به گزارش خبرگزاری اهل بیت(ع) ـ ابنا ـ حجت‌الاسلام والمسلمین «سیداحمد فقیهی» در جلسه هفتگی درس اخلاق دفتر مقام معظم رهبری در شهر مقدس قم با بیان دو رکن اصلی و مهم در توسل به خدا گفت: اولین رکن و اصل در متوسل شدن به خدا و رفتن در خانه خدا این است که انسان باور کند و بفهمد و یقین داشته باشد که جز خدا از کسی کاری ساخته نیست. تا به همه جا چشم امید داریم و بیشتر از همه به خودمان مغرور هستیم، توقع دیدن خدا را نداشته باشیم و پرده‌ای جلوی چشم ماست که نمی‌گذارد خدا را ببینیم.
استاد اخلاق حوزه علمیه قم با طرح این سوال که فاصله ما تا عرش خدا چقدر است؟ اظهار کرد: از امیرالمؤمنین(ع) سؤال شد که از اینجایی که ما هستیم تا عرش خدا چقدر مسیر را باید طی کنیم؟ حضرت فرمودند: یک «لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ» با معرفت است. با «لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ» که انسان بفهمد که هیچ‌کس جز خدا نیست؛ این قلب اگر از غیر خدا خالی شود همین قلب عرش خداست. اما منیت و خودخواهی چشم ما را پر کرده است.
وی ادامه داد: از یکی از بزرگان پرسیدند تا عرش خدا چقدر راه است؟ گفت: یک قدم و آن اینکه انسان پایش را روی خودش و منیت خود بگذارد. منیت هر کس هم به شکلی است؛ یکی به جوانی، دیگری به قدرت و آن یکی به علم، خود را مشغول کرده و اینها نمی‌گذارد خدا را ببینید.
وی افزود: شب‌های ماه مبارک رمضان باید به در خانه خدا برویم، اما کدام خدا؟ اصلاً چند خدا برای خود درست کرده‌ایم؟ یک وقت در زمان جنگ برخی از دوستان به مسجد جمکران رفتند و در برگشت خدمت آیت‌الله بهجت آمدند و عرض کردند: جمکران بودیم و ایشان گفتند: این هم صد تا دروغ روی دروغ‌های قبلی، عرض کردند: کدام دروغ؟ ایشان گفتند همان تکرار «إِیَّاکَ نَعْبُدُ وَإِیَّاکَ نَسْتَعِینُ» که در جمکران خواندید!
*غیر خدا از کسی کاری ساخته نیست
فقیهی با بیان اینکه غیر از خدا از دست هیچ کسی کاری ساخته نیست، گفت: انسان باید بفهمید که غیر از خدا کس دیگری در این عالم نیست که به فریاد او برسد. همه مردم به خودشان مشغول هستند و اگر کسی دلسوز باشد و بیاید، کاری از دستش بر نمی‌آید. پس نباید به کسی جز خدا دل بست؛ اساساً چطور می‌خواهیم خدای عالم را که در همه جا و در هر حالی هست و مهربان و رحیم و غفار و ستار است، را رها کنیم و به دیگران دل ببندیم.
این استاد حوزوی با بیان اینکه با خدا غایبانه حرف نزنید و او را با حضور بخوانید، بیان کرد: انسان گاهی در یک حالتی می‌گوید «لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ» که مقداری غایبانه است؛ یعنی خدایی غیر الله نیست؛ اما یک‌وقت در حالی خودش را می‌بیند و در این حالت می‌گوید: «لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ» خدایی جز تو نیست. پس اول خدا را ببیند و بعد با خدا خلوت کنید و با حضور با خودش حرف بزند نه غایبانه؛ آدمی که در خانه خدا می‌رود باید خودش باشد و این خلوت لذت دارد؛ ولی اگر انسان سرگرم صد جا و صد چیز باشد و یک یاالله بگوید اثر زیادی ندارد.
فقیهی با اشاره به رکن دوم در توسل به خدا و از موانع استجابت گفت: مانع دوم که نمی‌گذارد صدای انسان بالا برود و دعا مستجاب شود؛ منیت، کبر، خودخواهی، غرور، عجب و … است که در وجود انسان به انواع مختلف غوغا می‌کند و این‌گونه خودش به خودش ظلم می‌کند.
وی افزود: حضرت یونس(ع) فرمود: «لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحَانَکَ إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمِینَ؛ خدایی به جز ذات یکتای تو نیست، تو از شریک و هر عیب و آلایش پاک و منزهی و من از ستمکاران بودم که بر نفس خود ستم کردم.» اینجا حضرت می‌گوید من ظالم هستم، این را اگر کسی فهمید صدایش بالا می‌رود؛ ولی اگر این را نفهمد و به دعا و نماز و شب‌زنده‌داری دل ببندید به هیچ کجا نمی‌رسید.
این استاد اخلاق بیان کرد: همچنین حضرت آدم و حوا وقتی می‌خواستند توبه کنند، گفتند: «رَبَّنا ظَلَمْنا أَنْفُسَنا؛ خدایا، ما بر خویش ستم کردیم» آن‌ها هم اعتراف کردند که خدایا ما به خودمان ظلم کردیم، اما اکثرا می‌گویند ما که کاری نکردیم و خدا را مقصر می‌دانند و همین مانع اجابت دعای آن‌ها می‌شود. نفسی که دائم خودش را ملامت می‌کند ارزش دارد نه اینکه دیگران را ملامت کند! حتی حضرت سلمان با آن عظمت گفت: بر خدای کریمی وارد می‌شوم که هیچ‌چیز ندارم.
*علل عدم استجابت دعا
فقیهی با بیان اینکه انسان باید به جایی برسد که بداند و بفهمد این خودش است که به خودش ظلم کرده است، گفت: نقطه حساس ذکر یونسیه اینجا است که من درک کنم و بفهم «إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمِینَ» یعنی من به خودم ظلم کردم نه هیچ‌کس دیگر. خدایا تو که خوبی، من بد بودم و بد کردم. اما معمولاً ما برعکس هستیم، طلبکاریم و می‌گوییم که من که نمازهایم را خوانده‌ام و روزه‌هایم را گرفته‌ام، دعا هم کرده‌ام پس چرا خدا جواب مرا نمی‌دهد و دعایم را مستجاب نمی‌کند؟ چنین فردی همه خوبی‌ها را از ناحیه خودش می‌بیند و هر چه بدی است را از ناحیه خدا می‌داند و توقع دارد دعایش مستجاب هم شود! در صورتی که این‌طور نیست، خودمان به خودمان ظلم کردیم و هر چه بدی است از ناحیه خودمان است.
*چرا گاهی دعا مستجاب نمی‌شود؟!
این استاد حوزوی تأکید کرد: اصلاً گاهی دعاها دیر مستجاب می‌شود و این خودش خیری برای انسان دارد که در دعای افتتاح هم آمده است: «فَإِنْ أَبْطَأَ عَنِّی [عَلَیَ] عَتَبْتُ بِجَهْلِی عَلَیْکَ، وَ لَعَلَّ الَّذِی أَبْطَأَ عَنِّی هُوَ خَیْرٌ لِی لِعِلْمِکَ بِعَاقِبَةِ الْأُمُورِ؛ اگر برآورده شدن حاجتم تأخیر افتاد، از روی نادانی بر تو عتاب ورزیدم شاید به تأخیر افتادن روا شدن حاجتم برایم بهتر باشد» اگر دعای من قدری دیر مستجاب شود با خدا عقاب و خطاب می‌کنم که از روی جهالت و نادانی است در صورتی که اگر خدا استجابت را به تاخیر انداخته، چون عاقبت آن را می‌داند.
وی افزود: متأسفانه وضع ما تغییر کرده و خوبی‌ها را از خود می‌بینیم و ایرادات را از خدا می‌دانیم؛ یا حرم حضرت معصومه سلام الله علیها می‌رویم و حاجتی داریم، خوبی‌ها را از خودمان می‌دانیم و ایرادات را از حضرت می‌دانیم؛ اصلاً چقدر حرم رفتیم و آمدیم و دعایمان هم مستجاب نشد و طلبکار هم شدیم و حضرت را بد دیدیم. حالا بعضی‌ها که خیلی می‌روند؛ اما فردی یک اربعین پیاده‌روی رفته بود و گفت اربعین و پیاده‌روی هم رفتم؛ اما محلی به من نگذاشتند. چنین افرادی چون همه خوبی‌ها را از خودشان می‌بینند، باعث ایجاد پرده‌ای جلوی چشم آن‌ها و مانع استجابت دعا شده است.
وی گفت: تا این شرک، کبر و غرور شکسته نشود راه به جایی پیدا نمی‌کنیم! اساساً ابلیس فقط مانع راه است؛ اما وقتی به خودمان نگاه می‌کنیم ابلیس‌های خودمان بیشتر است! وقتی خداوند به ابلیس گفت سجده کن، گفت: من! حالا در درون خودمان هم من‌های ابلیسی وجود دارد و حتی زیادتر است.
*دو رکن اصلی استجابت دعا
این استاد اخلاق با اشاره به دو اصل در استجابت دعا اظهار کرد: برای استجابت دعا دو رکن اصلی وجود دارد که رکن اول این است که بفهمیم که اساساً غیر از خدا کسی نیست، از هیچ‌کس کاری ساخته نیست و فقط اوست. خداوند در قرآن می‌فرماید: «هُوَ الْأَوَّلُ وَالْآخِرُ وَالظَّاهِرُ وَالْبَاطِنُ ۖ وَهُوَ بِکُلِّ شَیْءٍ عَلِیمٌ؛ اوّل و آخر هستی و پیدا و پنهان وجود همه اوست و او به همه امور عالم داناست.» و رکن دوم منیت و کبر و غرور است که باعث شده خود را خدایی حساب کردیم لذا این منیت باید شکسته شود. «إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمِینَ».
وی ادامه داد: پس غیر خدا را نبینیم؛ ولی ظلم و شکسته حالی خود را ببینیم که وقتی به این دو چیز رسیدیم، تازه اولین قدم است. اینجا دعا لازم است. حضرت موسی(ع) که از کوه طور آمد نگفت که می‌خواهم خدا را ببینم بلکه فرمود تو خودت را به من نشان بده تا من نگاهی بکنم.
فقیهی افزود: انسان برای اینکه بفهمد که غیر خدا نیست و مقلب‌القلوب اوست، باید از خدا بخواهد که قلب او را ثابت‌قدم بدارد و این قلب متمایل به جاهای دیگر نشود.
*شریک کردن دیگران در خیرات
فقیهی در پاسخ به اینکه برای هدیه خیرات به اموات اگر همه مؤمنان و مؤمنات را شریک کنیم آیا ثواب کمتری به اموات خود می‌رسد؟ گفت: یک عمل خیر اگر یک ثواب داشته باشد، اگر یک نفر را شریک کنیم آن ثواب را نصف نمی‌کنند؛ بلکه آن را دو برابر می‌کنند. اگر ده نفر را شریک کنیم این‌طور نیست آن یک ثواب را بین ده نفر تقسیم کنند؛ بلکه ثواب را ده برابر می‌کنند و اگر یک میلیون را شریک کنید این ثواب به همان مقدار اضافه می‌شود. روایت داریم که اگر کسی این‌گونه دعا کند که خدایا همه مؤمنان و مؤمنات را ببخش، خدا به تعداد فرزندان آدم تا روز قیامت برای او حسنه می‌نویسد و درجه او را بالا می‌برد و گناهان او را می‌بخشد. پس هر چه بیشتر افراد را در ثواب آن شریک کنیم، به همان مقدار ثواب اضافه می‌شود.
*راهکاری برای بهره بیشتر از ماه مبارک رمضان
این استاد اخلاق در پاسخ به سؤال دیگری که در ماه رمضان چه کنیم تا بیشترین استفاده را ببریم؟ اظهار کرد: اول استغفار کنید برای اینکه راه برگشت را یاد بگیرید، دوم صلوات یعنی ارتباط با اولیای الهی است. این دو مقدمه است؛ سومی مناجات با خداست؛ اساساً ماه رمضان، ماه مناجات و انس با خداست.
....................................................................
سرویس فرهنگی /
محسن سلطان‌احمدی