به گزارش خبرگزاری اهل بیت(ع) ـ ابنا ـ یکی از ضرورت‌های زندگی امروز شیعیان و محبان اهل بیت(ع)، الگوگیری از سیره و زندگانی اهل بیت علیهم‌السلام است.
در آستانه‌ی شهادت امام علی بن موسی الرضا(ع) خبرنگار ابنا با حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر «روح الله توحیدی نیا» عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه درباره لزوم الگوگیری از امام رضا(ع) برای عصر امروز گفت‌وگو کرده است که متن کامل آن در پی می‌آید.
*درباره‌ی تمسک به سیره و روایات اهل بیت(ع) به ویژه امام رضا(ع) در عصر امروز چه خلأ یا خلأهایی را حس می‌کنید؟
در مورد زندگانی و حیات امام رضا(ع) می‌توانیم به مباحث گوناگونی اشاره کنیم که هر کدام از آن‌ها برای ما درس‌آموز است. اما نکته‌ای که همچنان باید بر آن تأکید داشت و در جامعه ما هنوز به گونه‌ی محسوس جا نیفتاده، این است که جوانان و مردم ما احساس کنند که می‌توانند در گره‌های زندگی خود مخصوصاً در گره‌های فکری که برای آن‌ها در زندگی پیش می‌آید، به سراغ ائمه هدی(ع) بروند. در بین مردم ما این تصور درباره ائمه هدی(ع) وجود ندارد که می‌توانند مسائل زندگی‌شان را در هر حوزه‌ای با ارائه کردن به اهل‌بیت(ع)، پاسخ دریافت کنند. در حالی که می‌توانیم بگوییم در اغلب موارد، به صورت صریح در روایات ما پاسخی مطرح شده است.
در بسیاری از موارد عالمان دین و کسانی که با روایات سر و کار دارند می‌توانند به مسائل جدید و مسائلی که در زمانه‌ی حضرت نبوده است را از طریق روایات و سیره، پاسخ دهند و بیان کنند؛ کاری که مجتهدین ما انجام می‌دهند.
لذا مردم ما باید بدانند که پاسخ به مشکلات زندگی، روابط اجتماعی و خانوادگی به خصوص گره‌های فکری‌شان را حقاً و انصافاً می‌توانند در بیانات ائمه هدی(ع) به دست بیاورند. گاهی اوقات در زندگی همه‌ی ما گره‌هایی به وجود می‌آید؛ یا می‌خواهیم تصمیمی بگیریم و در هنگام تصمیم گرفتن شک و شبهه‌ای برای ما ایجاد می‌شود که تصمیم صحیح چیست؟ اینجا باید در کنار قرآن کریم به روایات ائمه معصومین(ع) مراجعه کنیم. چون این میراث بزرگ پیش روی ماست. امیدوارم که به این سمت و سو برویم که شرایط برای مراجعه‌ی مردم به روایات سهل‌تر و آسان‌تر شود.
در طول سال‌های اخیر تلاش‌های قابل توجهی از طرف مراکز علمی برای دسته‌بندی و پالایش احادیث و روایات صورت گرفته است اما نقطه‌ای را به عنوان نقطه هدف کمتر مورد توجه قرار داده‌ایم. لذا در هر حوزه و مسأله‌ای از مسائل زندگی، اگر برای شخصی مسأله‌ای پیش آمد که در زمان ائمه هدی مطرح بوده، از ائمه پرسیده شده و پاسخی داده شده که در زندگی ما کارآمد است، آن پاسخ می‌تواند به شکلی در دسترس مردم ما قرار گیرد.
البته دو طرف می‌تواند در کنار هم کمک کند. یعنی هم باید در مردم این فرهنگ ایجاد شود که در روایات، پاسخ به مسائل آن‌ها وجود دارد و از این طرف باید شرایط و امکانات برای چنین مراجعه‌ای فراهم شود. بنابراین نباید تصور ما این باشد که حتماً از روی منبر برای مردم روایاتی را بخوانیم بلکه وقتی برای مردم مسأله‌ای ایجاد می‌شود باید بتوانند به امام مراجعه کنند؛ مثل زمان حضور که اگر مسأله‌ای ایجاد می‌شد به ائمه(ع) مراجعه می‌کردند، امروز هم شرایطی فراهم شود دست‌کم در برخی موضوعاتی که ائمه هدی(ع) به صورت مشخص و کاربردی به مسائل پاسخ داده‌اند، آن پاسخ‌ها در دسترس مردم قرار گیرد.
البته اشاره کنم که ما به به چاپ و نشر گسترده مواد خام روایی از جهاتی نقد داریم و این کتب می تواند با شرح بزرگان و در نسبت با مسائل روز و آن هم با رعایت موازین علمی و نه به صورت برداشت های سطحی و شعاری، ارائه شود. البته موضوع، ابعاد بسیار عمیق تری دارد که از حوصله این مصاحبه خارج است. هم اکنون دانشگاه ها و حوزه های علمیه ما در خصوص بهره مندی از سبک زندگی اهل بیت(ع)، مسیری چند ده ساله پیش رو دارند اما طی کردن این گام در حال حاضر نیازمند باور به پاسخگو بودن آموزه های ائمه هدی(ع) است. اینکه مقام معظم رهبری تاکید بر راهبری ائمه هدی(ع) بر تمامی زمان ها دارند این یک امر شعاری نیست و باید به درستی درک شود.
· * لطفا به صورت مصداقی به مورد یا مواردی اشاره کنید.
اشاره به یک یا دو مورد البته در جهت امری که گفته شد، کافی نیست اما برای نمونه بنده به گره‌های ذهنی از مسائل مربوط به مسأله‌ی ازدواج اشاره می‌کنم. ما امروزه در زمانه‌ای قرار داریم که ازدواج کردن امر راحتی نیست و کار سهل و آسانی به نظر نمی‌آید. اگر به روایات امام رضا(ع) و سیره آن حضرت مراجعه کنیم، می‌بینیم که ایشان برای زمانه‌ی ما راهکارهایی را بیان فرموده‌اند.
توجه شود که ما امام رضا(ع) را عاشقانه که زیارت می‌کنیم و به آن حضرت علاقه وافر داریم اما اگر علاقه ما بر اساس باور است، این باور به ما می‌گوید که باید از ایشان تبعیت هم داشته باشیم. در مسأله ازدواج بارها می‌بینیم که حضرت ورود پیدا کرده و مباحثی را مطرح کرده‌اند.
نقل شده که زن مسلمانی خدمت امام رضا(ع) رسیدند و از تصمیم‌شان بر عدم ازدواج گفتند. جالب است، این خانم نمی‌گوید که من به دلیل مشکلات مالی قصد ازدواج ندارم؛ اتفاقاً نیت او خیر است و می‌گوید: «اگر ازدواج کنم فرصت کافی برای کسب فضائل معنوی را نخواهم داشت و ممکن است این فرصت را از دست بدهم.» پاسخ امام رضا(ع) به این شخص جالب است. حضرت فرمودند: «تو اگر بنا است کاری کنی، حضرت فاطمه(س) را الگوی خود قرار بده.» همچنین تأکید کردند: «اگر بنا بود که ازدواج نکردن فرصتی برای کسب فضائل بیشتر باشد، مطمئن باش که حضرت زهرا(س) به این کار و این تصمیم شایسته‌تر از تو بود.»
این پاسخ بسیار کاربردی است. حضرت به آن شخص تاکید دارند که ازدواج فضیلتی بزرگ است که نباید ترک شود. لذا مبادا چنین تصوری به وجود بیاید که ازدواج نکردن می‌تواند فرصت کسب فضائل معنوی بیشتر را به دست بیاورد. شما این را در کنار آنچه که پیش از روایت عرض کردم قرار دهید. ممکن است در روزگار ما کسانی نخواهند ازدواج کنند و آن را به مشکلات و اینکه شرایط را فراهم نمی‌بینند ربط دهند. ما این روایت را از جهتی معنی‌دار می‌بینیم. چراکه ائمه هدی(ع) روایات را به نحوی بیان می‌کنند که می‌شود از آن‌ها برداشت‌های مستقیمی کرد. اگر به کسی چنین اذنی داده نمی‌شود که برای کسب فضائل معنوی، ازدواج را کنار بگذارد به طریق اولی کسی که می‌تواند به دنبال ازدواج برود و شرایط آن را از جهت امکانات مادی به دست بیاورد، هر چند با تلاش این کار را انجام دهد حتماً باید به دنبال ازدواج باشد. علاوه بر این، دولت و چه عموم مردم، باید شرایط ازدواج را برای جوانان فراهم کند. بر این اساس نمی توان از محب امام رضا(ع) سخن گفت و او را بی تفاوت به امر ازدواج دید. جوان ما در تصمیم به ازدواج باید به اعتبار نگاه و خواست امام خود تن دهد.
به روایت دیگری از حضرت اشاره می‌کنم. امام رضا(ع) روایات متعددی دارند درباره اینکه ازدواج در چه دوره و چگونه باید انجام شود. یکی از مسائلی که گاهی می‌بینیم در اقصی نقاط کشور مطرح می‌شود، این است که آیا ازدواج در سنین بسیار پایین صورت بگیرد یا نه؟ درست است که در جامعه اسلامی قرار داریم اما جامعه اسلامی نسبت به حقوق همه‌ی افراد احساس مسئولیت می‌کند و در مورد همه آن‌ها احکام دارد. این حرف جدیدی نیست که برخی تحت عنوان روشن فکری مطرح می‌کنند که دختران خردسال باید از ازدواج نهی شود؛ یا درباره ازدواج دخترانی که در سنین کم هستند نباید تصمیم‌گیری شود. می‌بینیم که این نهی در فرمایشات امام رضا(ع) هم وجود دارد.
اما طرف دیگر را هم باید دید. زن در جامعه ما باید بداند که او هم برای ازدواج باید آماده شود و در زمان مناسب بن ازدواج تن دهد. امروز زنان جامعه ما که به دنبال تحصیل هستند، ازدواج را گاهی مانع می بینند. اما نمونه‌ای را عرض می‌کنم. امام رضا(ع) می‌فرمایند: «دختران شما همانند میوۀ درخت هستند که وقتی رسید، باید چیده شود و اگر چیده نشود تابش نور خورشید آن را فاسد می‌کند.» حضرت در این روایت نهی می‌کنند که فردی در سنین بسیار پایین ازدواج کند؛ در عین حال نهی می‌کنند از اینکه سن فردی بالا رود و در تکاپوی ازدواج نباشد و شرایط را برای تشکیل خانواده فراهم نکند؛ چون فساد به دنبال دارد. فساد هم تحصیل کرده و غیر تحصیل کرده نمی شناسد. دولت اسلامی البته اینجا وظیفه اش سنگین تر است. بیت المال و سرمایه های کشور باید در مسیر رشد و جلوگیری از فساد در جامعه قرار گیرد. اینها در اولویت قرار دارد.
به عنوان آخرین مورد عرض می‌کنم که حضرت امام رضا(ع) به شیعیان سفارش کردند که «اگر مردی به خواستگاری دختر شما آمد و او را از جهت دین و اخلاق پسندیدید به ازدواج با او رضایت دهید.» البته دین و اخلاق شامل مسائل متعددی می‌شود. دین می‌تواند تمامی ابعاد زندگی را از جهتی دربربگیرد. برای نمونه، مسئولیت‌پذیری در همه‌ی امورات زندگی یکی از موضوعاتی است که دین بر آن تأکید دارد. وقتی گفته می‌شود فرد دین‌دار باشد به این معنی نیست که صرفاً نماز و روزه او درست باشد بلکه باید مسئولیت‌پذیر باشد، اهل کار باشد، در همه امورات خود تلاش کند، عاقلانه حرکت کند و اهل مشورت گرفتن باشد. اینها مسائلی است که دین بر آن‌ها تأیید دارد.
امام رضا(ع) می‌گوید: اگر دیدی کسی متشرع است و دین و اخلاق را در زندگی خود مورد توجه قرار داده، با او ازدواج کن. نکته‌ی مهم این است که حضرت تأکید دارند که اگر چنین بود آن شخص فرد مناسبی برای ازدواج است و مبادا فقر یا ناداری، مانع شود از اینکه با او ازدواج کنی. حضرت اینجا به وعده خداوند در قرآن اشاره می‌کنند که خداوند فرمود ما شما را از فضل و کرم خودمان توانگر می‌سازیم.
جالب است که حضرت پس از بیان وعده الهی، می‌فرمایند: البته اگر دیدی فردی از جهت اخلاقی دارای مشکل است با او ازدواج نکن؛ حتی اگر شرایط مالی او فراهم باشد.
*بسیار استفاده کردیم؛ اگر در پایان نکته‌ای دارید به عنوان حسن ختام بفرمایید.
امیدوارم که همه ما این توفیق را داشته باشیم، هنگامی که گره‌های ذهنی
برای ما ایجاد می‌شود با مراجعه به ائمه(ع) تصمیمات صحیحی بگیریم. متأسفانه جوانان
ما امروز در تصمیم‌گیری‌های خود کمتر به فرمایشات ائمه(ع) مراجعه می‌کنند در حالی
که نسبت به ائمه هدی عشق و علاقه وافری دارند. دلیل آن را هم اشاره کردم. ما باید
فرهنگ مراجعه به ائمه هدی(ع) را در میان مردم اصلاح کنیم. اگر نوع مراجعه و مواجهه
مردم با امامان(ع) اصلاح شد، بعد می توان به این موضوع پرداخت که سبک زندگی در چه
ابعادی و چگونه منتقل شود.
.................................
پایان پیام/ 167