به گزارش خبرگزاری اهل بیت(ع) ـ ابنا ـ حجت الاسلام و المسلمین علیرضا سبحانی فرزند حضرت آیت‌الله العظمی سبحانی در نوشتاری با عنوان «همه کارها برای خدا» به شرح زیر، به جایگاه و ارزش اخلاص اشاره کرده است:
بسم الله الرحمن الرحیم
انسان در طول زندگی مبدا یک سلسله اعمال و کارهاست و با انگیزه های مختلف آن ها را انجام می‌دهد. مثلاً ناچار است برای حفظ زندگی تلاش کند و نیازهای طبیعی خود را برطرف سازد این نوع کارها را نمی‌توان به حساب خدا گذارد؛ زیرا انگیزه درونی برای انجام آنها قوی و نیرومند است؛ مگر این که انسان از نظر روح و روان به قدری متعالی باشد که بتواند این نوع کارهای طبیعی را نیز برای خدا انجام دهد تا بتواند با بدن سالم به عبادت خدا بپردازد.
در مرحله دوم یک رشته کارهایی است که انسان برای حفظ موقعیت خود در جامعه انجام می دهد، مثلاً برای حفظ شخصیت اجتماعی خود؛ مدرسه یا بیمارستان می‌سازد این نوع کارها هر چند سود همگانی دارد اما چون برای حفظ مقام و موقعیت است نمی‌توان آنها را نیز به حساب خدا گذاشت مگر انسان‌های والا و متعالی که انگیزه جز جلب رضای خدا ندارند و لذا از نوع تظاهر در این نوع کارها اجتناب می‌ورزند. بنابراین کارهایی می تواند مظهر اخلاص باشد که انگیزه‌ای جز امتثال امر خدا و جلب رضایت او در آن نباشد.
ابن فهد حلى (م ٨٤١) در کتاب «عدة الداعی» حدیثی از پیامبر گرامی(ص) به شرح زیر نقل می‌کند: «من أخلص لله اربعين يوما أجرى الله ينابيع الحكمة من قلبه إلى لسانه» (عدة الداعي- ص ۲۱۸ )
از این حدیث استفاده می‌شود که هر نوع کار خیر از پرستش خدا گرفته تا کارهای فردی و اجتماعی اگر برای خدا باشد در عقلانیت انسان اثر می‌گذارد و باعث جاری شدن سخنان حکیمانه از قلب وی بر زبانش می‌شود. امام صادق(ع) در تفسیر آیه (حَنِيفًا مُسْلِمًا) (آل عمران: ٦٧) که در وصف جناب خلیل الرحمن وارد شده است چنین می فرماید: «خالصا مخلصا لا يشوبه شيء». (بحار الانوار ج ٧٠ ص ٢٥٠) یعنی در تمام اعمال او جز انگیزه الهی چیزی در کار نبوده است. گواه این مطلب این است که هنگامی که مامور می‌شود فرزند دلبند خود را در سرزمین منی قربانی کند، امر الهی را با سعه صدر می پذیرد و صورت فرزندش را بر خاک منی نهاد. هنگامی که چاقو را بر رگ‌های گردن او می مالد خطاب می آید:
وَنَادَيْنَاهُ أَن يَا إِبْرَاهِيمُ * قَدْ صَدَّقْتَ الرُّؤْيَا ( الصافات: ١٠٤ - ١٠٥)
او را ندا دادیم که ای ابراهیم و آن رویا را تحقق بخشیدی»
این تنها ابراهیم نیست که روح اخلاص بر سراسر وجود او حاکم بود بلکه فرزند دلبند او نیز از این نعمت الهی برخوردار بود. هنگامی که پدر به فرزند خود می‌گوید در عالم رویا مأمور شدم تو را ذبح کنم فرزند بدون واهمه و ترس می گوید:
يَا أَبَتِ افْعَلْ مَا تُؤْمَرُ سَتَجِدُنِي إِن شَاءَ اللهُ مِنَ الصَّابِرِينَ (الصافات: ۱۰۲)
پدرم هر چه دستور داری اجرا کن به خواست خدا مرا از صابران خواهی یافت!
برخی از علما معتقدند که اگر فردی عملی را برای خدا انجام دهد و از هر نوع ریا و سمعه و تظاهر خودداری کند اثر عمل او پس از وی تا مدت‌های مدید باقی می ماند. ( بحار الانوار ج ٦٥ ص ٩٠ )
هنگامی که زائران بیت خدا به نزدیکی های مدینه منوره می‌رسند با چاه‌هایی به نام «آبار علی» روبرو می‌شوند این عمل خیر هنوز هم نورپاش و برکت‌آفرین است با آنکه گاهی حاکم های مخالف در این سرزمین حکومت کرده اند ولی نام علی(ع) و نیکوکاری وی در جبین روزگار همچنان نقش بسته است.
در کنار مرقد مطهر امام هشتم حضرت رضا (ع) مسجدی عظیمی است که بانوی نیکوکاری به نام گوهر شاد که از تبار ایلخانیان است آن را ساخته و باعث نقش بستن مهر و مودت وی در دلهای زائرانِ مرقدِ امام شده است در حالی که قریب هفتصد سال از وفات این بانو می گذرد. مسلماً او این کار را صد در صد برای خدا انجا داده است و در حقیقت مصداق آیه مبارکه است که می فرماید
(إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ سَيَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمَنُ وُدًّا ) (مریم 96) آنانکه به خدا ایمان بیاورند و عمل صالح انجام دهند خدا مهر و محبت آنها را در دل‌ها می‌گذارد. انبیاء الهی و پیامرآوران آسمانی مهر و مودت عظیمی در دل‌ها دارند چون عمل و کار آنان از خلوص کامل برخوردار بود.
در غزوه احزاب که قهرمان قریش به نام عمرو بن عبدود در میدان جنگ جولان می داد و به عنوان تمسخر می گفت آیا کسی نیست که مرا به دوزخ بفرستد و یا من او را به بهشت، احدی از صحاب رسول خدا(ص) پاسخگوی او نبود و جز امیرمومنان علی بن ابی طالب علیه السلام کسی اعلام آمادگی برای مقابله با وی نکرد. امام علی (ع) به میدان آمد و پس از برخوردهای متقابل با یک ضربت او را بر زمین انداخت تا به حیات او خاتمه دهد. در این هنگام دشمن مقابل چهره علی(ع) را با آب دهانش آلوده کرد. امیرمومنان (ع) از ادامه عمل کنار رفت و مشغول حرکت در میدان شد، سپس آمد و به حیات او خاتمه داد. عمر بن خطاب از علی(ع) پرسید وجه اختلاف عملکرد تو چه بود؟ فرمود: اگر بلافاصله به حیات او خاتمه داده بودم برای خدا نبود چون خشم وجود مرا گرفته بود ولی برخاستم تا خشمم فرو نشست و کار را برای خدا انجام دادم. جلال الدین مولوی این داستان را به نظم درآورده است. شایسته است از زبان او به صورت منظوم بشنویم.
وی می گوید:
از علی آموز اخلاص عمل شیر حق را دان منزه از دغل
در غزا بر پهلوانی دست یافت زود شمشیری بر آورد و شتافت
او خدو انداخت در روی علی افتخار هر نبی و هر ولی
آن خدو زد بر رخی که روی ماه سجده آرد پیش او در سجده گاه
در زمان انداخت شمشیر آن علي کرد او اندر غزااش كاهلي
گشت حیران آن مبارز زین عمل وز نمودن عفو و رحمت بی محل
گفت بر من تیغ تیز افراشتي آن چه ديدي بهتر از پیکار من
از چه افکندی مرا بگذاشتي تا شدی تو سست در اشکار من
****
گفت: من تیغ از پی حق می زنم بنده حقم نه مامور تنم
در حالات سید مرتضی و سید رضی اعلی الله مقامهما نوشته‌اند پس از درگذشت پدر آنان قرار شد ترکه میان این دو تقسیم شود. و مُقسّم آنچه که به ارث مانده بود میان آن دو شخصیت تقسیم کرد. در این بین «قرآنی» ماند که قابل تقسیم نبود. مقسّم رو به دو برادر کرد هر کدام از این دو نفر از دوران بلوغ مکروهی انجام نداده قرآن از آن او باشد. هر دو برادر دست دراز کردند که قرآن را بردارند. مقسّم برنامه را عوض کرد و گفت: این قرآن از آن فردی باشد که از دوران بلوغ مباحی انجام نداده است. سید مرتضی دست دراز کرد و سید رضی کوتاه آمد. از ایشان سؤال شد چگونه مباحی انجام نداده‌اید. گفت از دوران بلوغ تصمیم گرفتم که همه کارهای مباح را برای خدا انجام دهم که بتوانم در سایه آنها به وظایف دینی عمل کنم.
حضرت والد نقل کرد در حوزه علمیه قم رسم بود اساتید آخرین روز سال تحصیلی نصیحت می‌کردند، حضرت امام(قدس سره) در مسجد سلماسی طرف عصر تدریس اصول داشت. آخرین روز درسی را تمام کرد اما چیزی نگفت: مرحوم شیهد سعیدی عرض کرد آقا نصیحت بفرمایند. امام فرمودند آمادگی ندارم. اصرار کرد؛ ایشان این آیه را خواند {قُلْ إِنَّمَا أَعِظُكُم بِوَاحِدَةٍ أَن تَقُومُوا لِلَّهِ مَثْنَىٰ وَفُرَادَىٰ } بگو: «شما را تنها به یک چیز اندرز می‌دهم، و آن اینکه: به صورت جمعی و یا یک نفره کارهایتان برای خدا باشد.
یکی از اصول اخلاقی اسلام نهی از ریا است چون ریا درست نقطه مقابل کار برای خدا است. در جهان غرب ارزش و دائرمدار، نیکی عمل است؛ هر چند نیت آلوده باشد اما در اسلام ارزش از آن عمل نیکی است که ریشه آن هم منزه باشد یعنی برای خدا باشد.
در پایان والد بزرگوار ما نقل می‌کرد که مرحوم آیت الله بروجردی در مبحث قصد الامر می فرمود: روح عبادت همان انجام عمل برای خداست بقیه اعمال لباس‌اند؛ از خداوند متعال خواهانیم که ما را به اخلاص در عمل در همه شؤون موفق بفرماید.
............................................
پایان پیام/ 167