به گزارش خبرگزاری بین المللی اهل بیت(ع) ـ ابنا ـ حجت‌الاسلام والمسلمین «خلیل نعمتی» عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی در گفت‌وگویی به بیان نکاتی درباره مهمترین چالش‌های دوران امام حسن عسکری(ع) پرداخت و گفت: مهمترین چالش در زمان امام عسکری(ع) باور به امامت و جانشینی ایشان بود که آن حضرت سعی کردند با استفاده از شیوه‌های کارآمد و به‌روز این مشکل را حل کنند. با توجه به اختناق آن زمان، امام هادی(ع) امام حسن عسکری(ع) را از چشم مردم پنهان نگه می‌داشتند. کلینی در کتاب «الکافی» می‌گوید تا هنگام درگذشت محمد، پسر بزرگ امام هادی(ع)، هنوز شیعیان امام عسکری(ع) را نمی‌شناختند و از آن زمان به بعد به تدریج امام در میان اصحاب خاص و نخبگان و گاه عوام شناخته شدند، اما مسئله مهم این است؛ جمعی که امام را می‌‌شناختند ابتدا بسیار اندک بودند و بنا بر دلایلی، باور عمومی شیعیان بر امامت فرزند ارشد امام هادی(ع) بود.
تبلیغ براساس ظرفیت‌های جامعه
وی افزود: از طرف دیگر، جعفر، برادر امام حسن عسکری(ع)، فردی فاسد و به جعفر کذاب معروف بود و با همدستی برخی افراد با نفوذ، ادعای امامت کرد. لذا شرایط برای پذیرش امام حسن عسکری بغرنج شد. مورخان نقل می‌کنند که در ابتدای امامت ایشان، شیعیان چند دسته شدند؛ یک دسته امامت ایشان را پذیرفتند و تردیدی در این مورد نداشتند. تعدادی هم این موضوع برایشان اهمیتی نداشت و به قول امروزی‌ها قشر خاکستری جامعه بودند و گروهی هم منحرف شدند و به تعبیر آن حضرت، شیطان آنها را سرپرستی می‌کرد، چراکه حر‌ف‌هایشان به دور از اعتقادات شیعه و جملات امام بود.
نعمتی بیان کرد: مرحوم شیخ صدوق، نامه‌ای از ایشان به اصحاب خودش نقل کرده که می‌فرمایند هیچ‌کدام از ائمه قبلی و پدرانشان همانند وی مورد تردید قرار نگرفته بودند. مهمترین کار آن حضرت این بود که راهکارهای تبلیغی و الگوهای رفتاری را براساس ظرفیت جامعه بیان می‌کردند که به برخی از آنها اشاره می‌کنم. ایشان برای جلب نظر افکار عمومی و عوام شیعه، ابتدا بیت امام هادی(ع) در سامرا را، که به بیت ابن الرضا معروف بود، به دست می‌گیرند، چون برای عوام مهم بود که بیت امامت در دست کیست؟ تملک این خانه هم یکی از نشانه‌های امامت نزد مردم و قبول امامت ایشان بود، چون این بیت سال‌ها کانون تبلیغ امامت شیعه بود و در دست گرفتن آن، تردیدها را درباره ایشان بسیار کاهش داد.
اهداف سازمان وکالت
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی اظهار کرد: گام بعدی امام عسکری(ع) استفاده آن حضرت از ظرفیت‌های تبلیغی و استفاده از خلیفه وقت عباسی برای معرفی خود بود، چون خلیفه عباسی از ترس افکار عمومی و فشاری که بعد از شهادت امام هادی(ع)، متوجه دستگاه خلافت بود با جمعی از نخبگان و دولتمردان در مراسم تشییع امام هادی(ع) شرکت کرد. لذا حضرت در پاسخ به حضور خلیفه در مراسم تشیع، نامه‌ای به دربار فرستادند و نماینده آن حضرت نامه را با صدای بلند خواند. مفهوم نامه این بود که جانشین امام هادی به عنوان صاحب بیت امامت، نامه‌ای به خلیفه نوشته است. همین امر باعث شد که توجه مردم به امام حسن عسکری(ع) جلب شود.
این استاد معارف دانشگاه آزاد در پاسخ به این سؤال که شبکه و سازمان وکالت با چه نیت و هدفی ایجاد شد، گفت: یکی از چالش‌های ایشان، رساندن معارف دینی به شیعیان با توجه به اختناق بسیار شدید بود. البته در دوران مختلف مخصوصا بعد از شهادت امام رضا(ع) این فضا به وجود آمده بود. آن حضرت شبکه تبلیغاتی و سازمان وکالتی را که از زمان امام صادق(ع) به وجود آمده بود تقویت کردند. وکالت یک نهاد هرمی بود که امام در رأس آن قرار داشت و سپس وکلای ارشد و پس از آن وکلای جزء در نواحی مختلف حضور داشتند و با توجه به مأموریت و رسالتی که امام بر عهده آنها گذاشته بود انجام وظیفه و نیز شیعیان را در جای جای سرزمین‌های اسلامی مدیریت کردند و حرف امام را به شیعیان رساندند.
نعمتی یادآور شد: در دوره امام حسن عسکری(ع) اولین چهره سرشناس امامیه عثمان بن سعید عمری، وکیل و صاحب سِرّ ایشان، بود و بعد از او، ابوهاشم جعفری سرشناس بود که از بغداد به سامرا تبعید شده بود. امام حسن عسکری با گزینش وکیلان و قرار دادن آنها در ساختار تبلیغاتی، سازوکار اطلاع‌رسانی سریع را طراحی کرده بودند. ایشان این ساختار وکالت را ترمیم کردند؛ یعنی ضمن ابقای وکیلان پدر خود، با توجه به اقتضائات، وکیلان جدیدی را تعیین کردند، چون برخی از وکلای قبلی بنا بر دلایل مالی یا اعتقادی، به انحراف کشیده شدند. لذا حضرت آنها را از شبکه بیرون کشیدند. بازسازی شبکه تبلیغات باعث شد که تعداد بسیاری از شیعیان وارد آن شوند و در منابع آمده است که افراد نامدار زیادی در این شبکه فعالیت می‌کردند و به کار تبلیغی و اطلاع‌رسانی و افزایش انسجام شیعه مشغول بودند.
آماده‌سازی شیعیان برای پذیرش غیبت
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی در پاسخ به این سؤال که ایشان چگونه شیعیان را برای پذیرش دوران غیبت و امامت حضرت ولیعصر آماده کردند، گفت: با توجه به شرایط اختناق دوران امامین عسکرین(ع)، امام هادی(ع) در اولین اقدام سعی کردند جانشین خودشان را به شیعیان و حداقل به خواص معرفی کنند. لذا با هوشمندی، فرزند بزرگوارشان را معرفی کردند. در روایتی که حسن بن ایوب، نقل می‌کنند آمده است که ایشان، فرزندشان را در یک مورد به چهل نفر از یاران خود معرفی کردند و با این کار راه هرگونه شبهه‌افکنی‌ها را می‌بستند. امام حسن عسکری(ع) نیز ضمن معرفی فرزند بزرگوار خود، موضوع غیبت ایشان را هم مطرح کردند. در روایات آمده که ایشان ضمن مطرح کردن غیبت، از اختلاف بر سر جانشینی و انکار وی از سوی برخی و سرگردانی برخی شیعیان خبر می‌دهند.
وی گفت: امام حسن عسکری(ع) برای آماده کردن ذهنیت مردم و شیعیان نسبت به امر غیبت امام زمان(عج) و دوری آن امام، ارتباط حداقلی با شیعیان داشتند و مدام آنها را به وکلا و معتمدین خود ارجاع می‌دادند و کمترین ارتباط فیزیکی با شیعیان داشتند. از سوی دیگر با توجه به گستردگی و پراکندگی شیعه در سراسر جهان اسلام، آن حضرت سازمان ارتباطی منظمی ایجاد کردند تا پیوند شیعیان را به حوزه امامت برقرار و بدین طریق شیعه را از نظر اعتقادی و سیاسی مدیریت کنند. در این شرایط مردم مشکلات خود را از طریق وکلای آن حضرت به صورت منظم و سیستمی به اطلاع امام حسن عسکری اطلاع می‌دادند.
نعمتی در پایان تصریح کرد: شهادت امام حسن عسکری(ع) از سوی حاکم وقت، معتمد عباسی، مهمترین شاهد فعالیت گسترده امام در این زمینه بود، چون حاکمیت وقت احساس خطر کرد و چاره‌ای غیر از حذف و شهادت امام ندید. ایشان در این دوران حساس منتهی به غیبت با طرح موضوع غیبت و آماده‌سازی شیعه برای این دوران، شیعه را نجات می‌دهند و با هدایت و رهبری شیعه از طریق این شبکه گسترده هم به نیازهای فقهی، علمی و اعتقادی جواب می‌دهند و هم شیعه را از انحراف نجات و در مسیر صحیح قرار می‌دهند.
..........................
پایان پیام / 348