به گزارش خبرگزاری اهل بیت(ع) ـ ابنا ـ حجت الاسلام والمسلمین «سیدمنذر حکیم» استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم در مبحثی با موضوع «نقش حفاظتی مادران ائمه‌ی معصوم، از اهل‌بیت رسالت(ص)» به چرایی ازدواج برخی ائمه(ع) با کنیزان پرداخت.
وی درباره پیشینه این موضوع گفت: زمانی که در دهه‌ی 70 مشغول بررسی و تدوین موسوعه‌ی اعلام الهدایه بودیم، پدیده‌ای در این موضوعات تاریخی برای ما پیش آمد که قابل مطالعه بود. متوجه شدیم تمام مادران شش امام معصوم از امام صادق(ع) تا امام مهدی(عج)، از کنیزان بافضیلت و باشرافت نسبی بودند که از دیار کفر به دیار اسلام آمده و یا به دیار اسلام پناه برده بودند و تحت تربیت ائمه‌ی معصوم(ع) قرار می‌گرفتند.
در حالی که قریش، نسب باشرافت و بنی‌هاشم بالاترین نسب مطرح در شبه‌جزیره و در دنیای اسلام در اختیار اهل بیت(ع) بودند و می‌توانستند با آن‌ها وصلت کنند، اما چه شد که شش امام معصوم به سمت این نوع ازدواج و فرزندآوری رفتند؟
به نظر می‌رسد با توجه به تحولاتی که از تاریخ صدر اسلام تا ولادت و غیبت امام مهدی(عج) به وقوع پیوست باید این پدیده را مورد دقت و کنکاش قرار دهیم. لذا ضروری است که متوجه چند مقدمه باشیم تا معلوم شود چه سرّی در این مطلب نهفته و چه نقش حفاظتی برای امامان ما در این برهه، یعنی بعد از 148 هجری تا 260 هجری بوده است.
این استاد سطوح عالی حوزه، چند مقدمه را برای این مبحث برشمرد:
اول؛ ما باید به اقتدار پیامبر
اسلام(ص) در شبه‌جزیره‌ی عربستان توجه کنیم. مشرکان قریش، یهود
و منافقان در داخل کشور اسلامی از هر فرصت ممکن ـ از توطئه‌های اسلام‌برانداز تا کشتن پیامبر(ص) ـ علیه
این اقتدار استفاده می‌کردند.
دوم؛ توطئه‌ی قریش برای امامت‌زدایی اهل بیتِ رسالت، با راه‌اندازی تز خلافت در سقیفه بود که باید مورد عنایت قرار گیرد.
سوم؛ نهضت امام حسین(ع) بعد از جریان سقیفه، باعث شکوفایی مظلومیت اهل بیت رسالت و برگشت تدریجی مسلمانان به سوی اهل بیت رسالت پس از عاشورا شد.
چهارم؛ بعد از عاشورا موج شکوفایی جدید و اقتدار علمی و معنوی و دینی اهل بیت رسالت مطرح می‌شود و مطرح شدن مرجعیت علمی و دینی اهل بیت در جامعه‌ی اسلامی، آن هم در قامت امامت؛ مطلب بسیار مهم و حائز توجه است. اینجاست که خلفای جور به تصفیه‌های خونین مدعیان و کلیه‌ی کسانی که از ایده‌ی امامت و خلافت اهل بیت دفاع یا حمایت علمی و معنوی و عملی می‌نمودند، اقدام کردند؛ اعم از وابستگان اهل بیت(ع) و هواداران آنان و کلیه‌ی کسانی که احتمال زعامت آنان مطرح بود، یا کاندیدا شده بودند و یا ممکن بود کاندیدا شوند.
سید منذر حکیم با اشاره به روایتی از حضرت امام حسن عسکری(ع) افزود: ما این روایت را در جلد 12 اعلام الهدایه، صفحه‌ی 150، چاپ بیروت آورده‌ایم. امام حسن عسکری(ع) در بیان علت آلوده شدن دشمنان اهل بیت(ع) و خلفای جور به خون اهل بیت و سرعت بخشیدن به تصفیه‌های خونین آنان (در حالی که اعلام امامت آنان توسط خاتم پیامبران(ص) تا روز قیامت شده بود) دو علت ذکر کرده‌اند. اول: حضور اصحاب حق یعنی امامان معصوم در برابر چشمان غاصبان خلافت است که برای آن‌ها یک نوع درد بی‌درمان بود. دوم: نوید برچیده شدن بساط آنان توسط مهدی آل محمد(عج) است که باعث می‌شد یا نگذارند مهدی موعود(عج) متولد شود و یا اگر متولد شد کشته شود.
اینجاست که اهل بیت(ع) باید برای چنین مشکلی نقشه‌ی راهی فراهم کنند. این مشکل فراروی رسالتی قرار گرفته که قرار است جهانی، ابدی و ماندگار باشد و باید این درخت تنومند و تناور اسلام سالم بماند و بتواند خودش را آن‌طور که باید و شاید به بشریت عرضه کند؛ همان‌طور که قرآن فرمود: «هُوَ الَّذِي أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدى وَ دِينِ الْحَقِّ لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ وَ لَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ» (التوبه: 33).
بنابراین با توجه به این هدف بلند اسلام باید اهل بیت(ع) در مقابله با روش تصفیه‌ی خطرناکی که امامت‌برانداز بود، نقشه‌ی راهی داشته باشند. لذا می‌بینیم حفاظت فیزیکی از جان تک تک معصومان تا تولد قائم آل محمد(عج) و منتظَر موعود امم، انجام می‌شد. به همین دلیل بهترین و مهم‌ترین تدبیر برای حفاظت از جان امامان معصوم در آن شرایط، ازدواج معصومان، از امام صادق(ع) تا امام حسن عسکری(ع) با کنیزان منتخب و تربیت‌شده‌ای بود که حضور آنان در خانه‌های امامان معصوم(ع) جلب توجه نمی‌کرد و در صورت فرزنددار شدن نیز جلب توجه جدی نمی‌کرد و چشمان جاسوسان دارالخلافه از این خانم‌ها و فرزندان آن‌ها منصرف می‌شد.
وی با اشاره به شواهد متعدد تاریخی، همچون توجه مردم به امامت «اسماعیل» بیان داشت: توجه مردم به اسماعیل فرزند امام صادق بود، در حالی که امام بعد از امام صادق(ع)، امام کاظم(ع) بوده؛ یعنی وجود اسماعیل برای حفاظت از چشم جاسوسانی بوده است که به دنبال امام بعد از امام صادق(ع) بودند و تولد امام کاظم(ع) از یک کنیز کمک می‌کرد که جاسوسان توجهی به چنین فرزندی نداشته باشند. لذا می‌بینیم که امام صادق(ع) حتی بعد از رحلت‌شان با شیوه‌های حفاظتی، امامت امام کاظم(ع) را به گونه‌های گوناگون مطرح می‌کنند و بعد از رحلت امام صادق(ع)، امام کاظم(ع)، امامت خودشان را فاش نمی‌کردند و مردم با شیوه‌های علمی به امامت امام کاظم(ع) پی می‌بردند.
همچنانکه ولادت امام رضا(ع)، امام جواد(ع)، امام هادی(ع) و امام حسن عسکری(ع) و مطرح شدن امامت‌شان به ویژه ولادت امام مهدی(عج) در خفا انجام شد.
لذا تمام مادران شش امام معصوم، از امام کاظم(ع) تا امام مهدی(عج) بلااستثناء کنیز بوده‌اند؛ این کنیزان زندگی عادی و بدون جلب توجه در ازدواج و فرزندآوری و فرزندپروری داشته‌اند لذا مسیر رشد و پرورش طبیعی برای امامان بدون ایجاد حساسیت از طرف دشمنان فراهم شده بود، امامان محفوظ می‌ماندند و در زمان و شرایط مناسب، امامت هر یک از آنان اعلام و مطرح می‌شد.
این استاد حوزه علمیه با بیان اینکه ما در زندگی‌نامه‌ی تک تک امامان سعی کردیم مرحله‌ی قبل از عهده‌دار شدن پرچم امامت را بررسی کنیم، افزود: یعنی قبل از اینکه امامت آن امام معصوم بالفعل باشد، چه می‌کرده؟ چگونه زندگی می‌کرده؟ به چه نحو امامت او اعلام می‌شد؟ این یکی از ویژگی‌های موسوعه‌ی اعلام الهدایه است که امیدواریم خداوند متعال کمک کند تا بتوانیم استفاده‌ی بهینه از این موسوعه داشته باشیم.
وی ظهور فرقه‌هایی چون اسماعیلیه، واقفیه و سایر فِرَق انحرافی را در پدیده‌ی حفاظت از جان امام بعدی بی‌تاثیر ندانست و گفت: با این قضیه چشم دشمنان و جاسوسان کمتر متوجه امامانی شد که از کنیز متولد شدند و در خانه‌ی امام به روش غیر قابل توجه امرار معاش می‌کردند و تربیت می‌شدند.
اینجاست که ما می‌توانیم از لحاظ تاریخی شاهد کمتر شدن حساسیت‌ها نسبت به امام حقِ حاضر در دوران امامت پدر تا رسیدن زمان مناسب برای به دست گرفتن پرچم امامت، باشیم و این می‌تواند نقطه‌ی عطف و علتی در این نوع انتخاب باشد که امامان معصوم برای فرزندان خود داشتند و در حقیقت توانستند از این مسیر پرپیچ‌وخم عبور کنند. هر چند که امامان معصوم هم بعد از به دست آوردن پرچم امامت از تیررس خلفای جور در امان نبودند، لذا می‌بینیم که امام جواد(ع) در 25 سالگی و همین‌طور امام حسن عسکری(ع) در 28 سالگی و بقیه‌ی امامان ما در دهه‌ی 40 یا حداکثر تا 50 سالگی بیشتر عمر نکردند و به شهادت رسیدند.
.......................................
پایان پیام/ 167