خبرگزاری اهل بیت(ع) ـ ابنا / سرویس صفحات
فرهنگی:
نوشتاری زیر جستاری است در باب «روز قیامت»؛ وعده محتوم الهی که در آیات و روایات بسیار از چگونگی آن سخن رانده شده. در این مقاله به بررسی این روز که اسامی گوناگون و اتفاقات بسیار دارد پرداختهایم.
**چه زمانی قیامت میشود؟**
قیامت روزی است که تمام انسانهای به خواست الهی برای حسابرسی اعمال در پیشگاه خداوند جمع میشوند: «فَاللَّهُ يَحْكُمُ بَيْنَكُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ» (نساء/141).
برای محاسبه اعمال انسان، علاوه بر اعمالی که بهصورت مجسم و عینی در مقابل انسان ظاهر میشود، نامه اعمال انسان به او داده میشود. کسی که نامه اعمالش به دست چپش داده شود، بدکار و اهل دوزخ است و آنکه نامه اعمالش به دست راستش داده میشود، نیکوکار و اهل بهشت است.
تاریخ قیامت بهطور دقیق مشخص نیست؛ آنچنانکه خداوند خطاب به پیامبرش فرمود: « یَسْاَلُکَ النَّاسُ عَنِ السَّاعَةِ قُلْ اِنَّمَا عِلْمُهَا عِنْدَ اللَّهِ وَمَا یُدْرِیکَ لَعَلَّ السَّاعَةَ تَکُونُ قَرِیبًا؛ مردم درباره قیامت از تو سؤال میکنند، در پاسخ بگو: آگاهی از آن نزد خداوند است.» (احزاب/63) یعنی قیامت و زمان وقوع آن، از اسرار عالم است که جز خداوند، حتی پیامبران و فرستادگان او نیز از آن آگاهی ندارند و زمان وقوع آن را نمیدانند.
اگرچه زمان قیامت مشخص نیست اما قیامت نشانههایی دارد که در ادامه به آنها میپردازیم.
قیامت نشانههای اعجابانگیز بسیاری دارد که در آسمانها و زمین و خورشید و کوهها رخ میدهد. این نشانهها عبارتاند از:
*شکافته شدن آسمان
آسمانی ديگری جايگزين آسمان میشود. خداوند متعال در آیه 48 سوره ابراهیم میفرماید: «روزی که زمین (به امر خدا) به غیر این زمین مبدل شود و هم آسمانها دگرگون شوند و تمام خلق در پیشگاه خدای یکتای قادر قاهر حاضر شوند.» و این مسبوق به گسیختگی و متلاشی شدن زمین و آسمان است.
آسمانهایی که محکم و محفوظ بود: «سَقْفاً مَحْفُوظا» (انبیاء/ ۳۲) ، گسسته و رها میشود: «فَهِيَ يَوْمَئِذٍ واهِيَةٌ» (حاقه/ ۱۶) و آسمانی که طبقه طبقه بود: «سَبْعَ سَماواتٍ طِباقاً» (ملک/ ۳)، میشود مثل نامه درهم پیچیده:«كَطَيِّ السِّجِل» (انبیاء/ ۱۰۴).آسمانهایی که زینت داشت: «إِنَّا زَيَّنَّا السَّماءَ الدُّنْيا بِزينَةٍ الْكَواكِبِ» (صافات/ ۶) نورش گرفته میشود. آسمان که زیبا بود، دود میشود: «يَوْمَ تَأْتِي السَّماءُ بِدُخانٍ مُبين» (دخان/ ۱۰). آسمانهایی که آب و باران ما را تأمین میکرد، مس گداخته میشود: «يَوْمَ تَكُونُ السَّماءُ كَالْمُهْل» (معارج/ ۸).
*دگرگونی زمین
زمین به زمین دیگری مبدل میشود. زمینی که گهواره و مهد آسایش بود: «أَ لَمْ نَجْعَلِ الْأَرْضَ مِهاداً» (نبأ/ ۶) زلزلههای سختی بر روی آن اتفاق میافتد: «إِذا زُلْزِلَتِ الْأَرْضُ زِلْزالَها» (زلزله/ ۱). زمینی که نرم و هموار بود: «هُوَ الَّذي جَعَلَ لَكُمُ الْأَرْضَ ذَلُولاً» (ملک/ ۱۵)، متزلزل میشود: «يَوْمَ تَرْجُفُ الْأَرْض» (مزمل/ 14).
زمینی که به صدا درنمیآمد و هر عبادت یا گناهی روی آن انجام میدادیم زبان به سخن نمیگشود، روز قیامت دهان باز میکند و مردم را از حوادث خویش آگاه میسازد: «يَوْمَئِذٍ تُحَدِّثُ أَخْبارَها» (زلزله/ ۴)
*تاریک شدن خورشید، ماه و ستاره در قیامت نور ماه گرفته میشود: «وَ خَسَفَ الْقَمَرُ» (قیامة/ ۸). خورشید و ماه هر دو از مدار خود خارج و در هم جمع میشوند: «وَ جُمِعَ الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ» (قیامة/ ۹). همه ستارهها از هم میپاشد: «وَ إِذَا الْكَواكِبُ انْتَثَرَتْ» (انفطار/ ۲) و نور آنها تبدیل به تاریکی میشود: «وَ إِذَا النُّجُومُ انْكَدَرَتْ» (تکویر/ ۲).
*تبدیل شدن کوه به پنبه به دلیل وحشتی که برای زمین پیش میآید، کوهها حرکت میکنند و از زمین کنده میشود: «وَ إِذَا الْجِبالُ سُيِّرَت» (تکویر/ ۳) کوهها در اثر حرکت به هم برخورد میکنند و قطعهسنگ میشوند؛ قطعهسنگها در اثر برخورد شن میشوند و شنها به همفشار میآورد و مثل پنبه میشوند: «كَالْعِهْنِ الْمَنْفُوشِ» (قارعه/ ۵)
*آتش گرفتن دریاهاروز قیامت چنان زلزله شدیدی رخ میدهد که دریاها تحتفشار قرار میگیرند و تبدیل به آتش میشوند: «وَ إِذَا الْبِحارُ سُجِّرَتْ» (تکویر/ ۶)
*دمیده شدن صور اسرافیل
يكی از نشانههای «قيامت»، «نفخه صور» (دميدن در صور) است. در آيات فراوانى از «قرآن مجيد» اشاراتى به مسئله نفخ صور شده است، از اين آيات بهخوبی استفاده میشود كه دو بار در صور دميده میشود: یکبار در پايان جهان كه همه خلايق میمیرند و اين نفخه مرگ است و بار ديگر در آستانه رستاخيز كه همه مردگان زنده مىشوند و اين نفخه حيات است: «وَنُفِخَ فِي الصُّورِ فَصَعِقَ مَنْ فِي السَّمَاوَاتِ وَمَنْ فِي الْأَرْضِ إِلَّا مَنْ شَاءَ اللَّهُ ۖ ثُمَّ نُفِخَ فِيهِ أُخْرَىٰ فَإِذَا هُمْ قِيَامٌ يَنْظُرُونَ»(زمر/68)*رخدادهای روز قیامت به ترتیب
ترتیب وعدههای الهی و منازل سفر آخرت، نسبت به انسانهایی که زمان حضور و ظهور حضرت مهدی (عج) را درک نمیکنند، چنین است: مرگ، قبر و عالم برزخ، بهشت و جهنم برزخی، نفخه اول (صور اول حضرت اسرافیل) یعنی قیامت، نفخه دوم یعنی روز حشر، حساب اعمال، پل صراط، بهشت یا جهنم. اما برای انسانهایی که عصر ظهور را درک میکنند و تا پایان کار جهان زنده میمانند بدینصورت است: ظهور حضرت مهدی (عج) با وقایع و حوادث آن عصر، شهادت امام زمان (عج)، رجعت برخی انسانهای گذشته، قیامت روز محشر و ...
*زنده شدن مردگان
اولین چیزی که منطبق بر انسان است، قیام و خروج از قبور است. شواهد فراوانی در اینباره در قرآن کریم و روایات وجود دارد؛ از جمله آن که خداوند میفرماید: «کَما بَدَأَکُمْ تَعُودُونَ؛ [بدانید] همانگونه که در آغاز شما را آفرید [بار دیگر در رستاخیز] باز میگردید.»(اعراف، آیه 29.)همچنین پيامبر خدا (ص) میفرمایند: «آدمى آنگونه كه زندگى كرده است میمیرد و بر همان حالى كه مرده است، برانگيخته میشود.» (تنبيه الخواطر : ج2/ ص133)
بعد از قیامت، خداوند متعال مردم را گرد هم میآورد تا آنان را در برابر اعمالشان بازخواست کند. در این میان زمین به حرف درمیآید و مردم را از حوادث خویش آگاه میکند و زبان، دست، پا و پوست انسان نیز بر آنچه صاحبش انجام داده گواهی میدهد: «وَقَالُوا لِجُلُودِهِمْ لِمَ شَهِدْتُمْ عَلَيْنَا ۖ قَالُوا أَنْطَقَنَا اللَّهُ الَّذِي أَنْطَقَ كُلَّ شَيْءٍ وَهُوَ خَلَقَكُمْ أَوَّلَ مَرَّةٍ وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ؛ و آنها به اعضاء بدن گویند: چرا بر اعمال ما شهادت دادید؟ آن اعضاء جواب گویند: خدایی که همه موجودات را به نطق آورد ما را نیز گویا گردانید و او شما را نخستین بار بیافرید و باز بهسوی او بازگردانیده میشوید.»(فصلت/ 21)
در حديثى از پيغمبر اكرم(ص) آمده است: «لَا تَزُولُ قَدَما عَبْدٍ يَوْمَ الْقِيامَةِ حَتَّى يُسْئَلَ عَنْ عُمْرِهِ فَيْمَا اَفْنَاهُ وَ شَبَابِهِ فِيمَا أَبْلَاهُ وَ عَنْ مَالِهِ مِنْ اَيْنَ اِكْتَسَبَهُ وَ فِيمَا اَنْفَقَهُ وَ عَنْ حُبِّنَا اَهْلَ الْبَيْتِ؛ در قيامت هيچ يك از بندگان قدم از قدم بر نمىدارد تا اینکه از چهار چيز بازپرسى شود: از عمرش كه در چه راهى آن را صرف كرده و از جوانیاش كه در چه راهى آن را از دست داده و از مالش كه از كجا آورده و در چه راهى مصرف كرده و از محبت ما اهلبیت!» (الخصال/ج1/ص253)
در روز قیامت نامه اعمال تمامی انسانها به دستشان داده میشود. این نامه چنان گویا و زنده است که جایی برای انکار یا شک باقی نمیگذارد. ماهیت نامه اعمال مانند ورق و کاغذ و دفتر و کتاب نیست بلکه اعمال به شکل عینی و مجسم به انسان نشان داده میشود.
نامههای اعمال چنان گسترده خواهد شد که نهتنها صاحبان آنها از آن آگاهی مییابند و اعمال فراموششده را به خاطر میآورند، بلکه اهل محشر نیز از آن مطلع و آگاه میشوند و این، خود يكى از اسباب شادى و آرامش نيكوكاران و ناراحتى و عذاب بدكاران است.
بر اساس آیات و روایات اسلامی همه انسانها در روز قیامت از پل صراط عبور میکنند اما نیکان بهسرعت از آن میگذرند و به نعمتهای بیپایان حق میرسند، و بَدان از آن سقوط کرده و سرازیر دوزخ میشوند.
به استناد برخی از روایات، سرعت عبور مردم از پل صراط بستگى به میزان ایمان و اخلاص و اعمال صالح آنها دارد.
در حدیثى از امام صادق (ع) آمده است: «بعضى مانند برق از آن میگذرند و بعضى همچون اسب تیزرو، بعضى با دست و زانوها، بعضى همچون پیادگان و بعضى به آن آویزان میشوند (و میگذرند) گاه آتش دوزخ از آنها چیزى را میگیرد و چیزى را رها میکند.» (امالى صدوق مجلس 33)
*بهشت و جهنم
بهشت و جهنم درجاتی دارد و افراد برحسب اعمالشان وارد آن میشوند. بر اساس روایات اسلامی، بهشت هشت در دارد.(بحارالأنوار/ ج8/ص121) بر اساس تصریح قرآن کریم، جهنم دارای هفت در است: «لها سبعة ابواب» (حجر/ ۴۴) گرچه در قرآن کریم و روایات اسلامی درباره درجات بهشت تصریحی نشده است اما بر اساس آیه 107 سوره کهف، بالاترین و بهترین درجه بهشت فردوس است: «إِنَّ الَّذينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ كانَتْ لَهُمْ جَنَّاتُ الْفِرْدَوْسِ نُزُلاً»
*بهشت
از بررسی آیات متعدد قرآن کریم فهمیده میشود که بهشت، وعدۀ حتمی خداست و نصیب کسانی میشود که متقی، مؤمن و مطیع کامل همۀ فرامین خدا و رسول(ص) باشند: «إِنَّ الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَهُمْ جَنَّاتٌ تَجْری مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ.» (بروج/11)
*جهنم
آتش جهنم برحسب اعمال افرادی که وارد آن میشوند متفاوت است، ولی براساس آیه 145 سوره نساء خداوند متعال میفرماید: «منافقان در پایینترین مرتبه آتش هستند.»
..............................
پایان پیام / 272