اعرافی: خسروشاهی یک نواندیش ضابطه مند بود/ بهرامی: عملکرد او مانند یک مؤسسه بود

به گزارش خبرگزاری اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ همزمان با اولین سالگرد عروج ملکوتی عالم مجاهد و سفیر مکتب تشیع در مجامع بین المللی، استاد «سید هادی خسروشاهی» آیین نکوداشتی با هدف ارج نهادن به خدمات علمی – تبلیغی آن مرحوم امروز سه شنبه 12 اسفند ماه 1399 در قم برگزار شد.

در این مراسم که همراه با همچنین در این مراسم از نرم‌افزار مجموعه آثار استاد خسروشاهی قدس سره، با 132 عنوان کتاب بود، آیت‌الله «علیرضا اعرافی» مدیر حوزه‌های علمیه سراسر کشور و حجت‌الاسلام دکتر «محمدحسین بهرامی» رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی(نور) به ایراد سخن پرداختند و حجت الاسلام «سید احمد الحسینی» توضیحات درباره نرم افزار تولیدشده ارائه داد.

   

در ابتدای این مراسم که با توجه به محدودیت‌های کرونایی با حضور تعداد کمی از فضلا برگزار و به صورت مجازی نیز پخش زنده شد، حجت الاسلام سید احمد الحسینی درباره نرم افزار مجموعه آثار استاد سید هادی خسروشاهی توضیحاتی ارائه کرد.

الحسینی با اشاره به نرم افزار مجموعه آثار استاد خسروشاهی اظهار کرد: این نرم افزار توسط مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی با همکاری مرکز بررسی های اسلامی که توسط مرحوم استاد خسروشاهی تاسیس شد، در سال 93 با 62 عنوان کتاب تولید و عرضه گردید. نسخه جدید این نرم افزار که نسخه سوم آن است، شامل 132 عنوان کتاب به زبان فارسی و عربی با موضوعات متنوع که نکته بارز نرم افزار و نشان دهنده احاطه علمی و جامع الاطراف بودن مرحوم استاد خسروشاهی است.

وی ادامه داد: نرم افزار آثار استاد خسروشاهی دارای چهار بخش کتابخانه، نمایش و جستجو و نگارخانه است. در بخش کتابخانه نرم افزار در قسمت همه کتاب ها، 132 عنوان کتاب که موضوعاتی مانند امام علی علیه السلام یا خاطرات مستند یا اسناد نهضت اسلامی یا الآثار الکامله وجود دارد. در کتابخانه نرم افزار کتاب ها در موضوعات متنوع دسته بندی شدند که از جمله این موضوعات می توان به زندگینامه و خاطرات استاد خسروشاهی، حرکت های اسلامی، پیامبر(ص) و اهل بیت(ع)، تاریخ انقلاب اسلامی، درباره شخصیت ها، عقائد، تقریب مذاهب، اسلام و ادیان، نظام سیاسی اسلام، اندیشه، تاریخ سیاسی اسلام، اسناد تاریخی، فلسفه و عرفان، نجوم، تفسیر قرآن، تاریخ سیاسی، شعر و ادبیات و کتابشناسی اشاره کرد و موضوعات کتاب های موجود در نرم افزار بیانگر فضل، علم و دانش مرحوم استاد سید هادی خسروشاهی است.

الحسینی افزود: بخش دیگر نرم افزار قسمت نمایش است که کاربران با انتخاب کتاب یا کتاب هایی می توانند به بخش نمایش منتقل شوند. این بخش دارای قابلیت هایی همچون فهرست درختی موجود، نمایش متن، اتصال به لغت نامه، اتصال به قرآن و انواع و اقسام امکانات و قابلیت های پژوهشی است. در این نرم افزار، بخش جستجو را داریم که در این بخش، جستجوهای ساده، پیشرفته و تفصیلی وجود دارد. کاربران می توانند در میزهای پژوهشی مختلف، جستجوهای خود را در بخش همه محتوای کتاب یا بخشی از آن یا مقدمه، متن و پاورقی ها داشته باشند. جستجوی کلمات پیراسته، نتایج به ترتیب امتیاز و پیش فرض از دیگر امکاناتی این بخش از نرم افزار است و کاربر با استفاده از عملگرها و قابلیت های پژوهشی می تواند به جستجوهای ساده و ترکیبی و پیشرفته دست پیدا کند.

وی با اشاره به بخش نگارخانه نرم افزار آثار استاد خسروشاهی اظهار کرد: در این بخش از نرم افزار مجموعه تصاویری از مرحوم استاد سید هادی خسروشاهی با امام خمینی(ره)، مقامات و بزرگان، سفرهای ایشان، کارهای بین المللی ایشان، قرار دارد. بخش نگارخانه امتیازی دیگری برای نرم افزار آثار استاد خسروشاهی محسوب می شود و این بخش دارای فهرست درختی و گزینه نمایش تصویر است. 

الحسینی ادامه داد: در قسمت کتابخانه نرم افزار آثار استاد خسروشاهی، منوی اصلی را داریم که این منو شامل قرآن، پژوه نگار، لغت نامه، کتابشناسی، ارسال نظرات و به روز رسانی است و امکان به روز رسانی نرم افزار از طریق اینترنت وجود دارد. قابلیت قرآن، پنجره قرآن، پنجره پژوه نگار، پنجره لغت نامه، پنجره کتاب شناسی و همچنین شخصیت شناسی از قسمت های دیگر بخش کتابخانه از نرم افزار به حساب می رود.

وی با ذکر اینکه "البته آثار استاد خسروشاهی بیشتر از این تعداد آثار موجود در این نرم افزار است" ابراز امیدواری کرد: ان شاء الله در نسخه های بعدی این نرم افزار، آثار و مقالات دیگر آن مرحوم نیز قرار خواهد گرفت.

* بهرامی: عملکرد استاد خسروشاهی مانند کارنامه یک مؤسسه بود

برنامه بعدی مراسم نکوداشت و رونمایی نرم افزار مجموعه آثار استاد سید هادی خسروشاهی، سخنرانی رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی بود.

متن کامل سخنان حجت الاسلام دکتر بهرامی به شرح زیر است:

اعوذ بالله من الشیطان الرجیم، بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد لله رب العالمین والصلاة والسلام علی سیدنا و نبینا أبي القاسم المصطفی محمد و علی آله الطیبین الطاهرین المعصومین.

خابَ الوافِدُونَ عَلى غَیْرِکَ وَ خَسِرَ المُتَعَرِّضُونَ اِلاّ لَکَ و َضاعَ المُلِمُّونَ اِلاّ بِکَ؛ وَ اَجْدَبَ الْمُنْتَجِعُونَ اِلاّ مَنِ انْتَجَعَ فَضْلَکَ بابُکَ مَفْتُوحٌ لِلرّاغِبینَ وَ خَیْرُکَ مَبْذُولٌ لِلطّالِبینَ وَ فَضْلُکَ مُباحٌ لِلسّاَّئِلینَ وَ نَیْلُکَ مُتاحٌ لِلامِلینَ وَ رِزْقُکَ مَبْسُوطٌ لِمَنْ عَصاکَ وَ حِلْمُکَ مُعْتَرِضٌ لِمَنْ ناواکَ عادَتُکَ الاِْحْسانُ اِلَى الْمُسیئینَ وَ سَبیلُکَ الاِبْقاَّءُ عَلَى الْمُعْتَدینَ اَللّهُمَّ فَاهْدِنى هُدَى الْمُهْتَدینَ وَارْزُقْنىِ اجْتِهادَ الْمُجْتَهِدینَ وَلاتَجْعَلْنى مِنَ الْغافِلینَ الْمُبْعَدینَ؛ واغْفِرْلى یَوْمَ االدّین.

خیر مقدم عرض می کنم خدمت عزیزان و بزرگوارانی که در محضرشان هستیم در مراسم رونمایی از نرم افزار آثار مرحوم آیت الله خسروشاهی و همین طور تقدیر و تشکر می کنم از بینندگانی که از طریق فضای مجازی این برنامه را دنبال می کنند با توجه به محدودیت هایی که به جهت شرایط کرونایی حاکم بود، ما تلاش کردیم این مراسم رونمایی و بزرگداشت به دو صورت حضوری و مجازی باشد و کمتر مزاحم عزیزان بشویم برای حضور در مراسم که انشالله زمینه سلامتی عزیزان همچنان برقرار باشد.

امیدوارم که برکات معنوی ماه رجب مشمول حال همه ما و شما شده باشد و تبریک عرض می کنم میلاد گذشته و عید پیش رو را. مراسمی که در خدمتتان هستیم برای بزرگداشت یاد و خاطره عالمی عامل و مجاهدی بزرگ برقرار شده.

شاید شایسته بود که کسانی که ارتباط نزدیکتری با آن مرحوم داشتند یا سابقه رفاقت یا شاگردی آن مرحوم را داشتند و شناخت دقیقتری از شخصیت آن بزرگوار داشتند در این جلسه سخنران می بودند و استفاده می کردیم، البته ان شاء الله از محضر حضرت آیت الله اعرافی در ادامه استفاده خواهیم کرد و این به جهت وظیفه در کنار خیرمقدم به عزیزان چند نکته ای را در رابطه با شخصیت مرحوم آیت الله خسروشاهی و بعد هم در ارتباط با کاری که در مرکز انجام شده و در حال انجام هست خدمتتان عرض می کنم که انشالله در ادامه از بیانات حضرت آیت الله اعرافی بهره مند شویم.

تا جایی که به خاطر دارم حضرت آیت الله استادی در یکی از شماره های مجله کیهان فرهنگی نکته ای را در رابطه با مرحوم علامه محمدتقی شوشتری می خواهند بیان کنند، آنجا به یک مسئله ای اشاره می کنند. مرحوم آیت الله «شوشتری» معروف بودند به داشتن آثار متعدد که خودشان هر اثر را چندین بار بازنویسی کردند. کاری که با عنوان «قاموس الرجال» از ایشان منتشر شده، ویرایش چندم از کار ایشان است، یا کاری که در رابطه با النجحه انجام دادند چند بار این شرح روایی را بازنویسی و تکمیل کردند و آثار متعددی در حوزه های مختلف دارند.

آیت الله «استادی» در آنجا اشاره می کنند که شخصیت های علمی را می توان به دو دسته تقسیم کرد:

1. عده ای از شخصیت ها، شخصیت هایی هستند که در فضایی قرار دارند که خیلی زمینه حرکت های اصلاحی، زمینه ایجاد حوزه و تربیت شاگرد، زمینه اقدامات عملی برایشان فراهم نیست؛ این شخصیت ها وقتی در این فضا قرار می گیرند آن دانش خودشان را در غالب آثار متعدد خودشان، از خودشان بر جای می گذارند. فکر می کنم این مثال را هم آیت الله استادی زدند، اگر نیست ما اضافه می کنیم بهش، مثل مرحوم فیض، مثل مرحوم علامه شوشتری. مرحوم فیض هم مشهور است که بیش از دویست اثر را از خودشان به جای گذاشتند رساله و کتاب که بعضی از آنها مجموعه های چند جلدی در حدیث و در تفسیر و در حوزه های دیگر، خب ناشی از این است که در زمانه ای و شرایطی قرار گرفتند که خیلی امکان اقدامات دیگر برایشان فراهم نبوده، فرصت و مجال برایشان فراهم بوده که آثار متعددی از خودشان بر جای بگذارند.

2. نقطه مقابل این علما، علمایی هستند که در فضایی قرار می گیرند که اقتضای آن فضا، ورود به عرصه علم است، اقتضای آن فضا این است که آستین بالا بزنند و حرکت های اصلاحی، اجتماعی، تعلیمی انجام دهند و آثاری از این جنس بر جای بگذارند تا آثار قلمی و آثار مکتوب. شاید مثال بارزی که ما در دوره معاصر بتوانیم از آن نام ببریم مرحوم حضرت آیت الله «بروجردی» است. مرحوم آیت الله بروجردی به اذعان شاگردانشان، به اذعان کسانی که آثار ایشان را تحلیل و بررسی کردند و می کنند، یک شخصیت صاحب مکتب هستند. یک شخصیت دارای یک نگاه متفاوت هستند به علوم اسلامی که دو نمونه اش را اگر بخواهیم نگاه کنیم در حوزه رجال، در حوزه فقه، در حوزه حدیث، نگاهی که دارند نگاه مکتب سازی است، نگاهی که دارند نگاه متفاوت و متمایزی است، ولی فرصتی که در اختیار ایشان قرار گرفت برای مرجعیت عامی که شاید کمتر در تاریخ مرجعیت شیعه مشابه و نظیرش را شاهد هستیم، موجب شد که تمرکز ایشان بر شاگردپروری، بر احیای آثار گذشتگان و بر اقداماتی از این قبیل باشد و آن ظرفیت علمی و دانشی ایشان خیلی در میان آثار هویدا و پدیدار نباشد. می دانید ایشان یادداشت هایی داشتند در دوره ای که در بروجرد بودند، به عنوان ترتیب اسانید، که در خلال این کتاب های ترتیب اسانید بسیاری از یافته های جدید رجالی دارند که به جهت اینکه خود شما فرصت بازنگری و بازنویسی موثر این آثار را پیدا نکردند، هر وقت هم از ایشان درخواست شد ایشان گفتند که فعلا احیای آثار دیگران مقدم است تا این کارهایی که ما انجام دادیم، به نظر می رسد امروز هم حوزه علمیه ما و علاقمندان رجال و پژوهشگران رجال آنچنان که باید و شاید آثار ایشان را در اختیار ندارند و نتوانستند حتی از آنچه که باقی مانده استفاده لازم را ببرند. در حالی که اگر ایشان فرصت بازنگری و تدوین موثرتری پیدا می کردند، وضعیت امروز به گونه دیگری بود. یا در حوزه حدیث، ایشان نگاه هایی داشتند که تلاش کردند آن را در قالب کتاب جامع الاحادیث منتشر کنند. خب متاسفانه در زمان حیات ایشان این امر میسر نشد و شاگردان ایشان بعد از رحلت آن عالم بزرگوار اقدام به انتشار این کتاب کردند و قرائنی در دست هست که اینجا فرصت پرداختن به آن نیست که اگر این کار توسط خود آیت الله بروجردی انجام می شد بسیار متفاوت و متمایز از آن چیزی می شد که امروز از آن کارِ البته ارزشمندی که ما امروز به عنوان جامع الاحادیث می شناسیم.

این مقدمه را اشاره کردم تا برگردم به شخصیت مرحوم آیت الله خسروشاهی؛ مرحوم آیت الله خسروشاهی به نظر می رسد که شخصیتی هست می شود گفت جامع این اطراف بود، جامع اطراف مختلف بود. شاید مهمترین و بارزترین ویژگی در شخصیت ایشان همین ویژگی است. از طرفی با حوزه علمیه سنتی ارتباط پیدا می کنند، شاگردی حضرت آیت الله بروجردی، شاگردی حضرت امام، شاگردی حضرت آیت الله خویی، ارتباط با بزرگانی مثل علامه طباطبایی، مثل مرحوم آقا بزرگ تهرانی، اینها را در پرونده دارند به عنوان یک شخصیت علمی حوزوی آثار متعددی را از خودشان بر جای می گذارند، بیش از 80 اثر، قریب 100 اثر از ایشان باقی مانده که اقدام به تالیفش کردند و بیش از 100 اثر نسبت به احیای آثار دیگران، نسبت به تدویبش و تحقیقش و ترجمه اش اقدام کردند و این آثار را از خودشان بر جای گذاشتند.

شاید جالب باشد، من امروز مرور می کردم در "پایگاه نورمگز" و مرحوم آیت الله خسروشاهی بیش از 205 عنوان مقاله امروز در این پایگاه دارند. نکته جالب توجه این است که بخش عمده این مقالات بین سال 41 تا 53 تدوین شده. یک فاصله ای افتاده و دوباره یک موج دیگری از آثار قلمی ایشان تا حدود سال 94 و 95، میراث مکتوبی هست که از ایشان امروز در اختیار ما هست. جا دارد ما در نسخه بعدی نرم افزار مجموعه آثار، این مقالات را هم به این نرم افزار اضافه کنیم.

ولی فعالیت های ایشان منحصر به این اقدامات علمی نیست. در صحنه عمل می بینیم در همان جوانی مرتبط می شوند با مرحوم نواب صفوی مرتبط می شوند؛ با مرحوم آیت الله کاشانی مرتبط می شوند؛ با حضرت امام(ره) مرتبط می شوند. نقش سنگینی را به عهده می گیرند در نهضت انقلاب اسلامی، نقش اثرگذاری را به عهده می گیرند در پیشبرد انقلاب اسلامی. هم با حوزه سنتی در ارتباط هستند هم با فضای روشنفکری در ارتباط هستند و با نواندیشان و اصلاح خواهان، کسانی که به دنبال اصلاح و بازگشت به اسلام حقیقی بودند در جهان، حرکت هایی که در مصر و لبنان و جاهای دیگر اتفاق افتاد، شاهد هستیم که ایشان به این حرکت ها می پیوندد، با این جریانات همسو و همکار می شود. هم ایفای نقش می کنند در ارتباط با عالم مسیحیت، در ارتباط با کلیسا و حرکت هایی که آنجا وجود دارد، سعی می کنند در آنجا با انتشار مجله و کتاب، با ارائه ی تصویر حقیقی از اسلام ارتباط بین ادیانی را برقرار کنند، هم می بینیم ایفای نقش می کنند در ارتباط با مصر، با الأزهر، با جامعه نخبگانی اصلاح گرایی که در جهان عرب شکل می گیرد، با اینها هم ارتباط دارند و جزئی از این جریان نوگرای جهان اسلام می شوند در عمل نه صرفاً در آثار قلمی شان. و این ویژگی بارز و شاخص مرحوم آیت الله خسروشاهی است که ما به خصوص در آن دوره، به خصوص در دوره ای که بدنه حوزه شناخت عمیقی از این فضاها ندارد. کسانی که حرکت های نواندیشانه دارند، کسانی که حرکت های بازگشت به اسلام حقیقی را دنبال می کنند، کسانی که به دنبال اصلاحات اجتماعی هستند در جوامع اسلامی، به نسبتی در حوزه ها مهجور هستند، حرفشان آن طور فهمیده نمی شود. خیلی از آنهایی هم که داخل این جریانات می افتند و اقداماتی را آغاز می کنند، از آن نگاه علمی فاصله می گیرند، دیگه فرصت بیان و تولید آثار را پیدا نمی کنند؛ ولی مرحوم آیت الله خسروشاهی هر دو زمینه را در کنار هم حفظ می کنند، هم اقدام به تولید آثار، تولید گفتمان، نگارش کتاب، نگارش مقاله، ترجمه آثار به زبان های دیگر با نگاه بلندی که داشتند، شاید بعضی وقت ها امروز ماها حتی در قالب موسسات، در قالب حرکت هایی که انتظار می رود با فضایی که در جامعه امروز هستیم، نگاه به بیرون جزو ذات برنامه های ما باشد، ولی خیلی از اقدامات را ما می بینیم که کاملا درون گرا و محدود تعریف می شود و انجام می شود، اما در آن عصر شخصیتی مثل مرحوم آیت الله خسروشاهی با نگاه بلندش، نگاهی جهانی، نگاهی فراگیر، نگاهی جدی به نیازهای عالم اسلام، به حرکت هایی که در عالم اسلام وجود دارد، می بینید در نگاه ایشان وجود دارد، توجه دارند به این نکات و بین این ویژگی ها، نگاه حوزه ای و سنتی و نگاه روشنفکری، اقدام علمی و اقدام عملی، نگاه به درون جامعه شیعی و حوزوی، نگاه به جامعه بین المللی و ارتباط با اهل سنت و ارتباط با ادیان دیگر مجموعه ای از این ویژگی ها در شخصیتی مثل ایشان گرد هم جمع می شود که حتی ما در موسساتمان یا مجموعه هایی از این قبیل، این توفیق و این امکان را پیدا نمی کنیم که این طور فراگیر برنامه ریزی کنیم و اقدام کنیم و برون داد داشته باشیم.

شاید کاری را که مرحوم آیت الله خسروشاهی به تنهایی طی حدود 60 سال خدمت علمی خودش و مجاهدت عملی خودش انجام داده، این کارنامه را امروز برای یک موسسه از قبیل موسساتی که پیرامون ما هست، به عنوان کارنامه موسسه ثبت کنیم، بگویند کارنامه قابل قبولی است، کاری که یک فرد در یک شرایط و زمینه نامساعد انجام داده قابل مقایسه است بعضی وقت ها با کارهایی که یک مجموعه در شرایط مساعد و با حمایت ها و کمک هایی که وجود دارد انجام داده.

از خداوند بزرگ برای این عالم بزرگوار و جلیل القدر طلب رحمت و مغفرت و علو درجات داریم و امیدواریم که با اجداد طاهرینشان مشهور شوند و کارنامه عمل پرباری که دارند مایه افتخار ایشان باشد به برکت صلوات بر محمد و آل محمد.

بخش دوم عرایض بنده معطوف است به گزارشی از اقدامی که در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در راستای بزرگداشت مقام علما و نشر آثار و دیدگاه ها و نظریات ایشان صورت گرفته.

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی یک وظیفه اولیه و تعریف شده دارد و آن تسهیل دسترسی محققان به متون و منابع اسلامی است. امروز و در پی سه دهه تلاش محققان مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی و مهندسان همکار ما، این فضا فراهم شده که قریب به اتفاق منابع علوم اسلامی امروز در قالب محصولات نرم افزاری در اختیار هست.

وظیفه اصلی که برای مرکز تعریف شده ایجاد دسترسی و عرضه منابع علوم اسلامی برای محققان است، ولی تلاش شد در کنار ظرفیتی که برای این اقدام فراهم شده، ما بتوانیم نسبت به نشر آثار بزرگان اقدام کنیم. شخصیت های علمی ما در طول تاریخ به ویژه بخشی معطوف به شخصیت هایی که امروز کمتر در خدمتشان هستیم، از دست دادیم آنها را یا فعالیت هایی که مربوط به دوره های گذشته است و امروز انگیزه برای بازنشر آثارشان کمتر هست، اگر آثارشان در معرض قرار نگیرد، اگر آثارشان در دسترس قرار نگیرد، خیلی از این افکار و اندیشه ها ممکن است گرفتار مهجوریت و فراموشی شوند، مثل بسیاری از آثاری که ما در دوره های مختلف اطلاع داریم که در دسترس ما بودند اما امروز متاسفانه یا آن آثار از دسترس ما خارج شدند یا علی رغم وجود نسخه های خطی یا حتی چاپی آنها، اما به یک بیان می توان گفت که این آثار در دسترس نیستند، چون محققان ما امکان دسترسی به آنها را ندارند.

چند اقدام باید در این مسیر صورت بگیرد که ما تلاش کردیم این اقدامات را رقم بزنیم:
1ـ دیجیتال سازی این محتواها؛ خیلی از این محتواها به صورت دیجیتال وجود ندارد امروز، عرض کردم از مجموع مقالاتی که ما امروز از مرحوم آیت الله خسروشاهی در نور مگز داریم حدود 205 مقاله، بیش از نیمی از آن مربوط به پیش از سال 53 است، این محتواها تبدیل به نسخه دیجیتال نشوند امکان دسترسی محققان به این محتواها فراهم نیست. دیجیتال سازی محتواها اقدام اول بوده.

تبدیل آنها به محصولاتی که قابل استفاده باشد اقدام دوم و در کنار آن دسترس پذیری این محصولات اقدام سومی است که باید صورت بگیرد.

ما مفتخر هستیم طی این مدت در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی قریب به 150 عنوان نرم افزار با عنوان مجموعه آثار بزرگان تولید کردیم، بزرگانی که بخشی از آنها در قید حیات هستند و نیاز به نشر آثارشان هست مثل مراجع معظم تقلید، مثل بسیاری از اساتید بزرگ و سرشناس امروز حوزه های علمیه و بخشی از آنها هم بزرگانی هستند که ما امروز امکان دسترسی به آنها و حتی امکان دسترسی به آثار آنها را نداریم و در خلال این 150 نرم افزار، حدود 3 الی 4 هزار جلد آثاری که تا به حال به تعبیری می توان گفت در دسترس نبوده، در دسترس محققان قرار گرفته و ما این را به عنوان یک وظیفه در قبال این بزرگان، در قبال بزرگداشت این بزرگان، در قبال نشر دیدگاه ها و معارفی که این بزرگان کشف کردند و عرضه کردند بر خودمان فریضه ای می دانیم این نکته را و امیدواریم در ادامه هم بتوانیم این خدمت را به جامعه علمی و حوزه های علمیه عرضه کنیم. نمونه اش هم کار مرحوم آیت الله خسروشاهی است، این اثری که امروز رونمایی می شود نسخه سومی است که از این اثر ارائه شده، قبلا با تعداد محدودتری از آثار ارائه شده بود، امروز بیش از 130 جلد از آثار ایشان در این مجموعه گردآوری و عرضه شده، همزمان در قالب هایی مثل نور لایب 45:37 و کتابخانه دیجیتال این آثار در دسترس هست برای نه تنها محققان کشورمان، برای جهان اسلام.

با توجه به محدودیت وقت به همین مقدار اکتفا می کنم. در پایان تشکر می کنم از حضور بزرگوارانی که در جلسه حاضر هستند، عزیزانی که از طریق فضای مجازی جلسه ما را دنبال می کنند و در رأس همه این موارد، از مدیریت محترم حوزه های علمیه آیت الله اعرافی که مزین کردند مجلس ما را. باز هم هدیه می کنیم به روح مرحوم آیت الله خسروشاهی صلواتی بر محمد و آل محمد.

* اعرافی: استاد خسروشاهی جهان را می شناخت

آخرین بخش از مراسم نکوداشت و رونمایی نرم افزار مجموعه آثار استاد سید هادی خسروشاهی، سخنرانی مدیر محترم حوزه ها ی علمیه بود.

متن کامل سخنان  آیت الله اعرافی در این مراسم به شرح زیر است:

اَعوذُ بِالله مِنَ الشَّیطانِ الرَّجیم، بِسم الله الرّحمنِ الرَّحیم

اَلحَمدُللهِ رَبِّ العالَمین و صلی الله علی سیدنا و نبینا أبي القاسم محمد و علی آله الطیبین وسیما بقیه الله فی الارضین.

رَبَّنَا عَلَيْكَ تَوَكَّلْنَا وَإِلَيْكَ أَنَبْنَا وَإِلَيْكَ الْمَصِير.

من البته مایل بودم بیشتر شنونده باشم و آقای بهرامی بحثشان را تکمیل کنند. از آن طرف هم وظیفه بنده بود که برای عرض ادب به این محفل و حضور در این مراسم رونمایی و عرض احترام به مقام ارزشمند حضرت استاد خسروشاهی ولو دقایقی حضور پیدا کنم و عرض ادبی داشته باشم، اگر مجال بیشتری بود امکان داشت با توجه به ویژگی ها و خصائص و مواصفاتی که در این استاد بزرگوار و شخصیت فرهیخته هست، مسائل بیشتر و تحلیلی تری طرح شود، مَا لَا یُدْرَکُ کُلُّهُ لَا یُتْرَکُ کُلُّه. بنده به قدر وسع و توان و با توجه به ضیق وقت چند نکته در این خصوص عرض می کنم.

قبل از آن باید از خدمات ممتد و ذی قیمت این موسسه فاخر و فخیم که با فرمان رهبری معظم تاسیس شد، شکل گرفت و رشد و بالندگی داشت تشکر کنیم هم از عنایات مقام معظم رهبری هم از خدمات همه کارکنان و محققان و فن آوران و عزیزانی که در طول این چند دهه در این پایگاه بزرگ علم و اندیشه و نورافشانی دانش دینی تلاش کرده اند، از همه این عزیزان و مسئولان محترم آن، به ویژه برادر عزیز و بزرگوارمان به ویژه حاج آقای بهرامی که شخصیت فرهیخته و آشنا و فاضل و خبیر به مسئله هستند باید تشکر کنیم.

آنچه از این مرکز و موسسه انتشار پیدا کرده و نوری که از اینجا در حوزه و فراتر از حوزه پرتو افکن شده باعث مباهات و افتخار است و همه همراهان این قافله و کسانی که در این حرکت بزرگ علمی و فن آوری و حوزوی و دینی و معنوی مساعدت داشتند، جایگاه ارزشمند دارند، قدردان آنها باید باشیم و بنده هم به سهم خودم بینهایت از همه عزیزان متشکرم و از جمله کاری که برای حضرت استاد خسروشاهی انجام پذیرفته.

سال 61 که من طلبه جوان 22 ساله ای بودم، برای ماموریتی در ایتالیا حضور پیدا کردم و شاید حدود یک ماه آنجا بودم، آن زمان مرحوم آقای خسروشاهی سفیر ایران در واتیکان بود و این آغاز ارتباط و دوستی و ارادت بنده خدمت ایشان بود و بعد هم ادامه پیدا کرد، گرچه زیاد نبود ملاقات ها و دیدارهای ما اما هیچ وقت قطع نشد و همان زمان ویژگی های خوب و جذابی در ایشان دیده می شد، و یادم هست که ایشان چند پروژه در ترجمه آثار حضرت امام به زبان ایتالیایی و احیاناً انگلیسی در دست انجام داشتند از جمله تفسیر سوره حمد حضرت امام، یک خانم مترجمی هم آنجا این پروژه را انجام می داد، چون مباحث تفسیر سوره حمد امام بسیار مغلق و معقّد و پیچیده بود، با دشواری های زیادی مواجه بود، بنده هم گاهی جسته و گریخته کمک می دادم به آن مترجم برای اینکه این ترجمه انجام شود. این از اغاز ارادت ما خدمت ایشان.

من در فرصت کوتاهی که هست چند نکته را در مورد مرحوم خسروشاهی عرض می کنم و بیان این نکات علاوه بر اینکه ترسیمی از شخصیت ایشان و ابعاد و اضلاعی از شخصیت ایشان را نشان می دهد، در عین حال نکاتی قابل توجه و عنایت در فضای علمی و حوزوی است:

1. مرحوم آقای خسروشاهی شخصیتی بود که در حوزه ریشه داشت اما از حوزه فراتر می رفت و ارتباطات فراحوزه ای برای ایشان موضوعیت داشت و از همان جوانی هم به این ارتباطات فرا حوزه ای اهتمام داشت و درست هم همین است. ما ضمن اینکه باید اصالت، هویت و ذاتیات خودمان را به عنوان حوزه صیانت کنیم و مهم بشماریم، اما نباید از ارتباط با بیرون، با جامعه، با نهادهای علمی، با جریانات علمی، با جریانات اجتماعی غافل شویم، باید بشناسیم و این شناخت نیاز به رابطه و فعال بودن در صحنه ارتباطات اجتماعی و فراحوزوی است، به این نیاز دارد.

در وضع امروز و پس از انقلاب شاید این گشودگی دروازه ها و ارتباط با بیرون، خیلی اهمیت بالایی نداشته باشد، زمینه ها فراهم است، دنیا تغییر کرده، انقلاب هم شرایط جدیدی به وجود آورده، اما در اصل انزوا و اختناق و فشار حوزه و آن شرایط بسیار سخت و محنت آمیزی که بر حوزه حاکم بود، کسانی بتوانند در درون حوزه، نگاهی به بیرون بیافکنند، بشناسند و رابطه برقرار کنند کم بودند و ایشان این ویژگی را داشت. ارتباط با دانشگاه، با شخصیت ها، با جریانات و مراوده و تعامل یک ویژگی ای بود که ایشان در آن عصر داشت، امروز شاید زیاد این فضیلتی نباشد.

امام که در قله قرار دارند این ویژگی را داشتند در عین اینکه استاد مبرّز و جاافتاده و ممهّز در کار حوزه بودند، همه نشانه ها حکایت از این است که از جوانی بیرون را می شناخته و با بیرون هم ارتباطات داشته و این شناخت بیرونی مبدأ شکل گیری این شخصیت و بعد هم نهضت بزرگ اسلامی و انقلاب اسلامی شده. این یک ویژگی که در ایشان دیده می شد و در آثارشان هم منعکس است.

2. ویژگی دوم اینکه فراتر از این درجه ای که گفته شد، ایشان بین المللی بود، کاملا دید فراتر از مرزهای ایران و مرزهای موجود و مضبوط بود. کاملا به بیرون نگاه می کرد، جهان را می شناخت و اندیشه و نگاه بین المللی داشت، این هم از امتیازات ایشان بود. آن علقه هایی هم که ایشان روی مرحوم «سید جمال الدین اسدآبادی» داشت به نحوی با همین قصه پیوند دارد، به خاطر اینکه مرحوم سید جمال هم شخصیت جهانی و بین المللی دارد، ایشان رویکرد و نگاهش بین المللی بود. و این قصه و وصف و ویژگی هم در آثار و میراث ایشان متجلی است.

3. سومین اینکه ایشان رویکردش به اسلام و نهضت، یک رویکرد تمدنی بود، رویکرد تمدنی داشت و از نگاه جامع به اسلام غفلت نداشت، آثار ایشان نشان می دهد که آن جامعیت، فراگیری، فراساحتی اندیشه و معارف اسلامی و نگاه کلان و تمدنی به اسلام از ویژگی های فکری و معرفتی ایشان بود.

4. نکته چهارم در مرحوم خسروشاهی این بود که ایشان اهل قلم بود و به ویژه به زبان فارسی می نوشت. باز اینها در عصر ما اینقدر فضیلت بزرگ به شمار نمی رود، گرچه امروز هم فضیلت است، اینکه کسی از بیان خوب برخوردار باشد، از قلم متقن و بیان علمی برخوردار باشد، اینکه بتواند به چند زبان بنویسد، اینها همه امتیازات است، لااقل در حوزه کسی بتواند به عربی خوب بنویسد و بخواند و سخن بگوید همه امتیازات است، امروزه هم امتیاز به شمار می رود، اما اگر برگردیم به ماقبل انقلاب و دوره پیش از انقلاب و به ویژه آن دوره های قبل از 50، باز در دهه 50 این حرکت ها بود در حوزه، قبل از آن که برویم، دهه 40 این ویژگی ها خیلی آن وقت خودش را برجسته نشان می دهد، که یک کسی علاوه بر آن سه ویژگی قبلی، دارای این ویژگی باشد که از قلم و بیان و بنان خوب برخوردار باشد و به خصوص به فارسی خوب بنویسد، این را کم... آن زمان مرحوم شهید مطهری و مکتب اسلام و آیت الله العظمی مکارم، آیت الله العظمی سبحانی، بعضی از فضلا، بزرگان اهل این معانی بودند، خیلی رواج گسترده ای در حوزه نداشته، بنابراین این ویژگی هم به ویژه در آن عصر در ایشان دیده می شده که جای تقدیر دارد و جای بهره گیری از همین ویژگی ها در روزگار ما برای جامعه حوزوی.

5. پنجم اینکه ایشان یک رویکرد تاریخی و تحلیل تاریخی خوبی داشت و بخشی از آثار ایشان و بسیاری از گفته ها و سخنان ایشان بر می گردد به اینکه ایشان به مسائل تاریخی خیلی توجه داشت و به گوشه های مختلفی از تاریخ اهتمام داشت و دقت داشت و دقت نظرهای خوبی هم داشت. این رویکرد تاریخی هم در فضای حوزه ما یک مقدار ضعیف بوده، هنوز هم یک مقدار ضعیف است، مثلا ما تاریخ علم، تاریخ همین علوم اسلامی مان، اینها کمتر مورد توجه است، حتی در مباحث فقهی خیلی اهمیت دارد که این تاریخ را آدم بداند، مرحوم آقای بروجردی روی این خیلی تاکید داشتند که تاریخ مسئله، سابقه مسئله در عامه، در خاصه، در صدر اول، اینها خیلی روی اجتهاد تاثیر می گذارد، مرحوم شهید مطهری در همین اصول فلسفه و روش رئالیسیم اگر دقت کنید یکی از امتیازات ایشان این است که یک بحث فلسفی را از عمق تاریخش می گیرد می آید جلو و در این تاریخ نشان می دهد تطوّرات بحث چگونه بوده و در جایی ایشان اشاره می کنند که اگر کسی این تاریخ نظریات فلسفه را از یونان بگیرد بیاید تا امروز آن وقت می فهمد که در دوره اسلامی، در فلسفه اسلامی، در حکمت مشاء، اشراق، متعالیه، چه برگ هایی به این مباحث افزوده شد. این رویکرد تاریخی هم در علوم، هم نگاه کلان تاریخی به حوزه، به جامعه، به بشریت، تاریخ، تطورات، این هم بحث مهمی است که در ایشان این رویکرد در آن روزگار بوده.

6. نکته ششم اینکه مرحوم خسروشاهی اهل تحول و با گرایش قوی و مثبت به تطور نهضت اسلامی بودند و با امام در رابطه قوی بودند و این نگاه ایشان به نهضت و تغییراتی که باید در نظام های امروز داده شود، نگاه جدی بود که بعد این نهضت بزرگ به انقلاب شکوهمند اسلامی رسید و ایشان در جریانی که دلداده ی این تطور بزرگ نهضت اسلامی و انقلاب اسلامی است تعریف می شوند و باز آثار و نقطه نظرات ایشان نشان دهنده این مسئله است.

و نهایتا من به یک نکته دیگر در جمع بندی اشاره می کنم و تصدیع بیشتر نمی دهم، و آن اینکه مرحوم خسروشاهی نوگرا و نواندیش بود اما نوگرایی و نواندیشی ضابطه مند و در چارچوب، و همین رویکرد ایشان در آثارشان و در ویژگی های قبلی خود را نشان می دهد با پایبندی به اصول و قواعد نوگرایی و نواندیشی داشت.

برخی از ویژگی های ایشان این بود که من اینجا عرض کردم و فوت ایشان و راتحال ایشان هم در موج های اول کرونا بود که رعب و وحشت زیادی هم ایجاد می کرد و با غربت و نوعی مظلومیت ایشان از دار دنیا رفتند و قطعاً همین غربت و مظلومیت بر اجر و ارج و جایگاه ایشان در پیشگاه خدا خواهد افزود.

در سالگرد این شخصیت فرهیخته و بزرگوار به خانواده محترمشان و به همه دوستان و علاقمندان و شاگردان و ارادتمندان ایشان تسلیت و تعزیت مجدد عرض می کنم و از قلمی هم که برای احیای آثار ایشان برداشته شده و تهیه این نرم افزار هم سپاسگزار هستم. به خانواده محترمشان هم عرض کردم که جای این هست که باز درباره ایشان طرح های تحقیقاتی اجرا شود و یک بازشناسی و تحلیل بیشتری هم پرداخته شود که انشالله محققان و نویسندگان این کار را انجام خواهند داد.

از همه دوستان عزیز، حضار محترم و شخصیت های بزرگواری که در جلسه حضور دارند و همه عزیزانی که از طریق فضای مجازی با این جلسه در ارتباط هستند، صمیمانه تقدیر و تشکر می کنم. از این موسسه ارجمند و گرانقدر هم به خاطر همه خدماتشان از جمله این کار ارزشمند تقدیر و تشکر می کنم و امیدواریم که با اهتمام حضرت حاج آقای بهرامی و همکاران و محققان و فن آوران این موسسه ما شاید تطورات و تحولات بزرگتری اینجا باشیم ان شاء الله. بنده هم گاهی در حد یک مشتری از دور که خیلی هم فنی نیست، توقعات و انتظاراتی خدمت دوستان عرض کرده ام و بحمدالله جناب آقای بهرامی هم آن مسیر را دارند دنبال می کنند. توقع ساده ما همیشه این بوده که کاری بکنید که همه این میراث علمی و تاریخی علوم حوزوی و اسلامی بیاید در یک بستر آزاد وب و روی موبایل و آسان هر چه آدم می خواهد بتواند استفاده کند بدون این هفت خان رستمی که باید طی شود. خیلی کار شده اما باز هم هفت خان رستمی در کار است.

ان شاء الله این مؤسسه بتواند گام های بزرگتر و به روز تر و سهل تر و روان تر بردارد و به جامعه علمی و محققان حوزه و دانشگاه و ایران و جهان خدمات بیشتری ارائه بدهد.

و آخر دعوانا عن الحمدالله رب العالمین و صلی الله علی محمد و آله الطاهرین.

........................
پایان پیام/ 101