خبرگزاری اهل‌بیت(ع) ـ ابنا / سرویس صفحات فرهنگی: شب قَدر یا لَیلَةُ القَدر شب نزول قرآن و مقدّر شدن امور یک‌ساله انسان‌هاست. براساس آیات قرآن و روایات، ارزش شب قدر بیش از هزار ماه است. این شب بافضیلت‌ترین شبِ سال و شب رحمت الهی و آمرزش گناهان است و در آن، فرشتگان به زمین می‌آیند و بنابر برخی از احادیث شیعه، مقدرات سال آینده بندگان را بر امام عرضه می‌کنند.
زمان دقیق شب قدر، روشن نیست؛ ولی بر اساس بسیاری از روایات، در ماه رمضان واقع شده و یکی از شب‌های ۱۹، ۲۱ یا ۲۳ این ماه دانسته شده است. شیعیان بر شب ۲۳ رمضان و اهل سنت بر شب ۲۷ رمضان تأکید بیشتری دارند.
شیعیان در این شب‌ها با الگوگیری از معصومین(ع)، به شب‌زنده‌داری، تلاوت قرآن، دعا ، عبادت و مذاکره علمی و کسب دانش و معرفت می‌پردازند. ضربت خوردن و شهادت امام علی(ع) در این شب‌ها نیز به اهمیت آن نزد شیعیان افزوده و سوگواری برای آن امام با آیین‌های شب قدر همراه شده است.
به مناسبت فرارسیدن شب های قدر، حجت الاسلام و المسلمین «علیرضا سبحانی» در یادداشتی به نظریات مختلف در خصوص نزول قرآن کریم در شب قدر پرداخته است که متن این یادداشت به شرح زیر است:
اکثر علماء شیعه معتقدند که پیامبر اسلام (ص) در روز ۲۷ رجب سال ٤٠ عام الفيل (مطابق ٦١٠ م.) و در سن ۴۰ سالگی، به رسالت مبعوث شده است. و بر اساس یک سلسله از روایات، بعثت پیامبراسلام با نزول آیاتی از سوره «علق» و یا «حمد» آغاز شده است. امّا از نظر علمای اهل سنت، چون قرآن در ماه مبارک رمضان نازل شده از این جهت پیامبر نیز در ماه مبارک رمضان به پیامبری مبعوث شده و این گروه به آیات قرآن استناد نموده، آنجا که می فرماید: )شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِي أُنزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ هُدًى لِّلنَّاسِ وَبَيِّنَاتٍ مِّنَ الْهُدَى وَالْفُرْقَانِ( (بقرة / ١٨٥)
پرسشی که مطرح است اینکه اگر قرآن در ماه مبارک رمضان نازل شده است چگونه پیامبر(ص) در ماه رجب به پیامبری مبعوث شده است و علماء شیعه این پرسش را چگونه پاسخ گفته اند؟
دراین باره چند وجه گفته شده است:
وجه اول: قرآن دو نوع نزول دارد؛ نزول تدریجی و نزول دفعی
بنابراین منافاتی ندارد که در روز ۲۷ رجب آیاتی از سوره «علق» بر پیامبر نازل شده باشد و در نتیجه نزول قرآن با بعثت همراه بوده است ولی تمام قرآن به صورت یکجا در شب قدر نازل شده باشد. آنجا که می فرماید: )إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ( ضمیر در «أنزلـناه» به «کتاب» بر می گردد؛ یعنی قرآن در شب قدر از «لوح محفوظ» دفعتاً به «بیت معمور» نازل شده است، ولی به صورت تدریجی و طی ۲۳ سال بر حسب شرائط و حوادث نازل شده است.
خلاصه اینکه آیاتی که دلالت میکند قرآن در لیله مبارکه «قدر» نازل شده است دلالت نمی کند روز بعثت در همان شب قدر بوده باشد بلکه در شب قدر مجموعه قرآن نازل شده ولی در روز مبعث آیاتی چند نازل شده است.
وجه دوم: مرحوم علامه طباطبائی نظر دیگری دارند اینکه خداوند قرآن را در شب قدر نازل کرده است یعنی حقیقت قرآن و واقع آن بر قلب پیامبر نازل گردیده و از آنجا که پیامبر(ص) از تمام قرآن آگاهی داشت به پیامبر(ص) دستور داده شد درباره قرآن عجله نکند و تا پیش از آنکه زمان آن فرا نرسیده بر مردم ابلاغ نکند. قرآن در این باره میفرماید : (وَلَا تَعْجَلْ بِالْقُرْآنِ مِن قَبْلِ أَن يُقْضَى إِلَيْكَ وَحْيُهُ)
وجه سوم: از آنجا که ماه رجب مقدّم بر ماه رمضان است و بین ۲۷ رجب و شب قدر قریب به ۵۰ - ٦٠ روز فاصله است، بسیار بعید است که آیاتی از سوره علق در ۲۷ رجب بر پیامبر نازل شده باشد، سپس در شب قدر نزول دفعی داشته باشد. ولذا در این وجه نظر دیگری مطرح است که نظر خوانندگان را به آن مطلب جلب می نمایم.
اینکه وحی مراتبی دارد: مرتبه نخست آن همان رؤیا و خواب های صادقه است؛ مرتبه دوم آن شنیدن ندای غیبی است بدون اینکه با فرشته ای مواجه شود؛ و مرحله نهایی اینکه پیامبر فرشته ای (جبرائیل) را می بیند و صدای او را میشنود و از طریق وحی حقایقی بر او آشکار میشود. از آنجا که نفس انسان این قابلیت را ندارد که یک دفعه با فرشته وحی روبرو شود لذا مرحله اول در۲۷ رجب بوده و پیامبر(ص) مدتی ندای غیبی و آسمانی را می شنیده که او فرستاده خداست و در آغاز هیچ آیه ای از آسمان بر پیامبر نازل نشده است. در واقع ۲۷ رجب روز بعثت پیامبر اسلام است و لزوماً روزنزول آیات قرآن نیست.
نتیجه اینکه روز ۲۷ رجب، روزی است که پیامبر(ص) به مقام نبوت نائل آمده و جبرئیـــل امین از طرف خدا مأمور شد که او را به عنوان رسول خدا توصیف کند و در چنین روزی هیچ آیه ای بر پیامبر نازل نشده است.
روایتی که میگوید آغاز رسالت با نزول قرآن همراه بوده از نظر سند ضعیف است و از نظر مضمون نیز خالی از اشکال نیست. تفصیل آن را مفسران در تفسیر سوره علق بیان کرده اند.
..............................
پایان پیام/ ۲۶۸