خبرگزاری اهل بیت(ع) / ابنا: خواب نقش مهمی در زندگی دارد و سلامت جسمی و روحی ما نیز تا حدود زیادی در گرو خواب خوب و کافی است. شاید اگر بدانیم که بدخوابی، بی خوابی و اختلالات خواب چه تأثیرات مهمی در زندگی ما دارد، این مبحث را جدی تر بگیریم شخصی که از سلامت جسمی برخوردار است و آداب خواب را رعایت کند هم خوب می خوابد و هم خواب های بد نمی بیند زیرا اغلب خواب های بد، از عوارض رعایت نکردن آداب خواب است.
انسان اگر به خوابیدن خود اهمیت دهد،زندگی اش از کیفیت بیشتری برخودار است و اسلام برای استراحت توصیه هایی دارد.
خواب از اساسی ترین عناصر حیات است که در آن قوام بدن پایدار می شود. همانگونه که انسان برای ادامه ی زندگی به خوارک نیاز دارد به خواب هم نیاز دارد. حدودا یک سوم عمر انسان در خواب می گذرد. انسان در عالم خلقت از لحاظ رتبه بالاترین مخلوق است. بدون شک خواب او نیز دارای رموز فراوانی است که پی بردن به هر یک از آنها باعث استواری و قوام می شود. این تقویت بی شک او رابرای رشد و شکوفایی استعدادهایی که خداوند در انسان قرار داده است مستعد خواهد کرد. خداوند متعال در آیه 32 روم «خواب را از آیات خود قلمداد نموده»
و در جای دیگر دستور داده که «آیات را به بهای ناچیز نفروشیم» (سوره ی بقره آیه ی 14)
در دنیای صنعت و تکنولوژی امروز که بشر با شتاب فراوان در حال حرکت است خواب به عنوان یک عنصر حیات بخش دچار فراموشی شده است به نحوی که خسارت ناشی از اختلالات خواب رو به افزایش است.
به صورتی که آزمایشگاه ها و درمانگاه های بسیاری برای درمان عوارض ناشی از بی خوابی و اختلالات آن تاسیس شده. امروزه تامل در این نشانه الهی از اهمیت ویژه ای برخوردار است زیرا جامعه اسلامی باید دستورات زندگی خود را از حقایق مبتنی بر وحی بگیرد و از تعالیم قرآن و احادیث معصومان (ع) بهره کافی ببرد.
خواب در قرآن
خواب موضوعی است که در کتاب آسمانی ما قرآن از اهمیت و آداب آن سخن گفته شده است. چنانچه خداوند در آیه 32 سوره ی روم، خواب را یکی از آیات و نشانه های قدرت و حکمت الهی معرفی می کند و می فرماید: «وَ مِنْ آیاتِهِ مَنامُکُمْ بِالل َیْلِ وَ الن َهارِ وَ ابْتِغاؤُکُمْ مِنْ فَضْلِهِ إِن َ فِی ذلِکَ لَآیاتٍ لِقَوْمٍ یَسْمَعُون؛ و از نشانه هاى او خواب شما در شب و روز است و تلاش و کوششتان براى بهرهگیرى از فضل پروردگار ( و تأمین معاش )؛ در این امور نشانه هایى است براى آنان که گوش شنوا دارند »
انواع خواب:
• انبیا که روی کمر می خوابند و چشمانشان خواب نمی رود و منتظر وحی الهی بودند.
• مومن که رو به قبله برسمت راست می خوابد.
• پادشاهان و فرزندان آنها بر پهلوی چپ می خوابند تا آنچه خورده اند گوارا گردد.
• ابلیس و شیاطین و برادرانش که بر روی صورت و شکم می خوابند.
بهترین نوع خوابیدن :
بهترین نوع خواب به این صورت است که انسان ابتدا کمی روی شانه ی راست دراز بکشد و سپس روی شانه ی چپ بخوابد و زمانی هم که قصد بیدار شدن دارد مدتی روی شانه ی راست دراز بکشد. یعنی ابتدا و انتهای خوابش باید سمت راست باشد.
بدترین نوع خوابیدن :
خواب روی شکم. این خواب شومی است و بسیار نهی شده است. در روایتی آمده است که اگر زمانی دیدید کسی بر روی شکمش خوابیده است او را بیدار کنید زیرا این خواب شیطانی است.
مواقعی که خوابیدن کراهت و ضرر دارد :
_ خوابیدن بین نماز شب و نماز صبح
_ خوابیدن در ما بین الطلوعین (بین اذان صبح و طلوع آفتاب)
_ خوابیدن بعد از نماز عصر
_ خوابیدن بین نماز مغرب و عشاء
* بهترین ساعت خواب بعد از نماز عشا و صرف شام است.
محل خواب :
۱- تنها خوابیدن به شدت نهی شده است. تا حدی که پیامبر می فرمایند کسی که تنها بخوابد ملعون است.
۲- خوابیدن روی پشت بامی که دیوار نداشته باشد نهی شده است.
۳- خوابیدن با دست و دهان نشسته و کثیف نهی شده است.
توصیه هایی در مورد خواب از نظر اسلام :
- خوردن شام سبک قبل از خواب
- اعتدال در خوردن
- پناه بردن به قرآن و ذکرهای سفارش شده
- رعایت زمان خواب
- زمان خواب پاها به سمت قبله باشد.
- دست را زیر گونه بگذارید
- هنگام خوابیدن خود را عادت دهید که لب هایتان را باز نگه کنید تا بخارات از دهان خارج شود.
- مسواک زدن قبل از خواب
- رفتن به دستشویی قبل از خواب
- وضو گرفتن قبل از خواب
روایت ها و سخنان ائمه برای آداب خوابیدن
تلاوت برخی از سوره ها و آیات قرآن؛ قبل از خواب به خواندن قرآن، مخصوصاً سوره های توحید (قل هو الله احد)، کافرون، تکاثر، قدر و آیة الکرسی توصیه شده است.
امام هادى (ع) فرمود: ما اهل بیت هنگام خوابیدن ده چیز را مراعات مى کنیم : طهارت داشتن، صورت بر کف دست راست نهادن، سى و سه مرتبه سبحان اللّه، سى و سه مرتبه الحمد للّه، و سى و چهار مرتبه اللّه اکبر گفتن، رو به قبله خوابیدن به گونه اى که صورتهامان رو به قبله قرار گیرد، خواندن سوره حمد و آیه الکرسى و آیه ی 18 سوره ی آل عمران «شَهِدَ اللَّهُ أَنَّهُ لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ وَالْمَلَائِكَةُ وَأُولُو الْعِلْمِ قَائِمًا بِالْقِسْطِ ۚ لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ» و مسواک زدن. پس هر که چنین کند بهره خود را از آن شب خود گرفته است.
و در روايات ديگری آمده است كه پیش از خواب بايد دو ركعت نماز بخوانيد، اگر سوره مباركه واقعه را حفظ هستید آن را بخوانيد و اگر حفظ نیستید آن را از روی قرآن كريم بخوانيد و همچنين در حديثی وارد شده است كه هر كس شب قبل از خواب سوره تبارک الذی را بخواند از عذاب قبر محفوظ می ماند و روايت شده كه ابداً پاها به طرف قبله دراز نباشد چه در بيداری و چه در حال خواب، به نيت نماز تهجد بخوابيد و رُخ به قبله و به صورتی كه دست راست زير رخسار گرفته و دست چپ به بالای ران گذاشته شود و حتی در احاديث آمده است كه آب پاک، مسواک، سرمه و شانه بالای رختخواب گذاشتن سنت است در حقيقت رسول خدا (ص) آداب خواب را اين گونه به ما آموختند پس بر ما لازم است آن ها را انجام بدهيم.
امام صادق (ع) فرمودند: کسی که وقت خواب سه مرتبه بگوید: «الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی عَلَا فَقَهَرَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی بَطَنَ فَخَبَرَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی مَلَک فَقَدَرَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی یحْی الْمَوْتى وَ یمِیتُ الْأَحْیاءَ وَ هُوَ عَلى کلِّ شَیءٍ قَدِیرٌ»، از گناهان پاک شود مانند روزی که از مادر متولد شده است.
امام صادق (ع) در جایی دیگر فرمودند: زمانی که یکى از شماها به بستر خود می رود، بگوید: «اللَّهُمَّ إِنِّی احْتَبَسْتُ نَفْسِی عِنْدَک فَاحْتَبِسْهَا فِی مَحَلِّ رِضْوَانِک وَ مَغْفِرَتِک وَ إِنْ رَدَدْتَهَا إِلَى بَدَنِی فَارْدُدْهَا مُؤْمِنَةً عَارِفَةً بِحَقِّ أَوْلِیائِک حَتَّى تَتَوَفَّاهَا عَلَى ذَلِک»
همچنین رسم امام صادق (ع) به این صورت بود که هنگام خواب چنین دعا می کرد: «آمَنْتُ بِاللَّهِ وَ کفَرْتُ بِالطَّاغُوتِ اللَّهُمَّ احْفَظْنِی فِی مَنَامِی وَ فِی یقَظَتِی».
امام رضا (ع) می فرماید: قدرت و سلطنت خواب در مغز است و آن مایه پایداری و نیرومندی جسم است، پس هرگاه خواستی بخوابی ابتدا بر سمت راست سپس بر سمت چپ بخواب و همچنین هنگام برخواستن از سمت راست برخیز.
امام صادق (ع) می فرماید: هرگاه رسول خدا می خواست بخوابد مسواک می زد و به رختخواب می رفت و بر پهلوی راستش می خوابید و دست راستش را زیر گونه راستش می نهاد.
امام صادق (ع) می فرمایند: پیران با شکم پر از غذا بخوابند که خواب خوشی خواهند داشت.
رسول خدا (ص) در مورد میانه روی در خواب و ضرورت آن می فرماید: خدا سه چیز را دوست دارد : کم گویی، کم خوابی و کم خوری و نیز می فرماید: یکی از بدترین چیزهایی که درباره امتم هراس دارم پرخوابی است.
امیرمومنین (ع) می فرماید: خواب میان مغرب و عشا و پیش از طلوع خورشید مایه فقر است.
امام باقر (ع) می فرماید: خواب در ابتدای روز مایه نادانی و کودنی و خواب کوتاه نیمروز نعمت و خواب پس از عصر مایه حماقت و ابلهی و خواب میان مغرب و عشا، مایه محرومیت از روزی است.
حضرت محمد (ص) می فرمایند: بر بام و جایی که محفوظ نیست نخوابید.
امام کاظم (ع) می فرماید: رسول خدا کسی را که تنها در خانه بخوابد لعنت کرد.
پیامبر اسلام (ص) می فرمایند : «... هر کسی در بستر خواب «آیه الکرسی» را بخواند خداوند او و همسایه ها و خانه هاى اطرافش را در امان بدارد.
حضرت محمد (ص) فرمودند : «هر کسی سوره «أَلْهاکمُ التَّکاثُرُ» را در وقت خواب بخواند، از عذاب قبر در امان بماند».
پیامبر (ص) فرمودند : «هر کس سوره توحید را در وقت خواب بخواند، خداوند گناه پنجاه ساله او را بیامرزد».
امام صادق (ع) فرمودند : هر کس به بستر رود در حالی‌‌که سوره توحید را یازده بار بخواند، خانه او و همسایگانش از خطرات مصون بماند.
امام صادق (ع) : قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ و قُلْ یا أَیهَا الْکافِرُونَ را به هنگام خواب بخوان که خواندن آنها برائت جستن از شرک می باشد.
حضرت فاطمه (س) فرمودند: پیامبر (ص) در وقتی که بسترم را برای خواب گسترده بودم، نزد من آمدند و فرمودند: ای فاطمه نخواب مگر چهار کار را انجام دهی: قرآن را ختم کنی و پیامبران را شفیعان خود کنی و مؤمنان را خشنود سازی و حج و عمره بجا آوری. حضرت زهرا (س) گفتند: ای رسول خدا (ص) چهار کاری که توصیه به انجام آن دادید، الان در توانایی من نیست! آن حضرت (ص) تبسمی کردند و فرمودند: زمانی که به بستر می روی، اگر سه بار سوره توحید را تلاوت نمایی مانند آن است که قرآن را ختم نموده ای؛ و اگر بر من و پیامبران قبل از من درود بفرستی، ما شفیعان تو در روز قیامت خواهیم بود؛ و اگر برای مؤمنان درخواست آمرزش نمایی، آنان را از خود خشنود ساخته ای و اگر بگویی «سبحان اللّه و الحمد للّه و لا إله إلّا اللّه و اللّه أکبر»، پس همانا حج و عمره انجام داده ای.