شب بیست و پنجم/ رفتارهای توحیدی؛ 1. دوری از تملق و چاپلوسی

خبرگزاری اهل بیت(ع) ـ ابنا / سرویس صفحات فرهنگی:

ماه مبارک رمضان از راه رسید و دوباره این توفیق به ما داده شد که این روزها و شب های الهی را درک کنیم؛ باشد که آن را قدر بدانیم و در قیام و صیام آن بکوشیم.

به مناسبت این لیالی خوب و خاطره انگیز، هر شب آموزه ای از ارزشهای دینی و اسلامی را به مدد قرآن و سنت، یادآوری و به خوانندگان خبرگزاری ابنا تقدیم می کنیم.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
شب بیست و پنجم /
رفتارهای توحیدی؛ 1. دوری از تملق و چاپلوسی
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

در بیست و چهار شب گذشته با "بحث های نظری توحید" پرداختیم. اقسام توحید و انواع شرک را بیان کردیم؛ توضیحاتی در این باره را در سیره و سخن امامان معصوم(ع) دیدیم؛ و جلوه هایی از توحید را در ادعیه ماه مبارک رمضان خواندیم.

بیشتر آن مباحث، مربط به "قلب" و "باور" بود، یعنی باید به آن آموزه های توحیدی ایمان قلبی داشت؛ زنگارهای شرک آلود را از جان زدود.

امشب و چند شب آینده به برخی "نتایج عملی توحید" می پردازیم که خوب است به عنوان یک انسان مسلمان و موحّد، به آنها ملتزم شویم.

* میوه دین چیست؟

معروف است که دین سه بخش دارد: "عقاید"، "احکام" و "اخلاق". عقاید، ریشه و تنه دین است؛ احکام، شاخ و برگ آن است؛ و دیندار واقعی کسی است که ثمره ریشه و شاخه اش، میوه ای به نام "اخلاق" باشد.

ایمان واقعی به آموزه های دینی، باید انسان را "متخلّق" به فضایل اخلاقی و دور از رذایل نفس کند.

ایمان به توحید، که اساس اعتقادات است نیز باید در رفتارهای شخص موحد نمود داشته باشد.

* دوری از تملق و چاپلوسی

یکی از نمودهای ایمان واقعی به توحید، "دوری از تملق و چاپلوسی" است.

چاپلوسی، مدح مبالغه آمیز از انسان های دیگر برای جلب منافع، دریافت امتیاز یا کسب منزلتی است که از راه های عادی و شرافتمندانه به دست نمی آید.

* علل چاپلوسی و تملق

چاپلوسی در شخص و جامعه دلایل متعددی می تواند داشته باشد؛ از جمله: ضعف های فردی و شخصیتی، سستی ایمان و توکل، حاکمیت ارزشهای مادی به جای ارزشهای معنوی، خلأ منزلت و کرامت، فقدان باورهای اخلاقی، نبود شایسته سالاری، کمبود وجدان کاری، شدت اختلاف طبقاتی، سیستم بیمار اداری و بوروکراسی، ضعف مدیریتی و سبک مدیریتی، تمرکز قدرت و بالاخره فقر که "ام المشاکل" جامعه است.

* چرا چاپلوسی ضد توحید است؟

در مبحث چهارمین شب به توحید اَفعالی اشاره کردیم و نوشتیم که مطابق این آموزه: هیچ مؤثر مستقلی در عالم هستی به جز خداوند یگانه وجود ندارد و هرچه هست فعل الهی است. همه اتفاقاتی که در جهان رخ می دهد ناشی از قدرت خداست و هیچ موجودی در جهان، قدرت تأثیرگذاری و انجام هیچ کاری را ندارد مگر به وسیله نیرویی که خداوند به او داده است؛ "أَنَّ الْقُوَّةَ لِلَّـهِ جَمِيعاً ــ تمامِ قدرت، از آنِ خداست". (سوره بقره ـ آیه 165)

همچنین نوشتیم که شرک نیز مانند ایمان دارای درجات مختلف است و اکثر ما مسلمانان نیز گرفتار مراتبی از آن هستیم!

امام صادق(ع) فرمود: "کسی که می گوید: اگر فلانی نبود هلاک می شدم، و اگر فلانی نبود چنین و چنان بر سرم می آمد، و اگر فلانی نبود خانواده ام از دست رفته بود، کار او از مصادیق شرک است؛ زیرا که این سخنان به معنی شریک قرار دادن در فرمانروایی و ملک خداوندی است".

بنابراین انسانی که برای رسیدن به ارزشهای مادی، منزلت مفقوده و کسب جایگاه و پایگاه، خود را زبون ساخته و به چاپلوسی یک مخلوق می پردازد، گرفتار شرک شده و از توحید دور شده است.

به عکس، انسانی که دارای کرامت نفس باشد و با وجود نیاز، دست خود را فقط به سوی خداوند دراز کند و تن به تملق دیگران نهد، "رفتاری توحیدی" از خود بروز داده است.

* آسیب توحیدی چاپلوسی به ممدوح

نباید تصور شود که تملق، فقط به فرد چاپلوس ضربه می زند و او را دچار شرک می کند؛ بلکه شخصی که مورد مدح بیجا قرار گرفته است را نیز دچار آسیب بزرگتری می کند که "تکبر" است و تکبر، یکی از رذائل منجر به شرک است.

امیرمؤمنان علیه السلام می فرماید: کَثرَةُ الثّناءِ مَلَقٌ، یَحْدُثُ الزَّهْدَ و یُدنی مِنَ العِزَّة ــ بسیار ستایش کردن از افراد، چاپلوسی است، که (برای شنونده) تکبر را سبب می شود و (گوینده) را از عزت دور می سازد".

* مقابله پیامبر اکرم(ص) با چاپلوسی و چاپلوسان

پیشوایان اسلام نه تنها از چاپلوسی و ستایش نابجا بیزار بودند، بلکه مدح آمیخته به تملق را نیز عیب اخلاقی می شمردند. آنان در برابر رفتار و گفتار ذلت باری که با غرور و شرف انسانی مغایر بود، سکوت نمی کردند و اگر کسی مرتکب چنین عمل خلافی می شد، از او انتقاد می کردند.

مثلاً جماعتی از قبیله "بنی عامر" به محضر پیامبر اکرم(ص) وارد شدند و شروع به مداحی و ستایش آن حضرت کردند. حضرت به آنان فرمود: "سخن خود را بگویید، ولی مواظب باشید که شیطان شما را به زیاده روی در کلام وادار نسازد".

ایشان همچنین در نکوهش چاپلوسی و مدح بی جا این سخن معروف را فرمودند که: "اَحثوا التُّرابَ عَلی وُجُوهِ المَدّاحین؛ به صورت چاپلوسان خاک بپاشید".

حضرت ختمی مرتبت(ص) با این سخنان، گوشزد کردند که حتی درباره شخصیتی چون او ــ که فخر عالم و آدم است ــ نیز باید از ستایش غلوآمیز و چاپلوسی پرهیز کرد؛ چه رسد به دیگر خلایق.

...........................
پایان پیام/101

یادداشت های معنوی رمضان:
ــ یادداشت اول/ ماه مبارک رمضان و "یاد والدین از دست رفته"
ــ یادداشت دوم/ ماه مبارک رمضان و "بازگشت به قرآن کریم"
ــ یادداشت سوم/ "آشتی کنان و آشتی دادن" ؛ برتر از نماز و روزه مستحبی

هدیه های رمضانی ابـنا:
1. دانلود رایگان نرم‌افزار "ذکری" (قرآن کریم، نهج البلاغه و صحیفه سجادیه) نسخه ویندوز
2. دانلود رایگان کتاب "دیوان کرامت" (کریم اهل بیت امام حسن مجتبی(ع) در شعر آیینی فارسی)