به گزارش خبرگزاری اهل بیت(ع) ـ ابنا ـ «یاووز بهادر اوغلو» از ستون نویس های ترکیه در یادداشتی در روزنامه "آکیت"، روند تاریخی تغییر اذان عربی به اذان ترکی در این کشور را به شرح زیر تشریح کرده است:
برای نسل های جدید مثل داستان است اما 83 سال قبل در ژانویه 1932 میلادی برای اولین بار در ترکیه، اذان به زبان ترکی گفته شد. در اصل این حکایت در اواسط سال 1931 میلادی آغاز شد. برای جایگزین شدن متن اذان به زبان ترکی، در سال 1931 میلادی کمسیونی شامل 9 تن از حافظان شناخته شده تشکیل شد. اعضای این کمیسیون کار خود را در کاخ "دُلمه باغچه" آغاز کردند؛ برای این هدف "احسان بی" از اعضای دانشکده موسیقی، ترانه و تُن نیز آماده کرده بود اما حفظ کردن آن به زمان نیاز داشت به همین دلیل تصمیم بر این شد که برای مدتی اذان به زبان عربی گفته شود.
سال 1932 میلادی آغاز و مقدمات تبدیل اذان به زبان ترکی تکمیل شد. نوبت به این رسیده بود تا با روش های مختلف واکنش مردم سنجیده شود. روز 22 ژانویه 1932 میلادی "حافظ یاشار" در مسجد "یره باتان" با اسکورت و تحت حفاظت نیروهای پلیس و ژاندارمری، برای اولین بار به جای متن عربی قرآن، ترجمه ترکی آن را خواند.
در روز 29 ژانویه 1932 میلادی ترجمه ترکی قرآن این بار از سوی 9 حافظ در مسجد سلطان احمد قرائت شد.
در روز 30 ژانویه 1932 میلادی نیروهای امنیتی زیادی در مناطق مختلف شهر استانبول حضور پیدا می کنند و مسجد فاتح از طرف نیروهای پلیس و ژاندارمری محاصره و محافظت می شود؛ سپس حافظ "رفات بی" بالای مناره مسجد فاتح می رود و برای اولین بار اذان را به زبان ترکی می گوید و مردم مسلمان ترکیه در سکوت و با تلخکامی و ناراحتی به آن گوش می کنند.
روز سوم فوریه 1932 میلادی و در شب قدر در مسجد ایاصوفیه؛ نماد و سمبل فتح استانبول، برای اولین بار اذان، تکبیر و قرآن به ترکی گفته و قرائت می شود.
روز پنجم فوریه 1932 میلادی در مسجد سلیمانیه "حافظ سعادت الدین کایناک" بدون عمامه و با کت و شلوار رسمی، خطبه های نماز جمعه را به زبان ترکی می خواند.
روز هجدهم ژوئیه 1932 میلادی وزیر سازمان دیانت آن دوره به مفتی های ترکیه دستورالعملی صادر و از تمام مساجد خواسته می شود تا اذان را به زبان ترکی بگویند.
روز 26 سپتامبر 1932 میلادی به سازمان اوقاف ترکیه، متن ترکی اذان ارسال و این گونه اذان در تمام مساجد به زبان ترکی گفته می شود.
در مناطق مختلف ترکیه مخصوصا در شهر "بورسا" پایتخت سابق امپراتوری عثمانی، سکوت شکسته می شود و مردم به یکدیگر می گویند که گفتن اذان به زبان ترکی کدام یک از مشکلات ما را حل می کند؟! هم اکنون چه ضرورتی به این کار بود؟!
در پی آن، اعتراض های آرام، اوج می گیرد. این اعتراضات آرام مردمِ بورسا با واکنش تند آنکارا مواجه می شود که "قطعا باید بدانید که هویت و زبان ملی ملت ترک در تمام جنبه های زندگی حاکم و اساس خواهد بود." مردم فقط گریه می کنند و به انتظار می نشینند.
روزنامه جمهوریت، روزنامه نیمه رسمی آن دوره در تاریخ 4 فوریه 1932 میلادی مطلبی با عنوان "مردم ترک با زبان خود خدای خویش را عبادت خواهند کرد" را نوشت و آن را به زبان ترکی مرتبط کرد. لذا برخی از مردم فهم این متن را به تغییر اذان تفسیر کردند.
همچنین "فالیح ریفکی آتای" از تئوریسین های جمهوریتِ آن دوران، در کتاب خاطراتش که به نام "چانکایا" منتشر شده است، هدف مخفی از تغییر اذان را ایجاد اصلاحات دینی در ترکیه معرفی می کند.
از سوی دیگر کلمه فلاح در اذان که به معنای رستگاری است با همان لفظ ادا می شود. آیا این به معنای آن است که "مردم، آنچه گفته می شود را بدانند، اما همه را متوجه نشوند؟!" نمی دانم.
در مارش استقلال گفته می شد " شهادت گفتن های اذان، اساس دین هستند/ آنها برای خانه ابدی من برتر و والا هستند و آنها را ناله می زنم" و مردم این بندها را با صدای بلند گفته و دعا می کردند؛ اما مسئولان صدای اذان محمدی را خاموش کردند. زیرا مسئولان ترکیه آنهایی نبودند که مارش استقلال را سرودند. از زیر پُل، آب های زیادی جاری شده و چیزهای بسیاری را با خود برده بود و متأسفانه اذان محمدی جزء چیزهایی بود که آب آن را با خود برد!
اینگونه، اذانی که صدها سال در ترکیه با الله اکبر آغاز، به لااله الاالله ختم و از مناره ها هر روز تکرار می شد، 18 سال به زبان ترکی گفته شد.
اما مردم ترکیه در اولین فرصتِ دموکراتیک در 16 ژوئن 1950 میلادی که حزب جمهوری خلق را از قدرت به زیر آوردند، یک بار دیگر به اذان اصلی خود بازگشتند. (پایان ترجمه «یاووز بهادر اوغلو» در روزنامه "آکیت")
اشاره پایانی نویسنده به انتخاب "عدنان مندرس" به عنوان نخست وزیر است که با حزب دمکرات به حاکمیت چندین ساله حزب جمهورخواه (CHP) پایان داد و به قدرت رسید. یکی از وعده های انتخاباتی او تغییر اذان ترکی به اصل خود یعنی زبان عربی بود. عدنان مندرس ده سال نخست وزیر بود و در اولین کودتای نظامیان در ترکیه و در دادگاهی نمایشی محکوم به اعدام و در سال 1961 میلادی به دار آویخته شد. البته بعدها از عدنان مندرس اعاده حیثیت شد.
همچنین لازم به ذکر است که تغییر اذان از زبان عربی به زبان ترکی در زمان حیات آتاتورک در راستای مبارزه با نماد و نهادهای دینی و سلب هویت اسلامی اجرا شد. از سوی دیگر او در سال 1934 میلادی مسجد تاریخی ایاصوفیه را به موزه تبدیل کرد. اما دادگاه عالی ترکیه تیرماه امسال با صدور حکمی یک بار دیگر ایاصوفیه را به مسجد تبدیل کرد و نماز جمعه در آن اقامه شد.
......................
پایان پیام/ 167