خبرگزاری اهل بیت(ع) / ابنا: حجت الاسلام و المسلمین ناصرالدین انصاری قمی، پژوهشگر، مولف و استاد حوزه علمیه، سیره و روش علمای بزرگ در برگزاری مجالس عزاداری امام حسین علیه السلام را در نوشتاری اختصاصی برای ابنا به شرح ذیل به رشته تحریر در آورده است.
انّ لقتل الحسين حرارة في قلوب المؤمنين لا تبرد ابدا
از آن روز سهمگین که سروِ قامتِ حسين بن علی (علیه السلام) در پهندشت کربلا در خون طپید و به خاک خفت، یادکرد سوگ آن حضرت در بیان و بنان علما جریان یافت.
آنان با اشعار و افکار ابکار خویش به توضیح و تشريح این سوگ عظیم پرداختند و کتاب‌ها ساختند و نکته ها پرداختند که کتاب‌شناسی آنها درالذريعة آمده است. ظاهرا نخستین مقتل الحسين را اصبغ بن نباته و از آن پس أبي مخنف لوط بن یحیی نگاشت -که بخشی از آن در تاریخ طبری و ارشاد مفيد آمده است- و این سیر تا کنون ادامه دارد.
سرودن اشعار و مقاتل منظوم از دیگر کارهای عالمان شیعه در بزرگداشت نام و یاد حسين بن علی (علیه السلام) است. از معروفترین آنها آتشکده نیر تبریزی، و آذرستان حاج شیخ محمد علی انصاری، و نغمه حسینی از آیت‌الله سید عبدالعلی آیت اللهی است.
از دیگر جلوه های عزاداری علما بر سالار شهیدان، اقامه مجلس عزا بر حضرت، در دروس خود بوده است. ميرزای شیرازی و شاگردش آیت‌الله حاج شیخ عبدالکریم حائری از آن جمله اند. پیش از شروع درس ميرزای شیرازی، روضه خوانده می شد البته درس میرزا از صبح آغاز و تا نزدیک ظهر ادامه می یافت و این رویه‌ی روضه خوانی را آیت‌الله العظمی حاج شیخ عبدالکریم در قم ادامه داد و پیش از شروع درس ایشان، حاج شیخ ابراهیم صاحب الزمانی مرثیه می‌خواند. اما با کوتاه شدن ساعت دروس، این رویه در علمای پسین، ترک شد و به عزاداری در بیوتشان بسنده گردید. آنچه ما دیدیم و شنیدیم برگزاری مجالس سوگواری ائمه اطهار (ع) در طول دهه محرم و دهه آخر صفر و ایام فاطمیه در منزل آیت‌الله العظمی بروجردی و شاگردانش آیات عظام: امام خمینی، گلپایگانی، شریعتمداری و نجفی مرعشی (در قم) و مراجع نجف بوده است.
این مجالس، گاه سالانه (همانند مجالس آقایان: شهرستانی در دهه آخر محرم، مامقانی و حرم پناهی در دهه آخر صفر و بدلا در دهه اول صفر و گاه ماهانه - همچون مجلس شب اول ماه آیت‌الله شبیری- و گاه هفتگی -همچون روضه روز جمعه دفتر آیت‌الله نوری همدانی و آیت‌الله فاضل لنکرانى و آیت‌الله سید محمد روحانی- و روضه شب پنجشنبه در خانه آیت‌الله سید مهدی روحانی و روز پنجشنبه دفتر آیت‌الله مکارم شیرازی و آیت الله علوی گرگانی و شب جمعه خانه آیت‌الله صافی گلپایگانی بوده است.
پیاده روی به سوی کربلا از زمان سید بحرالعلوم آغاز شد و در زمان شیخ انصاری و پس از آن ادامه يافت و در زمان آیت‌الله حکیم و آیت‌الله خویی به اوج خود رسید، تا زمانی که رژیم بعث از آن جلوگیری نمود و اکنون با حمایت مراجع قم و نجف به اعتلا رسیده است.
راه اندازی دسته عزاداری طلاب هم، چه در سامرا که مرثیه خوانش، آیت‌الله حائری بود و چه در قم که با پیشگامی آیات عظام: حائری، فیض و حکمی قمی بود، از مدرسه رضویه شروع و به مدرسه فیضیه ختم می شد از دیگر کارهای علما در جهت بزرگداشت نام سیدالشهدا است.
ساخت حسینیه ها از دیگر کوشش‌های علما در حفظ و نگهداری ميراث عزای سیدالشهدا است (که حسینیه آیت‌الله مرعشی نجفی از آن جمله است).
سفرهای تبلیغی علما و مراجع، کار دیگری بودکه آنان در مسیر احیای نام حسین (علیه السلام) انجام دادند. آنان در ایام تبلیغی ماه محرم و صفر و ماه رمضان به شهرهای مختلف (همچون آبادان که محل تبلیغ آیات عظام: سبحانی و مکارم‌شیرازی ) وزادگاهشان (همچون گرگان و آمل که محل تبلیغ آیات عظام: علوی گرگانی و جوادی‌آملی بود) می رفتند و مجالس حسينی را اداره می نمودند.
دفع شبهات و پاسخ به سوالات، گامی دیگر در احیای نام و مرام و پیام قیام امام حسین (علیه السلام) بوده است. هنگامی که کتاب شهید جاوید -نوشته آقای حاج شیخ نعمت الله صالحی نجف آبادی- انتشار یافت، بیش از ۲۰ کتاب در انتقاد و پاسخ به شبهات آن منتشر شد، که معروفترین آنها عبارتند از:
شهید آگاه (نوشته آیت‌الله صافی گلپایگانی)
نقد شهید جاوید (نوشته آیت‌الله شهید مطهری)
پاسداران وحی (نوشته آیت‌الله فاضل لنکرانی و آیت‌الله شهاب الدين اشراقی)
پیشوای شهیدان (نوشته آیت‌الله سید رضا صدر)
سالار شهیدان (نوشته آیت‌الله سید احمد فهری)
کتاب هفت ساله چرا صدا درآورد؟ (نوشته آیت‌الله شیخ علی پناه اشتهاردی)
دفاع از حسین شهید (نوشته حاج شیخ محمد علی انصاری) و جواب او (نوشته آیت‌الله سید محمد مهدی لنگرودی)
ایجاد مجلات و مؤسسات و شبکه‌های تخصصی حسينی، همچون: رسالة الحسين (موسس: محمّد علي عابدین) و وارث الانبیا (موسس: العتبةالحسينية) و شبکه جهانی امام حسین از آن جمله اند.