به گزارش خبرگزاری اهل بیت(ع) ـ ابنا ـ نوزدهمین نشست از سلسله نشست‌های دین و فضای مجازی روز پنج شنبه ۱۸ خرداد ۱۴۰۲ ـ با عنوان «موانع اندیشه و حکمت در دنیای فضای مجازی» به صورت برخط و به زبان انگلیسی در دفتر مطالعات اسلامی فضای مجازی برگزار شد.
حجت‌الاسلام والمسلمین «یحیی جهانگیری» رئیس نمایندگی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در قم در این نشست بیان کرد: فضای مجازی علی رغم فوائد و جنبه‌های مثبتی که دارد، موجب ایجاد چالش‌هایی نیز شده است. یکی از این مشکلات، کاهش حکمت و بصیرت است.
او با اشاره به این نکته که حکمت به معنی آینده نگری است، به عنوان مقدمه توضیح داد: دانش سه مرحله دارد، در مرحله اول که آگاهی یا علم نام دارد، فرد صرفا به جمع‌آوری اطلاعات می‌پردازد. در مرحله بعد که معرفت است، فرد اطلاعات جمع‌آوری شده را ارزیابی کرده و نظرات جدید خلق می‌کند و در مرحله سوم که همان بصیرت یا حکمت است، فرد توانایی پیش‌بینی آینده را پیدا می کند. نکته در این است که فرد پس از طی مراحل اول و دوم نباید در همانجا متوقف شود. حال آن که فضای مجازی ما را از رسیدن به مرحله سوم باز می دارد.
دکتر جهانگیری ضمن بیان مقایسه‌ای بین گذشته و حال افزود: در فقه گفته می‌شود که دو نوع استقراء تام و ناقص وجود دارد. استقراء تام استقرائی است که در آن تحقیقات کامل است یعنی فرد تمام منابع مربوطه را بررسی کرده است. لذا قدیم یک پژوهشگر مجبور بود راه‌های طولانی و سخت را طی کرده و به مناطق مختلف سفر کند تا بتواند به منابع دست اول و صحیح دسترسی پیدا کرده و اطلاعات را جمع‌آوری کند. به همین دلیل قدیم برخی اندیشمندان این نوع پژوهش را غیرممکن می دانستند زیرا ممکن نبود فرد بتواند به تمام منابع دسترسی پیدا کند. لذا آنها به استقراء ناقص اکتفا می‌کردند. اما امروزه فضای مجازی اطلاعات را به راحتی در دسترس مردم قرار داده و به استقراء تام کمک می‌کند. با اینکه ظاهرا این یک جنبه مثبت از فضای مجازی است اما سوال اساسی این است که چه کسی این اطلاعات را در اختیار دیگران قرار می دهد؟ هدف او چه بوده است؟ ملاک او در اینکه مطلبی مهم تر از بقیه است و باید در اختیار دیگران باشد و یا کم اهمیت‌تر است و مردم نباید از آن مطلع شوند چیست؟ پس بدین صورت مردم خودشان در گرداوری اطلاعات نقشی ندارند و صرفا آنچه را که فضای مجازی با اهدافی خاص برای آنها مهیا کرده را به عنوان دانش می‌پذیرند. علاوه بر این، این اطلاعات آنقدر زیاد و متفرق‌اند که تمام ذهن و وقت مخاطب را پُر کرده و به همین دلیل ممکن است او دیگر وقت و حوصله تحلیل آن اطلاعات را نداشته باشد. پس با این وجود چگونه ممکن است فرد به حکمت و بصیرت برسد.
وی با بیان یک داستان صحبت خود را به پایان رساند: مردی روستایی به درجات بالای علم رسیده بود. اندیشمندی از او پرسید شما چه منابعی را مطالعه کرده‌اید؟ او پاسخ داد من فقط یک کتاب داشتم و فقط همان کتاب را خواندم. اندیشمند شگفت‌زده پرسید این چگونه ممکن است؟ مرد روستایی گفت من همان کتاب را بارها و بارها مطالعه و در مطالب آن اندیشه کردم. به همین دلیل توانستم به کمک قدرت تحلیل به نکات جدید دست پیدا کنم.
حجت الاسلام جهانگیری در جمع بندی مطالب خود گفت: فرایند دانش سه مرحله دارد که عبارت‌اند از علم یعنی جمع‌آوری اطلاعات، معرفت یعنی ارزیابی اطلاعات و در آخر، حکمت که به معنی پیش بینی و آینده‌نگری است. فضای مجازی در کنار این جنبه مثبت که اطلاعات را به آسانی در دسترس همگان قرار داده دارای خلل‌ها و مشکلاتی است که هر کاربری باید نسبت به آن آگاه باشد. اولین مشکل، رباتی شدن مردم است؛ به این معنی که مردم حجم زیادی از داده را دریافت می کنند در حالی که زمان و قدرت تحلیل آنها را ندارند. به علاوه معلوم نیست چه کسی و با چه هدفی این اطلاعات را در اختیارشان قرار داده است و همین امر موجب کاهش حکمت (بصیرت) و عدم آینده‌نگری در آنان می‌شود.
................................................
پایان پیام / 102 -
167