خبرگزاری اهل بیت(ع) ـ ابنا / سرویس صفحات فرهنگی:
** امام صادق (ع)، محور وحدت مسلمانان **
هیچ کس نمی‌تواند عمل امامان برای تثبیت اصل وحدت اسلامی در سطوح نظری و
عملی و تعهد بی‌وقفه آنان را به عدم یافتن آنچه موجب تفرقه بین مسلمانان
می‌شود انکار کند. آنچه مسلم است، این است که وحدت در جامعه مسلمانان در
مولفه‌های مختلف اعتقادی و فکری صرفاً با وضع قوانین ممکن نمی‌شود، بلکه
لازم است اصول مشترک همه این مؤلفه‌ها و طیف‌ها را در نظر گرفت. از این رو،
ائمه شیعه به ارائه مجموعه‌ای از احکام و اصول دینی پرداخته‌اند که با
تکیه بر آنها می‌توان سازوکارهای وحدت را برای اندیشه اسلامی و ذهن جمعی
مسلمانان استخراج کرد تا حوزه اختلاف را کاهش دهد و در نتیجه باب خصومت و
اختلافات فرقه‌ای و قومی را از بین ببرد. بنابراین، باید گفت که سیره اهل
بیت یکی از شاخص‌ترین الگوها برای تحقق وحدت اسلامی است. در این میان، سیره
امام صادق(ع)، رئیس مذهب جعفری و استاد بنیان‌گذاران مذاهب اهل سنت، به
واسطه تعامل بیشتر با اهل سنت، اهمیت زیادی دارد.
در میان امامان، عصر امام صادق(ع) بسیار متفاوت و منحصر به فرد بود. این
امام بزرگوار در طول زندگی خویش حکومت چند تن از خلفای اموی را شاهد بود. قدرت حاکمان اموی در دوران امامت امام صادق(ع) سبب شده بود تا فرقه‌های
مختلفی ظهور کنند. از این رو، اختلافات فکری و فرهنگی در زمان امام صادق(ع)
بسیار زیاد بود اما امام (ع) در تعامل با فرقه‌ها و اندیشه‌های مختلف، از
راهبردهای خاصی استفاده می‌کردند.
* سفارش امام صادق(ع) به برخورد با غیر شیعیان
در دروان امامت امام صادق(ع)، به علت ضعف حکومت اموی، آزادی بیشتری برای
ابراز عقیده به وجود آمد و این آزادی علمی و دینی که برای کمتر امامی از
ائمه دوازده گانه وجود داشت باعث شد تا شاگردان امام آزادنه در مباحث علمی
شرکت کنند؛ اما اینکه عده‌ای تصور می‌کنند شاگردان امام صادق(ع) تنها محدود
به مسلمانان شیعه بوده، کاملاً اشتباه است. بسیاری از شـاگردان حـضرت و
راویـانی که تعداد آنها بیش از 4 هـزار تـن ذکـر شده، جزو اهل سنت
بوده‌اند که برای بهره‌مندی از علم و معارف اسلامی نزد امام صادق(ع)
می‌رفتند.
امام صادق (ع) در زمان حیات خود بیش از سایر ائمه فرصت داشتند تا معارف اهل‌بیت پیامبر صلی الله علیه و آله - معارف ناب اسلامی - را به دلهای مشتاق
کسانی که تشنه این معارف بودند، منتقل کنند اما آن حضرت در برخورد با عامه
مسلمان‌ها، شیعیان را از فرق دیگر جدا نمی‌کردند و حتی شیعیان را نیز به
برخورد مناسب و دوستانه با اهل سنت سفارش می‌کردند. چنانچه در روایتی از
امام صادق(ع) نقل شده که ایشان در خصوص رفتار با غیر شیعیان می‌فرمایند: «به
پیشوایان خود نگاه کنید و از آنان پیروى کنید، آنگونه که آنان رفتار مى‌کنند شما نیز همانطور رفتار کنید، به خدا سوگند آنان به عیادت بیماران غیر
شیعه مى‌روند و بر جنازه‌هایشان حاضر مى‌شوند و به سود و ضرر آنها [هرچه حق
باشد] گواهى مى‌دهند و امانت‌هاى آنان را به آنها بر مى‌گردانند.(الکافی
،ج۲، ص: ۶۳۶).
* احترام امام صادق(ع) به مقدسات مذهبی سایر مذاهب
خداوند در آیه 125 سوره نحل می‌فرمایند:«ادعُ إِلىٰ سَبیلِ رَبِّکَ بِالحِکمَةِ وَالمَوعِظَةِ الحَسَنَةِ ۖ وَجادِلهُم بِالَّتی هِیَ أَحسَنُ ۚ إِنَّ رَبَّکَ هُوَ أَعلَمُ بِمَن ضَلَّ عَن سَبیلِهِ ۖ وَهُوَ أَعلَمُ بِالمُهتَدینَ؛ با حکمت و اندرز نیکو، به راه پروردگارت دعوت نما! و با آنها به روشی که نیکوتر است، استدلال و مناظره کن! پروردگارت، از هر کسی بهتر می‌داند چه کسی از راه او گمراه شده است؛ و او به هدایت‌یافتگان داناتر است.» امام صادق(ع) در برخورد با مخالفان مصداق بارز این آیه شریفه بودند. آن حضرت جدال و دشمنی در تبیین حقیقت را برای غلبه و پیروزی بر افراد، نادرست می‌دانستند و معتقد بودند این روش ضرر و زیانش بیش از منافعش است.
امام صادق(ع) در مناظرات از شیوه بیان نرم و استدلالی استفاده می‌کردند تا از این طریق بتوانند حداکثر هدایت و ارشاد را در شخص مقابل داشته باشند. امام صادق(ع) این شیوه را هم در برابر غیر‌شیعه و هم در برابر غیر‌مسلمانان و زنادیق به کار می‌بردند. به عنوان مثال، مالک بن انس از فقهای اهل سنت گرچه به لحاظ اعتقادی با امام صادق(ع) مخالف بود اما از لحاظ اخلاقی تحت تأثیر ایشان قرار گرفت. مالک می‌گوید که من هرگاه بر امام صادق(ع) وارد می‌شدم، ایشان با من گرم می‌گرفت و مرا در جای خوبی می‌نشاند. مالک همچنین در سفر حجی با امام صادق(ع) بود و حالات عرفانی ایشان را پس از این سفر برای دیگران توضیح داد.
ابـوحنیفه یکی دیگر از علمای اهل سنت کـه دو سال در مجالس درس امام صادق(ع) حضور یـافته بود، دربـاره آن سـال‌ها مـی‌گوید: «لَولا السَّنتان لَهَلَکَ النـُعمانُ؛ اگـر آن دو سال نبود، نعمان [ابوحنیفه] هلاک می‌شد.»
رفتار امام صادق(ع) با اهل سنت آنچنان پسندیده بود که علمای برجسته و رهبران پیشوایان مذاهب اربعه از جمله ابو حنیفه، مالک بن انس، قطان و... بـخش زیـادی از عـلوم و دانش خود را از مـکتب امام صادق(ع) فـرا گـرفتند و افتخار می‌کردند که شاگرد پیشوایان معصوم(ع) بوده‌اند. آنان حتی بیانات امام صادق(ع) را مکتوب می‌کردند که بعدها آن بیانات به نام اصول اربعه جزء منابع مهم فقه شیعه قرار گرفت.
در حال حاضر روایات زیادی از امام صادق(ع) موجود است که مسلمانان سنی و غیر‌شیعه نقل کرده‌اند. این امر به این حقیقت اشاره دارد که امت اسلام و جهان اسلام همچنان به تعالیم امام صادق(ع) و سایر ائمه نیاز دارند. آنها باید از این آموزش‌ها بهره‌مند شوند. اعضای امت اسلامی از طبقات مختلف اجتماعی باید از این طریق به دانش یکدیگر بیفزایند تا بتوانند به ارتقای سطح تعالیم اسلامی کمک کنند، که این امر مستلزم پرهیز از ایجاد دیوار دشمنی و کینه‌توزی بین مسلمانان مذاهب مختلف است.
...................................
پایان پیام / 272