به گزارش خبرگزاری اهل بیت(ع) ـ ابنا ـ در آستانه نیمه شعبان سالروز ولادت امام زمان(عج) خبرنگار ابنا با تعدادی از کارشناسان علوم دینی به گفتگو نشسته است.
حجت الاسلام والمسلمین «علی شاه‌حسینی» کارشناس و پژوهشگر علوم قرآن و حدیث درباره "مباحث مهدویت در اصول کافی" با خبرنگار ابنا گفتگو کرده که در پی می آید:
ابنا: موضوع گفتگوی ما درباره مباحث مهدویت در اصول کافی است، در ابتدا درباره زندگانی و جایگاه مرحوم کلینی بگویید.
ـ ایام ولادت آقا و مولای‌مان حضرت حجت بن الحسن العکسری(عج) را تبریک عرض می کنم.
جناب ابو جعفر محمد بن یعقوب کلینی جزء بزرگترین و معتبرترین محدثین شیعه محسوب می شود، چون ایشان فقیه، متکلم و محدث است. فقیه، متکلم و محدث بودن وی باعث شده است که کتاب اصول کافی بسیار باارزش و مغتنم باشد. شیخ کلینی از لحاظ قدمت در زمان غیبت صغری زندگی می کرد، یعنی دقیقاً وفات ایشان اول غیبت کبری است و دوره غیبت صغری را حدوداً درک کرده است. زندگی ایشان از این جهت قابل ملاحظه است که متصل به نواب خاص امام زمان(عج) بود. ایشان اصالتاً اهل کُلین در اطراف شهر ری است و جزء مکتب قم محسوب می‌شود. مشایخ و اساتید ایشان از کبار و بزرگان مکتب قم بود. نجاشی درباره کلینی می گوید: "کان اوثق الناس فی الحدیث و اثبتهم". یعنی کلینی در مباحث حدیثی از همه موثق تر است. مرحوم کلینی قوت و وزانت بی نظیری در مباحث حدیثی دارد و تمامی بزرگان شیعه به این امر اعتراف دارند. لذا کتاب ایشان از وزانت و اعتبار ویژه‌ای نزد شیعه برخوردار است و جزء معتبرترین میراث شیعه محسوب می‌شود.
ابنا: در اصول کافی چه روایاتی و موضوعاتی درباره مهدویت وجود دارد؟
ـ در اصول کافی مرحوم کلینی درباره اعتقادات، احکام دینی و مباحث گسترده دیگر بالغ بر 16000 روایت آورده است. مرحوم کلینی در اصول کافی بسیار دقیق، زیرکانه و عالمانه به مسئله مهدویت پرداخته است. ایشان بخش عمده ای از مباحث مربوط به مهدویت را در ذیل کتاب الحجة مطرح کرده است و بخش دیگر را در کتاب روضه درباره ویژگی ها یا نشانه ها و مختصات دوره آخر الزمان بیان کرده است؛ اما مباحث عمده در بحث مهدویت ذیل کتاب الحجه است. کلینی در کتاب الحجه، پایه و اساس بحث مهدویت را بحث حجت الهی می داند، یعنی تا زمانی که بحث حجت الهی و مختصات آن برای ما حل نشود، ورود صحیحی به مسئله مهدویت نمی توانیم داشته باشیم. بر همین اساس کلینی وقتی مباحث غیبت، امام عصر(عج) و بحث مهدویت را مطرح می‌کند، می گوید که پایه آن مسئله حجت الهی است. چون براساس داده هایی که ایشان ارائه می کند و براساس یقینیات شیعه، زمین از حجت الهی نمی تواند خالی باشد.
در بحث حضرت حجت و مهدویت بحث دیگری که مطرح می‌کند این است که حجت الهی و مهدی موعود، منصوص است. این نکته برای ما شیعیان خیلی مهم است؛ یعنی قرار نیست صرفاً با ادله عقلی و بایدها بحث حجت الهی را اثبات کنیم، نه؛ اساساً بحث امامت و حجت بودن امام زمان(عج) به نص الهی است. ایشان روایاتی را می آورد که به صراحت امامت را به حضرت حجت یعنی فرزند امام عسکری علیه السلام منتهی می کند. این از نکات خیلی کلیدی و مهم است که در نگاه به مسئله مهدویت باید به آن توجه داشت.
سپس مرحوم کلینی در مورد تولد امام زمان(عج) و کسانی که حضرت را دیده و زیارت کرده اند روایات متعددی مطرح می کند، شاید نزدیک به 15 روایت بیان می‌کند، کسانی که در همان زمان کودکی محضر امام عسکری علیه السلام، ایشان را زیارت کرده اند و امام عسکری(ع) ایشان را نشان داده است.
کلینی در باب دیگری که به نام موالید الائمه(ع) در انتهای کتاب الحجه است نزدیک به 30 روایت مطرح می کند درباره افرادی که حضرت را زیارت کرده و معجزه و کرامت از ایشان دیده اند در نامه ها و توقیعات و مراوده ای که با حضرت داشتند.
پس در باب موالید الائمه، تثبیت وجود نازنین حضرت حجت براساس گزارش های متعددی است که بخشی از آن در این کتاب معتبر منعکس شده است.
در باب "فی النهی عن الاسم" پس از اینکه حضرت متولد شدند، در روایات نهی شده از اینکه که اسم شریف حضرت برده شود. اسم حضرت "م ح م د" است و در روایات متعددی با همین عنوان یعنی اسم پیغمبر گرامی اسلام(ع) آمده است. روایات گفته اند که اسم حضرت حجت را نیاورید، بلکه لقب ایشان را بگویید. بزرگان ما درباره این مسئله گفته اند که به شدت فضا سنگین بود، بنی عباس رصد کردند و می خواستند حضرت را به شهادت برسانند. هرچند حضرت در غیبت بود و دست دشمنان به ایشان نمی رسید ولی برای اینکه فضا سنگین نشود، اسم خاصی مطرح نشود که اطرافیان امام عسکری تحت فشار قرار نگیرند، لذا ایشان را اصلاً به اسم صدا نمی زدند و از صدا زدن به اسم اصلی نهی شده بود که چه بسا این فشار از روی حضرت کمتر شود.
مرحوم کلینی دوره غیبت و ویژگی های آن را در دو باب مطرح می کند، که من اجمالی از مباحث این دو باب را عرض می کنم. امام در ظاهر در غیبت هستند و دسترسی به ایشان نداریم، امام در دسترس نیست و ما به ایشان ایمان آورده ایم و از طرف دیگر متعبد به احکام شرع هستیم، و در صراط مستقیم حرکت می کنیم، و لو اینکه امام بالای سر ما نیست. مرحوم کلینی روایات بسیار نابی را مطرح می کند که ارزش عبادت در دوران غیبت زیاد است. دوره غیبت، نزدیک ترین حالت بندگان به خداست، چرا؟ چون با اینکه امام حضور ندارد اما شیعیان معتقد به امام هستند، خدا را عبادت می کنند و در مسیر بندگی هستند. مرحوم کلینی این تعبیر را از امام صادق علیه السلام نقل کرده است که "أَقْرَبُ مَا يَكُونُ اَلْعِبَادُ مِنَ اَللَّهِ جَلَّ ذِكْرُهُ وَ أَرْضَى مَا يَكُونُ عَنْهُمْ إِذَا اِفْتَقَدُوا حُجَّةَ اَللَّهِ جَلَّ وَ عَزَّ". حجت الهی در دسترس شیعیان نیست، ولی آنان به حضرت اعتقاد دارند و مکان ایشان را هم نمی دانند، ولی می دانند که حجت ابطال نشده است و منتظر فرج و برگشت ایشان هستند، این حالت نزدیک ترین حالت بندگان به پروردگار است. در این دوران، معلوم می شود که شیعیان به اعتقادشان خیلی قرص هستند و خدا در این دوران از همه دوران ها بیشتر راضی تر است، چرا ؟ به خاطر اینکه اگر مؤمنان در مسیر ولایت اهل بیت(ع) حرکت کنند و بر ولایت حضرت حجت ثابت قدم باشند، برای افرادی که در دوره غیبت هستند خیلی دلگرم کننده خواهد بود. مرحوم کلینی چندین روایت را در این باب مطرح می کند که ارزش عبادت در دوره ای امام معصوم را نمی بینند و خدا را عبادت می کنند، قابل مقایسه با دوره حضور نیست. لذا باید ما قدر بدانیم و ناامید نباشیم، همچنین نباید گله کنیم که الان امام حضور ندارد و امکانات من کم است، چون خداوند امتیازی بیشتری به شیعیان داده است.
نکته دیگر اینکه این دوره، دوره خطرناکی است و حفظ ایمان به شدت سخت می‌شود، در "باب فی الغیبه"، روایات اهل بیت(ع) موقعیت سوق الجیشی یک مومن را در این دوره ترسیم می کند. در روایتی از امام موسی بن جعفر (ع) آمده است که "إِذَا فُقِدَ اَلْخَامِسُ مِنْ وُلْدِ اَلسَّابِعِ فَاللَّهَ اَللَّهَ فِي أَدْيَانِكُمْ" حواستان را جمع کنید و در دوره غیبت سست نشوید، در ایمانتان مستحکم بمانید و دینتان را حفظ کنید.
روایات زیادی وجود دارد مبنی بر اینکه جدال، آزمایش ها و گرفتاری ها در دوره غیبت زیاد می شود، ولی اگر کسی ثابت قدم بماند اجر و پاداش او از شهدای بدر و اُحُد بالاتر خواهد بود. چون موقعیت، موقعیت خطرناکی است و شیعه باید حواس خود را جمع کند و ارزشش را بداند.
اقدام بسیار فاخری از مرحوم کلینی است که روایات را به این سبک و سیاق بیان کرده است، ایشان می فهمیده که شیعه در این دوره به چه چیز احتیاج دارد و خود را چگونه باید تنظیم و حفظ کند.
نکته دیگری که مرحوم کلینی بیان می کند این است که حضرت حجت موسم حج می آیند و مردم را می بینند، به آنان اشراف دارند ، ولی مردم از نزدیک ایشان را نمی شناسند.
در این دوره جامعه، جامعه خطرناکی می شود و مشکلات و گرفتاری های فرهنگی و ایمانی در آن وجود دارد. کلینی روایتی را نقل می کند که "فَلَا يَنْجُو إِلَّا مَنْ أَخَذَ اللَّهُ مِيثَاقَهُ وَ كَتَبَ فِي قَلْبِهِ الْإِيمَانَ" دوره غیبت به شدت سخت است و باید از خدا طلب کنیم که ما را حفظ کند. مرحوم کلینی یک سری ویژگی ها و مختصاتی را بر اساس روایات نقل می کند و اینکه اهل بیت(ع) فرمودند که به خاطر گرفتاری ها و مشکلاتی که در این دوره وجود دارد حواستان را جمع کنید که ایمانتان به تاراج نرود.
ـ در پایان اگر نکته ای دارید بفرمایید.
در پایان چند نکته که مبتلا به است را عرض می کنم. اول اینکه اگر حضرت ظهور کردند، ما ایشان را چگونه تشخیص دهیم؟ اهل بیت(ع) این را هم مشخص کرده اند. مردم امام را به علم امامت، معجزات و اخبار غیبی می شناسند تا مدعیان دروغینی مثل احمد الحسن البصری و غیره نیایند. مرحوم کلینی روایات متعددی بیان می کند که امام اگر بیاید معجزات و کراماتی نشان می دهد، و از مردم کسانی را که حق طلب هستند ایشان را کاملاً می شناسند.
نکته دیگر اینکه برای ظهور، وقت و زمان نباید مشخص کنیم، یکی نفر ادعا کند که الان ظهور نزدیک شده است! نه، ما نمی دانیم و باید منتظر باشیم؛ این هم از ابوابی است که مرحوم کلینی بیان کردند. کلینی بر اساس روایات می گوید، امامَت را بشناس، منتظر ظهور حضرت باش، برای آمدن ایشان دعا کن، امام را که شناختی، معتقد به حضرت شدی و در مسیر حرکت کردی، اگر امر فرج حضرت زود یا دیر شود، ضرر نخواهی کرد. مرحوم کلینی یک فصل اصول کافی را به این مسئله اختصاص داده است که نباید ناامید شد و شیعه باید وظیفه خود را انجام دهد و دعا کند. مرحوم کلینی نام یکی از بخش ها را "أنه من عرف إمامه لم يضره تقدم هذا الأمر أو تأخر" نامگذاری کرده است، تقدم و یا تأخر فرج هیچ ضربه ای به فرد منتظر نمی زند.
شما اگر امام را شناختی، زیر سایه امام هستی، البته وظیفه داری دعا کنی و وظیفه داری خود را آماده کنی ولی مکرر نگو چرا دیر شد چرا نیامد؟! با حضرت حجت دردل می کنیم ولی اینکه گِله کنیم خیر.
مرحوم کلینی بابی
را تحت عنوان "تمحیص و امتحان" مطرح می کند،
که خیلی قابل ملاحظه است. کلینی باب دیگری درباره مدعیان مهدی به نام "باب من ادعى
الإمامة" دارد. مدعیان حضرت از ابتدا زیاد بودند و
شیعه باید شش دانگ حواس خود را جمع کند تا در دام مدعیان دروغین نیفتند.
ابنا: ممنون و متشکرم از اینکه وقت گرانقدر خود را در اختیار ما گذاشتید.
.................................................
پایان پیام/ 167