به گزارش خبرگزاری اهل بيت (ع) ـ ابنا ـ پرفسور ویلفرد فردیناند مادلونگ (Wilferd Ferdinand Madelung)، اسلام‌شناس شهیر آلمانی که از متبحرترین پژوهشگران مطالعات اسلامی معاصر بود، سه‌شنبه ۹ می ( ۱۹ اردیبهشت ماه) درگذشت. مادلونگ در سال ۱۹۳۰ میلادی در اشتوتگارت آلمان متولد شد. او در سال۱۹۵۳ میلادی دوره لیسانس تاریخ و ادبیات اسلامی خود را در دانشگاه قاهره گذراند و در ادامه درجه دکتری خود را در مطالعات اسلامی از دانشگاه هامبورگ تحت نظر برتولد اشپولر دریافت نمود.
وی ۲۰ سال عهده‌دار کرسی عالی مطالعات اسلامی دانشگاه آکسفورد بود و به عنوان استاد مدعو در بسیاری از دانشگاه‌های امریکا و اروپا از جمله دانشگاه کلمبیا تدریس کرد.
مادلونگ با تألیف یا تصحیح حدود ۲۰۰ کتاب و مقاله در نشریات پژوهشی و دایرة المعارف‌های متعدد و نیز ۱۶۰ بررسی و نقد و معرفی کتاب در زمینه شناخت اندیشه و تاریخ اسلام به‌خصوص تشیع در سده‌های میانه نقش مهمی داشته است. آثار او مجموعه‌ای از پژوهش‌های کلامی، تاریخی، فقهی، فرق و مذاهب، شخصیتنگاری و کتابشناسی است.
«محمد کاظم رحمتی»، دانشیار بنیاد دائره‌المعارف اسلامی درباره شخصیت این اسلام‌شناس برجسته گفت: پروفسور مادلونگ از شخصیت‌هایی بود که هر کسی که با مطالعات اسلامی سر و کار داشته باشد به خاطر دامنه وسیع آثار وی قطعا با او آشنا می‌شود و به ناچار از آنها استفاده می‌کند.
رحمتی ادامه داد: من هم به خاطر علاقه‌مندی که به مباحث کلامی و تاریخ زیدیه داشتم خیلی زود با آثار او آشنا شدم. خوشبختانه بیشتر آثار مادلونگ به زبان فارسی ترجمه شده و ترجمه‌های قابل استفاده‌ای است. مجموعه مقالات او که از سوی آستان قدس رضوی به همت جواد قاسمی منتشر شده باعث شد که آشنایی بیشتری با آثار و شخصیت وی داشته باشم. بعدها اصل مقالات او را که بیشتر به زبان انگلیسی بود مطالعه کردم و بدین ترتیب با وی آشنایی بیشتری پیدا کردم.
وی درباره حوزه فعالیت‌های علمی مادلونگ گفت: او شاگرد ردولف اشتروتمان و برتولد اشپولر از محققان طراز اول مطالعات اسلامی در آلمان بود و رساله دکترای خود را در زمینه زیدیه گذراند. از طرف دیگر کتابخانه برلین، مجموعه بی‌نظیری از کتاب‌های خطی مربوط به زیدیه در اختیار داشت که باعش شد مادلونگ رساله دکترای خود را در سال ۱۹۵۶ درباره ابراهیم بن قاسم رسی (از فقها و متکلمان قرن سوم در یمن) به عنوان یک شخصیت محوری در زیدیه بنویسد. اشتروتمان مقالات خوبی درباره زیدیه و زیدبن علی نوشته بود و اینها باعث شد زمینه برای مادلونگ فراهم شود. پس از آن مادلونگ مدتی در بغداد و بیروت رایزن فرهنگی بود و دامنه مطالعات خود را درباره زیدیه، اسماعیلیه و امامیه گسترش داد و کارهای بیشتری در این زمینه‌ها منتشر کرد.
رحمتی افزود: به طور عموم وی در زمینه تاریخ تشیع و به طور خاص تاریخ زیدیه آثار ارزشمندی دارد. در بیست سال اخیر با وجود اینکه بازنشسته شده بود به کارهای پژوهشی خود ادامه می‌داد حتی در زمینه تصحیح متون فعالیت زیادی کرد. بسیاری از منابع مورد استفاده وی تا سال‌های اخیر منتشر نشده بود.
تصحیح متون کمیاب تاریخی-کلامی
او در زمینه تصحیح متون آثار ارزشمندی انجام داد و بخش بزرگی از منابع که درباره تاریخ علویان طبرستان و زیدیان ایران نوشته شده را در کتاب «أخبار أئمة الزيدية في طبرستان و ديلمان و جيلان» جمع‌آوری و منتشر کرده است. این کتاب درباره خاندان‌های حکومتگر زیدی شمال ایران در گیلان، مازندران و دیلمان است که در سال ۱۹۸۷ ميلادی در مرکز آلمانی مطالعات شرقی در بیروت منتشر شده است.
مادلونگ همچنین در زمینه کلام معتزلی هم آثار ارزشمندی را که نسخه‌های خطی اندکی از آنها موجود است از جمله «المعتمد فی اصول الدین» و «الفائق فی علم الکلام» را به چاپ رساند.
وی افزود: مادلونگ در حوزه تصحیح متون هم در کنار تحقیق و نگارش مقالات آثار ارزشمندی از خود برجای گذاشته است.
«جانشینی محمد(ص)»، اثر ارزشمند مادلونگ
رحمتی اثر شاخص مادلونگ را که در ایران به عنوان کتاب سال انتخاب شد و مورد توجه قرار گرفت کتاب «جانشینی محمد(ص)» دانست و گفت: این کتاب، یکی از کتاب‌های مهم در حوزه تاریخ اسلام است که اهمیت آن در توجه مولف به کلان روایت‌های موجود است که بر اساس آنها تاریخ صدر اسلام (یعنی بعد از وفات پیامبر تا امامت حضرت علی(ع)) را به طور کامل مورد بحث و بررسی قرار داده است.
.........................
پايان پيام/ ۲۱۳