کنفرانس بین‌المللی «دین، معرفت، شک» در بلگراد برگزار شد

کنفرانس در هشت پنل مختلف برنامه ریزی شده و در هر کدام از پنل ها، پس از ارائه سخنرانی ها، جلسات پرسش و پاسخ و هم فکری برگزار گردید. اهمیت ویژه ی این کنفرانس به دلیل حضور اندیشمندان و پیروان نحله های فکری مختلف در ادیان و مذاهب گوناگون و امکان همفکری و تضارب آرای آن ها بوده و از همین رو نیز هر ساله مورد توجه اساتید و پژوهشگران قرار می گیرد.

عمرا خلیلویچ به عنوان اسلام شناس و شرق شناس در این کنفرانس علمی بین المللی شرکت کرده و در بخش نخست کنفرانس به ایراد سخنرانی پرداخت. موضوع سخنرانی وی «عقل و دین در اسلام: بررسی نقدهای غزالی بر اندیشه فلسفی اسلامی و پیامدهای آن» بوده است. عمرا خلیلویچ در طول سخنان خود بدین مسأله اشاره داشت که در طول تاریخ تطور اندیشه های عقلی در اسلام فضای نقد و انتقاد همواره باز و میسر بوده و این مسأله به یکی از اصلی ترین دلایل پویندگی و بالندگی فکر اسلامی تبدیل گشته است. وی به عنوان نمونه شخصیت غزالی را مورد واکاوی قرار داده و اظهار داشت که غزالی در ابتدا و در زمان حضور خود در نظامیه بغداد از مدافعان سرسخت حکمت مشاء سینوی بوده است. لیکن، مدتی بعد شبهات متعددی در این نظام فلسفی مطرح کرده و نقد سنگینی را بر آن وارد می آورد. در کتاب «تهافت الفلاسفه» بیست اشکال را بر نظام فلسفی مشائی وارد آورده و در سه اشکال فیلسوفان را خارج از دین برمی شمرد. این اشکالات غزالی صرفاً ساختاری نبوده بلکه اعماق جان خود ایشان را نیز فرا می گیرد، به گونه ای که او به اعتراف خود چند ماهی از خود بیخود شده و سر به بیابان می سپارد. در نهایت، یقین و آرامش را در معرفت قلبی می یابد.

وی در ادامه سخنان خود این مطلب را مورد واکاوی قرار داده که نقدهای غزالی بر حکمت مشاء باعث شد که فلاسفه و حکمای اسلامی به فکر پاسخ افتاده و در همین راستا ابتدا حکمت اشراق و سپس حکمت بالنده و غنی متعالیه در اندیشه های صدرالمتألهین شیرازی رقم بخورد. فلذا اگر در مسیر ارتقای فکری انسان جلوی نقد و انتقاد گرفته شود، این فکر محکوم به شکست خواهد بود. عمرا خلیلویچ در نتیجه گیری سخنان خود اشاره داشت که اندیشه اسلامی به دلیل همین باز بودن خود و فراهم آوردن امکان نقد و بررسی و تضارب آراء همواره جوال و پوینده بوده و هیچ گاه و در هیچ مسیری به بن بست نخورده است. این یک مدل و شابلون خوبی برای سایر ادیان و سایر نحله های فکری نیز می باشد. پس از سخنرانی وی، جلسه پرسش و پاسخ نیز در همین زمینه برگزار شد.

به غیر از عمرا خلیلویچ و در همان پنل نخست کنفرانس پروفسور دکتر دراژن پاولیتسا به بررسی ایمان گرایی کیرکگارد پرداخت، دکتر نناد پلاوشیچ مسأله وجود خدا را در اندیشه های داستایوسکی دنبال نمود، پروفسور دکتر زوریتسا کوبوریچ رئیس مرکز مطالعات تجربی دین جایگاه عقل و دین را در کلیسای ارتدوکس صربستان مورد واکاوی قرار داد و پروفسور دکتر سنژانا داچیچ در زمینه سمبولیسم و نمادگرایی توضیحاتی ارائه نمودند.

در بخش های دیگر این کنفرانس نیز بیش از سی نفر از اساتید و اندیشندان مختلف ملی و بین المللی در موضوعاتی مانند «روان شناسی دینی»، «شک و دین در جنگ های بین المللی و منطقه ای»، «معرفت ناقص و ایمان ناقص»، «جایگاه مطالعات دینی در بحث مهاجرت»، «همراستایی یهودیت و مسیحیت در بحث شک دینی»، «شک دینی به عنوان بخش لاینفک در برخی نحله های تفکر مسیحی» و غیره مقالات خود را ارائه کردند. مجموعه مقالات این کنفرانس بین المللی دو روزه قرار است که در ماه های آتی از سوی مرکز مطالعات تجربی دین منتشر شود.