خبرگزاری اهل بیت(ع) / ابنا: کمک رسانی و امدادگری از مسلمات سیره اهل بیت (علیهم السلام) است. متن ذیل به قلم حجت الاسلام و المسلمین محمد فلاحی قمی، استادیار جامعه المصطفی ، به صورت اختصاصی برای خبرگزاری ابنا نگاشته شده است.
خداوند انسان ها را آفرید تا زمینه ارتقاء کمالات آنان فراهم شود و بتوانند با ارادۀ خود به مقام قرب الهی باریابند. در این راستا الگوهای زیبایی را در اختیار گذاشت تا هر کس بتواند از آن ها الگو بگیرد و مسیر را تشخیص داده پشت سر آنان حرکت کند. پیامبران، اوصیاء آنان و عالمان ربانی از این الگوها هستند. سبک زندگی آنان سرمشقی برای دیگران است تا مسیر عبودیت را پیدا کرده و گام به گام به سوی جانشینی خدا قدم بردارند. چنان که خداوند می فرماید: «ای انسان تو به سختی به سوی پروردگارت در حرکت هستی تا او را ملاقات کنی».[1]
اين آيه اشاره به يك اصل اساسى در حيات همه انسانها است، كه همواره زندگى آميخته با زحمت و رنج و تعب است، حتى اگر هدف رسيدن به متاع دنيا باشد، تا چه رسد به اينكه هدف آخرت و سعادت جاويدان و قرب پروردگار باشد، اين طبيعت زندگى دنيا است، حتى افرادى كه در نهايت رفاه زندگى مىكنند آنها نيز از رنج و زحمت و درد بر كنار نيستند.[2] در عین این سختی ها یکی از اموری که در سبک زندگی الگوهای الهی مشاهده می شود، یاری رساندن به دیگران است.
کمک کردن به همدیگر در زندگی امروزی کم رنگ شده است. اگر کسی از دیگری یاری بخواهد حمل بر توقع داشتن می شود. چه بسا بعضی بگویند بخیل است و نمی خواهد هزینه کند، کارش را بر دوش دیگران می اندازد. این برداشت از زندگی دیگران و این تصورات غلط، در دین اسلام مردود است. اتفاقاً کمک به دیگران چه در زمینه معنوی چه در زمینه مادی در آیات و روایات با تاکید فراوان و تشویق هایی غیر قابل تصور مورد سفارش قرار گرفته است.[3] مثلا در زمینه معنوی، خداوند در قرآن می فرماید: «تمام انسان ها اصل سرمایه خود را از دست می دهند و در خسران هستند مگر کسانی که برخی ویژگی ها از جمله وصیت به حق و وصیت به صبر داشته باشند».[4]
کمک رسانی در زمینه مادی هم مورد ستایش اهل بیت (ع) قرار گرفته و مشوق های فراوانی را برای آن در نظر گرفته اند. چنان که امام حسن مجتبی (ع) می فرماید: اگر برای رفع نیازمندی مؤمنی قدمی برداشته شود از اعتکاف دو ماه با حالت روزه آن هم در مسجد الحرام ارزشش بیشتر است.[5] این اجر را کسی می فهمد که بداند نشستن در مسجد الحرام، نگاه کردن به کعبه، اعتکاف و... چه ثوابی دارد.
شخصی در مسجد الحرام و هنگام طواف امام حسن مجتبی (ع) خدمت آن حضرت می رسد و عرضه می دارد که وامی گرفته است و توان پرداخت ندارد. از امام تقاضای ادای دین می کند. امام می فرماید هیچ ندارم. عرض می کند پس برایم از او مهلت بخواهید امام طواف را رها کرده به دنبال رفع نیاز او حرکت می کند. ابن عباس به امام (ع) عرضه می دارد شما در مسجد معتکف هستید، فراموش کردید؟ امام (ع) می فرماید: از پدرم و او از جدم رسول خدا نقل کرد که رفع حاجت مؤمن مانند نه هزار سال عبادت است.[6] اگر ما جایگاه امام و امامت را بشناسیم. اگر ثواب طواف صحیح و با شرایط را بدانیم. اگر حال امام را در طواف خانه خدا درک کنیم، شاید عظمت رفع نیاز شخص نیازمند نزد ما کمی مشخص شود.
امام صادق (ع) می فرماید: طلب نیاز شخص نیازمند از شما، رحمتی است که خدا شامل حال شما نموده است پس آن را از دست ندهید.[7] سبک زندگی اسلامی حکایت از آن دارد که یک مسلمان به دنبال رفع حوائج دیگران می گردد تا به فیض رحمت خاص خدای خویش نایل آید، نه این که از کمک به دیگران فراری باشد و اگر کسی هم به او ابراز نیاز کرد با دلایل مختلف از زیر بار کمک به او فرار کند و این فرار را مغتنم شمارد.
قسم دیگر رفع نیاز مؤمنان، برطرف کردن نیاز معنوی آنان است. یکی از نیازهای حیاتی انسان ها نیاز به علم و آگاهی است و سبک زندگی اهل بیت (علیهم السلام) به شکلی بود که خون دل می خوردند تا دیگران را از گمراهی و جهل نجات دهند. خداوند در قرآن به پیامبر اکرم (ص) می فرماید: «شاید تو خودت را هلاک کنی از این که آنان (مشرکان) ایمان نمی آورند».[8] اين تعبير نشان مىدهد كه تا چه اندازه پيامبر اسلام (ص) نسبت به مردم دلسوز و در انجام رسالت خويش اصرار و پافشارى داشت، و از اينكه مىديد تشنه كامانى در كنار چشمه آب زلال قرآن و اسلام نشسته اند و باز از تشنگى فرياد مىكشند ناراحت بود. ناراحت بود كه چرا انسان عاقل با داشتن اينهمه چراغ روشن باز از بيراهه مىرود؟ و در پرتگاه فرو مىغلطد و نابود مى شود؟[9]
در بارۀ امام حسین (ع) هم در زیارت اربعین چنین می خوانیم: «او خون دل خود را در راه خدا ریخت تا امت جدش را از نادانی و حیرت گمراهی نجات دهد».[10] وجوب امر به معروف و نهی از منکر در اسلام در همین راستا است تا بتوان به برادر دینی خود کمک کرد و حقی که او بر گردن دیگران دارد ادا شود. چنین رفع حاجتی را در ابتدا خود خدا آغاز کرد و فرمود: «به یقین خداوند دستور به کار خیر می دهد و از کار بد باز می دارد».[11] و به پیروی از خدا، حضرت رسول (ص) و سلم نیز در این مسیر گام برداشته اند. همان طور که خداوند می فرماید: «آن چه را پیامبر اکرم به شما دستور می دهید بپذیرید و از آن چه باز می دارد دوری کنید».[12]
اگر قرار باشد سبک زندگی ما به روش زندگی پیشوایان معصوم باشد باید در هر دو زمینۀ مادی و معنویِ رفع حاجت دیگران به شدت تلاش کنیم و از این لطف الهی که توان رفع نیاز دیگران است، به شکل نیکو بهره برداری کنیم.
_________________________________________________________________[1]. سوره انشقاق، آیه 6.
[2]. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 26، ص 300.
[3]. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ترجمه کمره ای، ج 4، ص 574، باب: روا کردن حاجت مؤمن.
[4]. سوره عصر.
[5]. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج 2، ص198: ٍ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ سَعَى فِي حَاجَةِ أَخِيهِ الْمُسْلِمِ فَاجْتَهَدَ فِيهَا فَأَجْرَى اللَّهُ عَلَى يَدَيْهِ قَضَاءَهَا كَتَبَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ حَجَّةً وَ عُمْرَةً وَ اعْتِكَافَ شَهْرَيْنِ فِي الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَ صِيَامَهُمَا وَ إِنِ اجْتَهَدَ فِيهَا وَ لَمْ يُجْرِ اللَّهُ قَضَاءَهَا عَلَى يَدَيْهِ كَتَبَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ حَجَّةً وَ عُمْرَةً.
[6]. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 94، ص 129 باب فضل الاعتکاف و خاصۀ فی شهر رمضان.
[7]. شیخ صدوق، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ص 248.
[8]. سوره شعراء، آیه 3.
[9]. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 15، ص 185.
[10]. طوسی، محمد بن الحسن، تهذیب الاحکام، ج 6، ص 113.
[11]. سوره نحل، آیه 90.
[12]. سوره حشر، آیه 7.