«خالِطُوا النَّاسَ مُخالَطَةً إِنْ مُتُّمْ مَعَها بَكَوْا عَلَيْكُمْ، وَإِنْ عِشْتُمْ حَنُّوا إِلَيْكُمْ /نهج‌البلاغه، حكمت ۱۰
با مردم آنچنان معاشرت كنيد كه اگر مرديد براى شما اشك بريزند، و اگر زنده مانديد با اشتياق به سوى شما آيند».[۱]
شرح:
اساس تعليمات اسلامى بر اجتماع و جمعيّت است، يعنى اسلام اصل را جامعه مى‌داند و افراد در دل جامعه پرورش پيدا مى‌كنند و لذا مى‌بينيم كه عبادات در اسلام شكل جمعى دارد. اصل در نماز، جماعت است و نماز فرادى غير رسمى است. تمام اذكار در نماز جنبه جمعى دارد حتى اذان و اقامه‌اش و سوره حمد جمعى است. سلام نماز هم بر محور جماعت است. روح حج هم جماعت است. لذا هر چه پيوند جامعه را محكم كند مورد تأييد اسلام است و هر چه آن را سست كند مبغوض است. سخن‌چينى، غيبت و تهمت، پيوندها را قطع مى‌كند، اصلاح ذات بين، تعاون و همكارى، برآوردن حوائج مردم، محبوب است چون باعث پيوند است.
با توجّه به اين بينش برويم سراغ كلام على عليه السلام كه مى‌فرمايد طورى زندگى
كن كه فقدان شما دردناك باشد و زندگى شما مورد محبّت مردم باشد.
معمولًا جامعه را به بدن تشبيه مى‌كنند كه بدن انسان داراى گوش، چشم، دست و پا و غيره است، در جامعه هم افرادش اين گونه‌اند كه يك عده چشم جامعه‌اند، و يك عده گوش جامعه هستند و يك عده زبان گوياى جامعه هستند و يك گروه مغزهاى متفكّر يك جامعه هستند و گروهى دست و پاى يك جامعه و آنچه مهم است اين است كه انسان بايد سعى كند كه يك عضو مفيد جامعه باشد نه زائد جامعه كه بايد كنارش زد، بعضى افراد در جامعه هستند كه عضو مضرّ جامعه هستند و مردنشان جشن و شادى‌آور است و افرادى هستند كه عضو مفيد جامعه هستند كه مرگشان موجب غم و غصّه است.
امام صادق عليه السلام مى‌فرمايند: مرد براى اداره خانه و خانواده‌اش بايد سه كار انجام دهد، هر چند بر خلاف طبع او باشد:
«مُعاشَرَةٍ جَميلَةٍ، وَسَعَةٍ بِتَقديرٍ، وَغِيْرَةٍ بِتَحَصُّنٍ
خوشرفتارى، گشاده‌دستى به اندازه و غيرت و ناموس‌دارى».[۲]
امام على عليه السلام فرموده است:
«ابذُلْ لِأخيكَ دَمَكَ وَمالَكَ، وَلِعَدُوِّكَ عَدْلَكَ وَانْصافَكَ، وَلِلعامَّةِ بِشرَكَ وَإحسانَكَ
جان و مالت را فداى برادرت كن و عدل و انصاف را نثار دشمنت ساز و خوشرويى و احسانت را به عموم مردم ببخش».[۳]
امام حسن مجتبى عليه السلام فرموده‌اند:
«صاحِبِ النَّاسَ مِثلَ ما تُحبُّ أن يُصاحِبوكَ بِهِ
با مردم آن گونه رفتار كن كه دوست دارى با تو رفتار كنند».[۴]
______________________________________________________
[۱]. نهج‌البلاغه، حكمت ۱۰
[۲]. بحارالانوار، ج ۷۸، ص ۲۳۶
[۳]. همان مدرك، ص ۵۰
[۴]. أعلام الدين، ص ۲۹۷