به گزارش خبرگزاری اهل بیت(ع) ـ ابنا ـ یکی از وجوه مهم و تاثیرگذار تحولات حوزه های علمیه در دوره معاصر و خصوصا بعد از انقلاب اسلامی ایران توجه و اهتمام برخی چهره ها و نهادهای حوزوی به تبلیغ مکتب در عرصه بین الملل محسوب میشود. با پیروزی انقلاب اسلامی، تحولات عمیق و بی‌سابقه‌ای در کلیت جامعه ایرانی از جمله حوزه های علمیه رخ داد و یکی از تحولات کم سابقه در حوزه‌ی علمیه قم بعد از انقلاب اسلامی، شکل‌گیری فعالیت‌های تشکیلاتی فرهنگی و ورود نیروهای فرهنگی حوزوی عرصه‌ی بین‌الملل به ویژه در قاره‌ی آفریقا و اقدام به فعالیت‌های فرهنگی در ساحات مختلف بود که همچنان ادامه دارد.
علی رغم فعالیت های چشمگیری که در زمینه نشر معارف اهل بیت(ع) در عرصه بین الملل، صورت گرفته که تاثیرات بسیار عمیقی که در سرتاسر دنیا در نشر مکتب و مذهب جعفری علیه السلام به وجود آورده، کمتر از این موضوع سخن گفته شده است و آثار مکتوب عمومی بسیار کمی در این باره وجود دارد. در حالی که تجربه نگاری به عنوان یکی از مهم‌ترین روش‌های ثبت دانش، امروزه بسیار مورد توجه و تاکید است و یکی از آثار معدود در این زمینه کتاب الماس سیاه است که طی روزهای گذشته به همت نشر معارف به بازار نشر عرضه شد.
کتاب «الماس سیاه» خاطرات زندگی حجت الاسلام و المسلمین سید محمد ذوالفقاری در قلب آفریقا و به قلم عطیه کشتکاران می باشد. کتابی که در آن راوی به عنوان معلم، کنشگر فرهنگی و مبلغ دینی در سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۹ با زیست مستمر در آفریقا و کشور کنگو دموکراتیک و حضور میدانی بر آن است تا با روایت تجربه زیسته و تجربه‌نگاری، گامی در انتقال تجربه زیسته یک مبلغ و کنشگر حوزه بین‌الملل بردارد.
حجت‌الاسلام و المسلمین سید محمد ذوالفقاری مدیر زائران غیر ایرانی آستان قدس رضوی و از مبلغان با سابقه مکتب تشیع در قاره آفریقا است. این روحانی و مبلّغ شیعی در گفت‌وگو با خبرگزاری اهل‌بیت(ع) به تشریح کار خود در زمینه تجربه نگاری تبلیغ در آفریقا و ویژگی ها و ابعاد کتاب الماس سیاه، پرداخته است:
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
به
کوشش: احمد محبوبی و مهدی حلفی
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
ابنا: تبلیغ بین الملل چه جایگاهی در حوزه های علمیه دارد؟
یکی از آرزوهای همیشگی علمای تشیع این بود که موضوع تبلیغ تشیع را در افق های بین المللی ببینند و مذهب تشیع به همه جا برسد. حوزه شیعه با توجه به امکاناتش از گذشته تاکنون تلاش های زیادی در این راستا داشته است. البته حوزه های علمیه در گذشته امکانات کافی و توان سیاسی و مادی برای این کار نداشت. از دوره سید ابوالحسن اصفهانی و آیت الله العظمی بروجردی، تلاش های زیادی از سوی حوزه شیعه برای اعزام مبلغان شیعی به کشورهای خارجی صورت گرفت. به عنوان مثال در این دوره، دکتر مهدی حائری به نمایندگی از آیت الله العظمی بروجردی به آمریکا رفت و حتی مدتی عهده دار سفارت ایران در واشنگتن شد و پس از آن به ایران بازگشت. مرحوم دکتر شهید بهشتی هم در این دوره به دعوت ایران و مسلمانان مقیم آلمان به هامبورگ رفت.
نه این که اثری از تبلیغ بین الملل پیش از انقلاب وجود نداشت، اما توجه حقیقی به مساله تبلیغ بین الملل پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران صورت گرفت و پس از انقلاب شاهد حضور طلبه های خارجی در ایران و تاسیس سازمان حوزه‌ها و مدارس علمیه خارج از کشور بودیم و جنب و جوش جهانی برای تبلیغ تشیع در این دوره به وجود آمد که هم طلاب خارجی برای تحصیل به ایران آمدند و هم طلاب ایرانی برای تبلیغ به خارج از کشور رفتند. یکی از مهم ترین مراکزی که هم اکنون در حوزه تبلیغ تشیع و تربیت مبلغان در حال فعال است، جامعة المصطفی(ص) می باشد.
ابنا: چگونه به فکر نوشتن کتاب در مورد تجربه تبلیغی در آفریقا افتادید؟
من در سال 1393 به عنوان نماینده جامعه المصطفی به کشور کنگو دموکراتیک رفتم، این کشور یکی از ناشناخته ترین کشورها برای جامعه ما و حتی دنیا است. من در آن زمان در حال تحصیل در مقطع دکتری رشته سیاست گذاری فرهنگی بودم و با توجه این پیش زمینه به دنبال آشنایی با حوزه جدیدی از تحقیق و پژوهش به خصوص در زمینه سیاست گذاری بودم تا بتوانم کار نویی ارائه کنم و در این دوره با اتواتنوگرافی یا خود مردم نگاری، آشنا شدم که روایت تجارب زیستی مستمر در یک بستر به لحاظ شخصیت خود و تحولات رخ داده برای خود است. فرد در مردم نگاری در بیرون از صحنه می نشیند و صحنه را می بیند و آن را توصیف می کند، اما فرد در خود مردم نگاری، تحولاتی که برای خودش می افتد را می نویسد.
بعد از این که با زبان فرانسه آشنا شدم، ادبیات اتواتنوگرافی در زبان فرانسه را مورد مطالعه قرار دادم تا ببینم چه چیزی است و بعد از آن تشویق شدم که کاری را در این فضا انجام دهم و در نهایت با راهنمایی اساتید، رساله دکترایم را در موضوع اتواتنوگرافی و بهسازی سیاست های فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در آفریقا براساس تجربه زیست تبلیغی ام به نگارش درآوردم. من به صورت مستمر بیش از پنج سال در جمهوری دموکراتیک کنگو و شهر کینشاسا پایتخت این کشور بودم و مسافرت هایی به شهرهای مختلف جمهوری دموکراتیک کنگو و رواندا داشتم.
ابنا: کتاب الماس سیاه چه مراحلی را گذراند تا به مرحله چاپ برسد؟
زمانی که کار نوشتن رساله دکترایم را به پایان رساندم، دیدم که بخش دوم این رساله، داستان زندگی خودم است لذا این بخش را جدا کردم و برای چاپ آن، تلاش نمودم. در این راستا به نشر معارف مراجعه کردم و این متن را به مسئولان این نشر نشان دادم، آنها گفتند که باید دقت و کار فنی بیشتری روی آن صورت بگیرد و در این راستا خانم کشتکاران نویسنده فعال در حوزه سفرنامه نویسی را به من معرفی کردند که خانم کشتکاران شروع به مصاحبه گرفتن از من کردند تا زوایای پنهان این متن آشکار شود. ساعت ها مصاحبه در این زمینه صورت گرفت، متن این مصاحبه ها به نگارش درآمد و کتاب الماس سیاه در سه فصل مربوط به دانشگاه اسلامی کنگو، خانواده من و مسائل مردم شناسی و بایسته های آن آماده شد.
ابنا: کتاب الماس سیاه چه ویژگی های متمایزی از کتاب های مشابه دارد؟
تلاش من این بود که در این کتاب، واقعیت تبلیغ بین الملل یک طلبه با تمام شیرینی ها و سختی ها و موفقیت ها و شکست ها را بدون خیال پردازی و بدون توصیفات غیرحقیقی، بیان کنم که یک مبلغ در حوزه بین الملل دچار چه گرفتاری ها و چه سختی هایی اعم از بیماری و مشکلات خانوادگی می شود و ممکن است که چه دستاوردهایی اعم از شیعه شدن یک مسیحی و اعزام مبلغ به قلب جنگل های آفریقا و ارتباط با بومی ها پیدا کند. در کتاب، مسائل آموزشی، سیاسی و تربیتی که یک مبلغ در حوزه بین الملل با آن رو به رو می شود، به صورت واقعی بیان شد.
کتاب الماس سیاه، یک کتاب پژوهشی نیست، بلکه کتاب داستانی است، اما خالی از پژوهش هم نیست. تفکر تبلیغی حوزه بین الملل در متن این کتاب روایت شده است. به مشکلات حوزه تبلیغ، مباحث استعمار و فرهنگ آفریقا در قالب روایت داستان گونه و با متنی روان پرداخته شده است تا مخاطب با کتاب و متن، همراهی کند و خسته نشود.
کتاب الماس سیاه مربوط به فضایی است که خیلی از مردم با آن آشنا نیستند. آفریقا جایی است که ما حضور زیادی در آن نداریم و گاهی هم که رویکرد سیاست ایران، نگاه به آفریقا بود شاهد تمسخرهایی بودیم که ما چه کاری در آنجا می توانیم انجام دهیم و این به دلیل عدم شناخت نسبت به محیط آفریقا است. بسیاری از افراد، محیط آفریقا را نمی شناسند که این قاره، چه ظرفیت های بزرگی دارد و این مساله باعث کشیده شدن کار به حاشیه های غیرواقعی می شود. تلاش من در کتاب الماس سیاه این بود که محیط متفاوت آفریقا و ظرفیت ها و فرصت های آن را برای فعالیت های فرهنگی و اقتصادی را به مخاطب نشان دهم.
ابنا: سال ها پیش در یادداشتی در خصوص تبلیغ در عرصه بین الملل از وجود نداشتن کتاب ها و منابع در این زمینه انتقاد کردید، آیا هنوز این شرایط حاکم است؟
زمانی که من آن یاداشت را نوشتم، حقیقتا دست ما در این حوزه خالی بود، اما در چند سال با تلاش های صورت گرفته از سوی حوزه های علمیه شاهد نوشتن مطالب بسیار خوبی از سوی مبلغان زبان‌دان بودیم و توجه خوبی از سوی طلبه های جوان حوزه به این مساله شد که البته کافی نیست و هنوز هم فاصله بسیاری با مطلوب داریم.
الان چندین هزار طلبه زبان‌دان مسلط به زبان هایی مثل انگلیس، عربی، اسپانیایی و حتی چینی در حوزه های علمیه داریم که این طلاب، سرمایه های بزرگی هستند، چند دهه پیش این ظرفیت وجود نداشت، ولی اکنون وجود دارد. پیش بینی اقبال جدی تر به مسائل حوزه فرهنگی در عرصه بین الملل را در سال های آینده داریم. رویش هایی که در حوزه ما در عرصه بین الملل رخ می دهد به ما در حوزه تبلیغ بین الملل کمک می کند و نیازهای این حوزه را به صورت جدی تر به ما نشان می دهد، طلاب، حوزه ها و مجامع بین المللی، وقتی این نیاز را ببینند، آن را درک می کنند و به آن پاسخ می دهند. به نهادهایی همچون جامعة المصطفی(ص)، جامعة المرتضی(ع)، بخش بین الملل حوزه و گروه های تبلیغی طلبگی در حوزه بین الملل، امید می رود و ان شاء الله این امید به سرانجام برسد.
..............................
پایان
پیام/ ۲۶۸