خبرگزاری اهل بیت(ع) / ابنا: بیشترین و ضروری ترین ماده ای که انسان در سفر مصرف می کند آب است و آب مناسب نوشیدن برای مسافر از اهمیت ویژه ای برخوردار است، زیرا آب قابل شرب موجب دفع آسیب ها و صدمات از مسافر است.
امام رضا (ع) در توصیه ای پزشکی به کسانی که قصد سفر دارند می فرمایند: برای مسافر ضروری است که کمی از خاک وطن خود با خویش داشته باشد و در هر منزلی که وارد می شود کمی از آن خاک را با آب های نوشیدنی آن جا بیامیزد (و خوب آن را به هم زده، بعد صبر کند تا ذرات گل و خاک آن کاملا رسوب کرده و صاف شود) سپس از آبی که با خاک وطنش آمیخته است و به آن عادت داشته بنوشد.
امام رضا (ع) در مورد طریقه صحیح مصرف آب، دستورالعمل های مفید و راهگشایی ارائه کرده اند. آن حضرت می فرماید: آب‌های شور و آب‌های سنگین موجب یبوست می‌شود و آب برف و آب یخ برای غالب مزاج‌ها مضر و خطرناک است.
بهترین و شایسته ترین آبها برای نوشیدن، خواه برای شهروندان ساکن، خواه برای مسافران، آبی است که چشمه آن از سمت مشرق، سبک، شفاف و زلال باشد و محل پیدایش و خروج آن از طرف طلوع خورشید باشد.
بر اساس این ویژگی ها، آبی که مجرایش از کوهای خاکی و شنی بگذرد، بهترین و سالم ترین آب هاست، زیرا این گونه آب ها در فصل زمستان گرم و در تابستان سرد می باشند و موجبات نرم کردن شکم را فراهم می سازند. چنین آب هایی برای مزاج های گرم نیز سودمند است.
سالم ترین و بهترین آن ها آبی است که از محل خود بجوشد و مجرای آن شکاف تپه ها و کوههای خاکی باشد.
و اما آب های چاه، مشروط بر اینکه جریان داشته و حبس شده نباشد، سبک، شیرین، صاف و زلال و برای بدن ها بسیار سودمند است.
اما آب مرداب ها و آب دره ها گرم و غلیظ اند، به خصوص در تابستان، چون راکد است و آفتاب دائم بر آن می تابد و مصرف طولانی آن موجب تشدید صفرا و بزرگی طحال می شود.
امام رضا (ع) همچنین در باره شرایط بهداشتی سفر می فرماید:
بدانکه مسافر، اگر می تواند از مسافرت در ایام گرما دوری کند و اگر به سفر می رود با شکمی پر از غذا و شکم خالی نباشد، بلکه در حالت اعتدال باشد و از غذاهای سرد مثل قریص (گوشت با سرکه و سبزیجات و دانه های پخته) تناول کند و از سرکه، روغن زیتون، آبغوره و خوراکی های سرد دیگر استفاده کند.
امام رضا (ع) همچنین می فرماید: بدانکه حرکت شدید در هوای بسیار گرم برای بدن های لاغر مضر است، بویژه هنگامی که شکم از غذا خالی باشد، ولی برای افراد چاق مفید است.
امام رضا(ع) در مسیر طولانی سفر به ایران، همواره مراقب رعایت بهداشت و اخلاق بودند. آن حضرت (ع) مسیری بسیار طولانی را از مدینه طی کردند تا به ایران رسیدند که این سفر حدود یک سال طول کشید.
ضحاک بن ابی رجا یکی از راویان نقل می کند «من در طول سفر طولانی اباالحسن علی بن موسی الرضا(ع) همراه ایشان بودم و جالب بود که در طول این سفر یک بار هم اتفاق نیفتاد و من ندیدم که آن حضرت آب دهان بر زمین بیندازند.»
این روایت تاریخی ضحاک ابن ابی رجاء باید برای ما درس آموز باشد که آن حضرت در این سفر طولانی حتی آب دهان بر زمین نینداختند و مراعات بهداشت و اخلاق را می کردند.
آداب سفر در روایات و احادیث
1- گفتن بسم‌الله به هنگام آغاز سفر
2- افتتاح سفر با دادن صدقه و خواندن آیه‌الکرسی
3- کمک به همسفران و کوتاهی نکردن در خدمت به دیگران
4- انتخاب همسفری که در خرج کردن مانند وی باشد
5- خوش اخلاقی، حلم و بردباری
6- برداشتن توشه خوب و فراوان بخصوص در سفر مکه
7- دعوت از همراهان بر سر سفره
8- شوخی و مزاح با دیگران
9- اهمیت دادن به نماز اول وقت
10- غسل پیش از سفرهای زیارتی
11- ترک کلام بیهوده و مجادله در راه
12- داشتن وضو
13- لباس پاک، نو و سفید در سفر زیارتی
14- عطر زدن و خوشبو بودن
15- آوردن هدیه و سوغاتی برای خانواده مخصوصا در سفر حج
16- رفیق و همراه بودن در تصمیم‌گیری‌ها جز در مورد گناه و نافرمانی خدا
در دستورات دینی ما آمده است که مسافر قبل از سفر باید اعمال زیر را انجام دهد:
1- پاک کردن بدن از اخلاط فاسد با فصد یا آشامیدن مسهل، چون حرکت سفر باعث تحریک اخلاط فاسد شده و باعث بروز بیماری در طی مسافرت می شود. اگر فرد با تن ناپاکیزه سفر کند، احتمال ابتلا به تب افزایش می یابد و اگر تب نکند دچار جوش و دمل پوستی، آماس و سرماخوردگی می شود.
2- عادت دادن بدن به حرکات سفر و سختی های آن از جمله بی خوابی، تشنگی، گرسنگی، صبر بر جماع و اغذیه مسافرت تا به طور ناگهانی، تغییر فاحش در بدن فرد ایجاد نشود. اگر حرکت سفر در تابستان است، فرد باید خود را به گرما، راه رفتن در هوای گرم و آشامیدن آب گرم عادت دهد و اگر در زمستان است، خود را به سرما عادت دهد تا بدنش از هیچ کدام از اینها متضرر نشود.
3- کمتر خوردن خوراک هایی که در شهر خود به آن عادت دارد.
4- به همراه داشتن داروهایی که قبل از سفر به آن نیاز دارد.