به گزارش خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ ششمین نشست از سلسه نشست‌های هفتگی دین و چالش های روز با عنوان دین و اخلاق (ماجرای ذبح حضرت اسماعیل؛ دینی یا اخلاقی؟) با ارائه حجت الاسلام دکتر «هادی صادقی» استاد تمام دانشگاه قرآن و حدیث و معاون ریاست قوه قضائیه برگزار گردید.
وی در مقدمه سخنان خود گفت: ارتباطات دین و اخلاق را می‌توان از جهات مختلفی همچون هستی شناختی، معرفت شناختی، غایت شناختی، انسان شناختی، روان شناختی، رابطه علّی و معلولی، منطقی، انگیزشی و ولایی بررسی نمود. عدلیه معتقد است که اخلاق مستقل از دین است و حتی پیش از دین، احکام عقلی اخلاقی وجود دارد.
استاد تمام دانشگاه قرآن و حدیث درباره داستان ذبح اسماعیل بیان داشت: این داستان شبهاتی را به وجود آورده از جمله کشته شدن انسان بی گناه به دستور خدا، دستور به کشتن فرزند توسط پدر و تسلیم شدن حضرت ابراهیم و اسماعیل نسبت به این عمل غیر اخلاقی که به بررسی آن می‌پردازیم.
دکتر صادقی در پاسخ به این شبهه توضیح داد: این کار کاملاً اخلاقی است و هیچ امر غیراخلاقی در آن وجود ندارد. خداوند مالک بندگان است و همه ملک خداوند هستیم. اینکه خداوند دستور دهد کسی شخص دیگری را بکشد از حقوق خداوند است؛ بنابراین دستور خداوند به کشتن اسماعیل غیراخلاقی نیست. همچنین تسلیم شدن اسماعیل نیز کاری اخلاقی است؛ زیرا او می داند و اعتقاد دارد که خداوند مالک بندگان است و اگر تسلیم نمی شد، مرتکب عملی غیراخلاقی شده بود.
وی پیرامون نظرات مختلف درباره این داستان گفت: یکی از نظریه ها این است که امر خداوند به ذبح، امری غیرواقعی و ظاهری است؛ بنابراین مشکل اخلاقی ندارد و فقط برای آزمایش بوده است. در جواب باید بگوییم که تلقی ابراهیم این نبوده و این امر را واقعی تلقی کرده و ثانیاً دستورات آزمایشی خداوند هم باید اخلاقی باشند.
استاد تمام دانشگاه قرآن و حدیث ادامه داد: نظریه بعدی نظریه امر الهی است. طرفداران این نظریه می گویند اخلاق پیش از دین وجود ندارد پس هرچه که خداوند دستور بدهد، خود به خود اخلاقی است. این نظریه مورد قبول عدلیه نیست و کنار گذاشته می‌شود.
دکتر صادقی افزود: برخی دیگر مثل کگارد، ساحت اخلاق را از ساحت ایمان جدا دانسته‌اند و میگویند که باید به تناقضات دینی تن داد. یکی از اشکالات این نظر نیز این است که هر باور خرافی می تواند خود را دین بنامد و بگوید که به تناقضات ما تن بدهید. برخی دیگر تلقی اسطوره ای از این داستان داشته اند و گفته اند این داستان واقعی نیست؛ این نظر هم اشکال را حل نمی کند زیرا داستانی که ظاهر غیر اخلاقی دارد، چرا در قرآن آمده است؟
وی به تلقی تاریخی و جامعه شناختی از این داستان اشاره داشت و گفت: برخی میگویند که خداوند متعال قصد داشته تا یک رسم غلط مانند قربانی کردن فرزندان را از بین ببرد؛ اما این پاسخ نیز مشکل امر خداوند را حل نمی کند زیرا با فعل غیراخلاقی نمی‌شود به دنبال اصلاح جامعه بود.
استاد تمام دانشگاه قرآن و حدیث در تشریح نظریه عرفانی ابن عربی بیان داشت: برخی نیز گفته‌اند ابراهیم اشتباه کرده زیرا باید آنچه در رویا دیده بود را تأویل می کرد. تأویل رویا این است که اسماعیل را نماد نفس اماره بشر در نظر بگیریم که باید در راه خداوند قربانی شود. با این رویکرد، مشکل دوچندان می شود زیرا خداوند با امری که ظاهر غیراخلاقی دارد، چنین چیزی را درخواست کرده است.
دکتر صادقی ابراز داشت: برخی معتقدند که چنین اموری نسخ شده است؛ معنای این سخن چنین است که پیش از نسخ، خداوند دستور غیراخلاقی داده لذا اساسا نمی‌پذیریم که خداوند دستور غیراخلاقی در هیچ زمانی بدهد.
دکتر صادقی در پایان، تمام تأویلات را به دلیل ضعف تبیین عقلانی، مردود دانست و نظریه اول مبنی بر اخلاقی بودن ذبح اسماعیل به دستور خداوند را برگزید.
..........................
پایان پیام / 348