به گزارش خبرگزاری اهل بیت(ع) ـ ابنا ـ در روز های پایانی ماه صفر و در آستانه رحلت امام رضا(ع)، نشست علمی «نمودها و نمادهای هدایتگری امام رضا(ع)» پیش از ظهر امروز چهارشنبه ـ 22 شهریور 1402ـ در سالن کنفرانس خبرگزاری بین المللی ابنا برگزار شد.
حجت الاسلام و المسلمین دکتر «روح الله توحیدی‌نیا»، محقق حوزه تاریخ و اندیشه اسلامی، در مقدمه سخنان خود و بیان مقصود از شان هدایت گری و بهره مندی از مفاهیم نمود و نماد برای تحلیلی امروزین، بیان داشت: هدایت، فلسفه اصلی ارسال رسولان و نصب امامان(ع) است که محدود به مکان و زمان نیست. اهل بیت(ع) همواره شأن هدایت گری دارند و تفاوتی ندارد که در راس حکومت قرار گیرند، ارتباط مستقیمی با حکومت نداشته باشند و یا زمانی که به مانند امام رضا(ع) در حاشیه امور حکومتی هستند به امر هدایت می پردازند.
وی بر اهمیت نگاه جامع و کامل در تحلیل شخصیت ائمه هدی(ع) تاکید کرد و نگاه تک بعدی کلامی، تاریخی یا حدیثی را از آسیب های شناختی حرکت و مسیر علمی پژوهشگران به سمت سبک زندگی معصمومان(ع) دانست.
توحیدی‌نیا در ادامه به سه مقطع از حیات امام رضا(ع) و تحلیل هدایت محور اقدامات امام رضا(ع) پرداخت. وی برای نمونه از این زاویه به مقطع جوانی امام رضا(ع) اشاره کرد و گفت: تحلیل دوران جوانی و پیش از به امامت رسیدن ایشان، داده های ارزشمندی را در اختیار ما قرار می دهد که مورد غفلت قرار گرفته است. مطابق شواهد، علی بن موسی الرضا(ع) در غیاب امام کاظم(ع) که در زندان هارون در محدودیت جدی به سر می بردند، بخش قابل توجهی از مدیریت امور و پاسخ به نیازهای گوناگون شیعیان را برعهده داشتند و بر امور مالی، تبلیغی و سیاسی اعضاء آن نظارت داشتند.
پژوهشگر فقه و تاریخ اندیشه اسلامی ادامه داد: در منابع اهل سنت چنین نقل شده که امام رضا(ع) در جوانی در مقام فتوی، به سوالات شرعی و اعتقادی مسلمانان در مسجد مدینه پاسخ می دادند؛ ایشان مصداق بارز سخن پدر بزرگوارشان بودند که امام رضا(ع) را به عنوان عالم ترین و فقیه ترین فرزندان خود معرفی کردند و توصیه داشتند که فرزندان ایشان در مسائل گوناگون به ایشان مراجعه کنند.
وی در تشریح دوره آغاز امامت امام رضا(ع) اظهار داشت: مقطع دیگری که اقدام موثر امام رضا(ع) در هدایت پیروان را مشاهده می کنیم، مقطعی است که با اقتدار و شجاعت، خود را امام امت معرفی کردند. این موضوع زمانی اهمیت می یابد که بدانیم از یک سو مهمترین اعضای سازمان وکالت، آن هم افراد شناخته شده و برجسته از شیعه که همه امورات شیعیان را در جای جای قلمرو اسلامی برعهده دارند، با امامت ایشان مخالف بودند؛ و از سوی دیگر، حاکم مستبدی همچون هارون، که امام کاظم(ع) را در زندان به شهادت رسانده بود و علویان و شیعیان را در محدودیت جدی قرار داده بود، روی کار بود. اما برای جلوگیری از انحراف یاد شده، شرایط دشوار سیاسی باعث نشد که امام رضا(ع) از هدایتگری دست بکشند و در حالی که نزدیک ترین یاران ابراز نگرای جدی می کنند، امام رضا(ع) در نگاهی اعجاز گونه می فرماید من امام هستم و آسیبی از جانب هارون به من نخواهد رسید.
توحیدی‌نیا درباره مقطع دیگر حیات امام هشتم، یعنی عصر حضور امام رئوف(ع) در دربار مأمون اظهار داشت: مأمون، امام رضا(ع) را به مرو تبعید کرد تا از اعتبار ایشان در حکومت خود استفاده کند و اختلافات درونی خاندانی خود را نیز مدیریت کند، اما امام رضا(ع) با هشیاری تمام اجازه کوچکترین خدشه ای را به مقام امامت ندادند. به عکس، ایشان از فرصت حضور در دربار مأمون استفاده کرد تا بتواند امر هدایتگری را ادامه دهد. تنها کافی است با این نگاه که ایشان از ظرفیت های مرکز خلافت چگونه با وجود محدودیت ها، استفاده کردند، پرده برداریم. مطالبی که در دوره کوتاه حضورشان در این منطقه در منابع به ثبت رسیده است، گنجینه واقعی معارف است که هنوز هم به خوبی تشریح نشده است.
وی با طرح این پرسش که تا چه اندازه برای جنبه هدایت گری ائمه هدی در عصر حاضر اهمیت قائل شده ایم، گفت: ما متأسفانه از ظرفیت آموزه های امام رضا(ع) به طور کامل استفاده نمی کنیم و نگاه کاملی را از اندیشه های ایشان در باب حکمرانی، اجتماع و خانواده نداشته ایم. بله مجامع علمی ما به این موضوع سال ها است توجه دارند، اما بیایید از خود بپرسیم مسیر علمی ما چه خلأهایی دارد؟ از چه مبانی و روش هایی باید تغذیه شود تا بتواند پاسخگو باشد؟ این دست مسئل است که می تواند تحوّل ایجاد کند و نه ورود ناشیانه یا شعاری به ابعاد شخصیت و زندگی ائمه هدی(ع). امام رضا(ع) می فرمایند "إِنَّ اَلنَّاسَ لَوْ عَلِمُوا مَحَاسِنَ كَلاَمِنَا لاَتَّبَعُونَا اَلْحَدِيثَ" یعنی مردم با شنیدن زیبایی کلام اهل بیت(ع) از آنان تبعیت می کنند که حدیث شامل تمام آموزه های معصمومین(ع) می‌شود؛ اما باید از خود بپرسیم چرا امروز این ظرفیت آنچنان که باید گشوده نشده است؟
توحیدی‌نیا در پایان اظهار داشت: امام رضا(ع) محبوبِ تمام شیعیان و حتی اهل سنت است و این محبوبیت بی نظیر خود محور وحدت میان مذاهب اسلامی است. اما این ظرفیت باید بیاید در خدمت تحقق وحدت حقیقی، وحدت حقیقی زمانی حاصل می شود که معارف و آموزه های ایشان را روی میز فکر و اندیشه اسلامی قرار دهیم و زوایای آن را واکاوی کنیم.
..........................
پایان پیام / 348
حجت الاسلام و المسلمین دکتر «روح الله توحیدی‌نیا»، محقق حوزه تاریخ و اندیشه اسلامی، در مقدمه سخنان خود و بیان مقصود از شان هدایت گری و بهره مندی از مفاهیم نمود و نماد برای تحلیلی امروزین، بیان داشت: هدایت، فلسفه اصلی ارسال رسولان و نصب امامان(ع) است که محدود به مکان و زمان نیست. اهل بیت(ع) همواره شأن هدایت گری دارند و تفاوتی ندارد که در راس حکومت قرار گیرند، ارتباط مستقیمی با حکومت نداشته باشند و یا زمانی که به مانند امام رضا(ع) در حاشیه امور حکومتی هستند به امر هدایت می پردازند.
وی بر اهمیت نگاه جامع و کامل در تحلیل شخصیت ائمه هدی(ع) تاکید کرد و نگاه تک بعدی کلامی، تاریخی یا حدیثی را از آسیب های شناختی حرکت و مسیر علمی پژوهشگران به سمت سبک زندگی معصمومان(ع) دانست.
توحیدی‌نیا در ادامه به سه مقطع از حیات امام رضا(ع) و تحلیل هدایت محور اقدامات امام رضا(ع) پرداخت. وی برای نمونه از این زاویه به مقطع جوانی امام رضا(ع) اشاره کرد و گفت: تحلیل دوران جوانی و پیش از به امامت رسیدن ایشان، داده های ارزشمندی را در اختیار ما قرار می دهد که مورد غفلت قرار گرفته است. مطابق شواهد، علی بن موسی الرضا(ع) در غیاب امام کاظم(ع) که در زندان هارون در محدودیت جدی به سر می بردند، بخش قابل توجهی از مدیریت امور و پاسخ به نیازهای گوناگون شیعیان را برعهده داشتند و بر امور مالی، تبلیغی و سیاسی اعضاء آن نظارت داشتند.
پژوهشگر فقه و تاریخ اندیشه اسلامی ادامه داد: در منابع اهل سنت چنین نقل شده که امام رضا(ع) در جوانی در مقام فتوی، به سوالات شرعی و اعتقادی مسلمانان در مسجد مدینه پاسخ می دادند؛ ایشان مصداق بارز سخن پدر بزرگوارشان بودند که امام رضا(ع) را به عنوان عالم ترین و فقیه ترین فرزندان خود معرفی کردند و توصیه داشتند که فرزندان ایشان در مسائل گوناگون به ایشان مراجعه کنند.
وی در تشریح دوره آغاز امامت امام رضا(ع) اظهار داشت: مقطع دیگری که اقدام موثر امام رضا(ع) در هدایت پیروان را مشاهده می کنیم، مقطعی است که با اقتدار و شجاعت، خود را امام امت معرفی کردند. این موضوع زمانی اهمیت می یابد که بدانیم از یک سو مهمترین اعضای سازمان وکالت، آن هم افراد شناخته شده و برجسته از شیعه که همه امورات شیعیان را در جای جای قلمرو اسلامی برعهده دارند، با امامت ایشان مخالف بودند؛ و از سوی دیگر، حاکم مستبدی همچون هارون، که امام کاظم(ع) را در زندان به شهادت رسانده بود و علویان و شیعیان را در محدودیت جدی قرار داده بود، روی کار بود. اما برای جلوگیری از انحراف یاد شده، شرایط دشوار سیاسی باعث نشد که امام رضا(ع) از هدایتگری دست بکشند و در حالی که نزدیک ترین یاران ابراز نگرای جدی می کنند، امام رضا(ع) در نگاهی اعجاز گونه می فرماید من امام هستم و آسیبی از جانب هارون به من نخواهد رسید.
توحیدی‌نیا درباره مقطع دیگر حیات امام هشتم، یعنی عصر حضور امام رئوف(ع) در دربار مأمون اظهار داشت: مأمون، امام رضا(ع) را به مرو تبعید کرد تا از اعتبار ایشان در حکومت خود استفاده کند و اختلافات درونی خاندانی خود را نیز مدیریت کند، اما امام رضا(ع) با هشیاری تمام اجازه کوچکترین خدشه ای را به مقام امامت ندادند. به عکس، ایشان از فرصت حضور در دربار مأمون استفاده کرد تا بتواند امر هدایتگری را ادامه دهد. تنها کافی است با این نگاه که ایشان از ظرفیت های مرکز خلافت چگونه با وجود محدودیت ها، استفاده کردند، پرده برداریم. مطالبی که در دوره کوتاه حضورشان در این منطقه در منابع به ثبت رسیده است، گنجینه واقعی معارف است که هنوز هم به خوبی تشریح نشده است.
وی با طرح این پرسش که تا چه اندازه برای جنبه هدایت گری ائمه هدی در عصر حاضر اهمیت قائل شده ایم، گفت: ما متأسفانه از ظرفیت آموزه های امام رضا(ع) به طور کامل استفاده نمی کنیم و نگاه کاملی را از اندیشه های ایشان در باب حکمرانی، اجتماع و خانواده نداشته ایم. بله مجامع علمی ما به این موضوع سال ها است توجه دارند، اما بیایید از خود بپرسیم مسیر علمی ما چه خلأهایی دارد؟ از چه مبانی و روش هایی باید تغذیه شود تا بتواند پاسخگو باشد؟ این دست مسئل است که می تواند تحوّل ایجاد کند و نه ورود ناشیانه یا شعاری به ابعاد شخصیت و زندگی ائمه هدی(ع). امام رضا(ع) می فرمایند "إِنَّ اَلنَّاسَ لَوْ عَلِمُوا مَحَاسِنَ كَلاَمِنَا لاَتَّبَعُونَا اَلْحَدِيثَ" یعنی مردم با شنیدن زیبایی کلام اهل بیت(ع) از آنان تبعیت می کنند که حدیث شامل تمام آموزه های معصمومین(ع) می‌شود؛ اما باید از خود بپرسیم چرا امروز این ظرفیت آنچنان که باید گشوده نشده است؟
توحیدی‌نیا در پایان اظهار داشت: امام رضا(ع) محبوبِ تمام شیعیان و حتی اهل سنت است و این محبوبیت بی نظیر خود محور وحدت میان مذاهب اسلامی است. اما این ظرفیت باید بیاید در خدمت تحقق وحدت حقیقی، وحدت حقیقی زمانی حاصل می شود که معارف و آموزه های ایشان را روی میز فکر و اندیشه اسلامی قرار دهیم و زوایای آن را واکاوی کنیم.
..........................
پایان پیام / 348