با توجه به ارزش و قداست خانواده در مییابیم که: خانه، اولین مدرسۀ تربیت اخلاقی و دینی است و کودک به تدریج بر اساس مشاهدات روزمره، پایههای اخلاقی خود را پیریزی میکند. در محیط خانه کودک تعالیم خوب و بد را فراگرفته و زیربنای اخلاقی او شکل میگیرد. کودک مثال نهال تازهای است که هر طور او را پرورش دهیم، رشد میکند و نیز آنچه را که بطور منظم در محیط خانه میبیند، نسبت به آن انس پیدا میکند. مشاهده آداب دینی و عبادات مذهبی بویژه نماز که در شبانهروز بطور منظم از طرف بزرگترها در محیط خانه رخ میدهد، در ذهن و روان کودک نقش میبندد.
با توجه به حس تقلیــد کودک، مشاهده میشود که او با شروع سال دوم زندگی، از حرکــات والدین تقلیــد میکند. اگر انجـام این حرکات با نوازش و تشویق والدین همراه باشد، بر رغبت کودکان میافزاید. وقتی مادر چادر نماز بر سر میگذارد و به نماز میایستد، دختر4 ساله دوان دوان به سراغ چادر یا روســـری خود رفته و آن را بر سر میکشد و مانند مادرش به رکوع و سجود میرود.
اگر مادر پس از اتمام نماز یک شکلات یا هدیه به کودک دهد، سبب تقویت روحیه نماز خواندن در کودک میشود. وقتی کودک بزرگتر میشود، از رفتن به کلاسهای مذهبیای که بصورت قصه و زبان ساده دین را توضیح دهد، استقبال میکند. بنابراین به والدین توصیه میشود زندگی انبیاء و داستانهایی در مورد نماز را برای کودک خود بازگو کنند.
وقتی کودک خردسال بر اساس تقلید و الگوبرداری از والدین و دیگران، خود به رکوع و سجود میرود و حرکات و افعال یک نمازگزار را انجام میدهــد و بر اثر تقویت و تشویق، میل و گرایش به نماز در او نیرومند میشود، میتوان اقامه نماز به صورت جماعت را در او قــوت بخشـید. والدینی که اهل عبادت و نمـاز هسـتند، مواقعی که اقوام دور هم جمع میشوند، نماز را به جماعت در خانه برگزار نمایند و با خوش رویی، فرزندان خود را به نماز دعوت کنند. به تـــدریج این فـرضیه را میتوان از منـــزل به مسجد محل کشانید و بدین ترتـیب است که خانواده به نحو احسن میتواند فرزند خود را در گرایش به نماز یاری و کمک نماید.
قرآن میفرماید: "ان الصلاة تنهی عن الفحشاء و المنکر". "نماز انسان را از فحشاء و منکر باز میدارد."
(سورۀ عنکبوت، آیۀ 45)
در جای دیگر میفرماید: "اقم الصلاة لذکری". "نماز را برای یاد و توجه من به پا دار."
(سورۀ طه، آیۀ 14)
و در جای دیگر میفرماید: "و انما للکبیرة الاعلی الخاشعین". "نماز بار سنگینی است مگر برای افراد خاشع."
(سورۀ بقره، آیۀ 45)
پیامبر گرامی اسلام صلوات الله علیه و آله فرمودهاند:
"رکعتان من عالم خیر من سبعی رکعة من جاهل". "دو رکعت نماز عالم، بهتر از هفتاد رکعت نماز جاهل است."
در حدیث است: "نماز را در وقتش چنان بخوان که گویا آخرین نماز توست و تو بعد از نماز با دنیا خداحافظی میکنی."
( بحار الانوار، ج/84، ص/223)
حضرت علی علیه السلام فرمودهاند:
"لاقربة بالوافل اذا اضرت بالفرائض". "هرگاه نمازی مستحب به نمازهای واجب ضرر برساند، آنگونه عبادت موجب قرب به خدا نخواهد بود."
(الحیاة، ج/1، ص/318) ( پرتوی از اسرار نماز محسن قرائتی، ناشر: ستاد اقامه نماز، پائیز 1386، صحفه 26).
(مقدمه)
از آنجایی که روح پرستش از همان ابتدای خلقت انسان در نهاد او جای گرفت، انسان همواره به دنبال پناهگاه مطمئنی بود تا بتـواند به معبـود خویـش دست یابد. روح او خـدا را جستجـو کرد و در حال نماز خواندن، پی به خدا برد. الکسیس کارل فرانسوی مینویسد:
( نیایش در مرحلۀ عالیتر خود از سطح درخواست و عرض حال، فراتر است.)
نماز به قدری فضیلت دارد که حتی زمانی که پیامبر(ص) صاحب کوثــر شد، برای تشکـر و قدردانی از خداوند متعال، راهی را جهت شکرگـــزاری از او طلبید. خداوند فرمود: نخست نمــاز بخوان و بعـد از آن قربانی کن و به مستمندان ده.
جنبههای تربیتی نماز، بخشی است که تاثیرات قابل مشاهده نماز را بیان میکنند. این تاثیرات عبارتند از:
1ـ تهذیب اخلاق 2- روح خوشبینی 3- تکرار نمازها
اعمال مذکور در شبانهروز باعث بروز حالات معنوی در انسان نمازگزار میگردند.
در مورد اینکه چگونه کودک به نماز علاقه و گرایش داشته باشد و آن را انجام دهد، میبایست از ابتدای حیات کودک دقت لازم صورت گیرد. نوع انتخاب همسر نیز خود میتواند در زمان شکلگیری فرزند، نقش مهمی داشته باشد؛ چراکه کودک بیشترین ساعات خود را درخانه و با مادر سپری میکند. وقتی که این قضیه با دقت صورت گیــرد، کودک از همان سنین اولیه، تقلید اعمال دینی بویژه نماز را در رفتار پدر و مادر جویا میشود.
برخی از کودکان در سنین 2 الی 3 سالگی و برخی از 4 سالگی این حس را بروز میدهند. البته در 6 سالگی به عینیت میتوان آن را مشاهده کرد. زمان آغاز نماز خود سخنی جداگانه است. در خاندان اهل بیت(ع) کودکان از 5 سالگی نماز میخواندند؛ اما در افراد عادی کودکان باید از سنین 7 سالگی به خواندن نماز بپردازند. علت آن هم این است که کودکان تا سن 7 سالگی باید بازی کنند.
(ماهنامه پرورشی تربیت وزارت آموزش و پرورش، شماره 10و11، تابستان 1383، صفحه 19)