خبرگزاری اهل بیت (ع) / ابنا: از دیدگاه فرهنگ اسلامى چنین استنباط مى گردد که گرایش براى تشکیل خانواده از احساس ژرف متأثر گردیده است. نیازمندى روح و روان و احتیاج عاطفى در یک چهارچوب معنوى رشد دهنده آدمى را وادار مى کند تا در فرصتى مناسب به این مسئله جامه ى عمل بپوشاند.
هدف از تشکیل خانواده در اسلام همان دستیابى به اطمینان روحى است تا انسان پس از رسیدن به این مرحله احساس نماید به خویشتن اصل خویش نائل گردیده است و به اعتبار این که رحمت و مودت شالوده و پایه ى روابط در نظام آفرینش مى باشد شخصیت انسان در این برنامه تکامل مى یابد.
اسلام از مرد مى خواهد سرآغاز بنیان نهادن خانواده را با مسؤولیت پذیرى معنوى و عملى توأم نماید و نه صرفاً براى اشباع سیرى ناپذیرى غرائز انسانى. رحمت ملهم از سرشت ارتباطات همسران است و زوجین را وادار مى کند با توجه به ظرفیت خانوادگى، روحى و اجتماعى یکدیگر را درک کنند و مسؤولیتهاى خود را پذیرا باشند. پس با یکدیگر به صورت صمیمى زندگى کنند و در این فضا از تنگ نظرى و خود خواهى، که زندگى خانوادگى را متلاشى می سازد، دورى خواهند جست.
زیرا آنگاه که محبت و عاطفه وارد زندگى مىگردد فرد محورى و خودنگرى را دگرگون مى کند. انسانى که از لاک خود بیرون آمده است به رغم تأثیرپذیرى در شکلگیرى و ساختار شخصیت از محیط هاى گوناگون و شرایط متفاوت، بر سخنى که بر زبان مى آورد، گامى که بر مى دارد، کارى که انجام مى دهد مراقبت دارد و در واقع رحمت را صرفاً در اندیشه و احساس پاکیزه مجسّم نمى نماید بلکه آن را در زندگى عملى تحقق مى بخشد. پس با این وصف هر کدام از زن و شوهر به دردها و مشکلات و گرفتارى هاى یکدیگر توجه دارند و خطاها و نارسایى ها را با مدارا، وفق و حکمت اصلاح مى کنند تا مبادا به جاى سازندگى، ویرانگرى حاصل گردد.
اگر این گونه عمل گردد زندگى اعضاى خانواده به آرامشى راستین مبدّل خواهد گشت، آرامشى که زندگى درونى و بیرونى همه ى افراد خانواده را در بر مى گیرد و به صورتى خواهند زیست که روح و عقل و عواطف آنان به دور از نزاعها و جدال‌ها بیجا مى باشد. این مودت از نعمتهاى الهى است و باید قدردان آن بود و در زندگى مشترک از آن بهره گرفت و برکاتش را بکار باید بست. در غیر این صورت امکان دارد بر اثر ناسپاسى این هدیه ى معنوى و عطیه الهى، آن را از دست بدهیم
چنانچه حضرت امام رضا (ع) فرموده اند:
«احْسنوا جوار النّعم فانّها وَحشیّة مانأت عن قوم فعادتْ الیهم»(1) یعنى نعمت هاى
الهى را که در اختیارتان است گرامى بدارید چرا که آنها گریزان مى باشند. از هر که
کناره گیرند دیگر بازگشتى برایشان نمى باشد. حضرت امام رضا (ع) در بیانى دیگر زندگى
توأم با آرامش را این گونه معرفى کرده اند: «العیْشُ الِسّعةُ فى المنازل و الفضل
فى الخدم و کثْرة المُحبین» (2) منزل وسیع، همکاران و
خدمتگزاران افزون و دوستداران فراوان (کثرت اهل محبت و مودت).»
تأمین
معاش حلال و فراهم بودن امکانات زندگى براى اهل خانه در ایجاد آرامش و افزایش
صمیمیت دخالت مهمى دارد، امام رضا (ع) فرموده اند: «من اصْبَحَ
مُعافى فى بَدَنه مخلّى فى سربه و عندهُ قُوُت یومه فکانّما خیّرتْ له الدنیا؛ (3) هر کس
صبح کند در حالى که تنش سالم و خاطرش آسوده و معاشش تأمین باشد از مواهب یک زندگى
مطلوب و آرام برخوردار است. »
تلاش در جهت فراهم آوردن تسهیلات براى خانواده در درجه اى از اهمیت است که حضرت امام رضا (ع) فرموده اند: کسى که در پى بدست آوردن درآمدى براى تأمین معاش عائل هایش باشد بهتر از مجاهدان در راه خداست.(4)
حکمت این تأکید آن است که اهتمام و تکاپو در این خصوص اثرى مهم در پیوند عاطفى اعضاى خانواده دارد و روابط محبت آمیز افراد خانه را تحکیم و قوت مى بخشد. حضرت امام رضا (ع) در روایتى دیگر از پیروان خود مى خواهد براى ایجاد گشایش در زندگى و رفاه اهل خانه بکوشند: «صاحبُ النّعمةِ یَجِبُ انْ یُوَسّع على عیالهِ؛(5) (افرادى که از نعمتى برخوردارند باید بر زن و فرزند خود گشایش دهند). »
اصولاً در فرهنگ اهل بیت (ع) یکى از نشانه هاى سعادت انسان این است که فرد بتواند به وضع خانواده خود رسیدگى کند، در این باره نیز هشتمین ستاره ى درخشان آسمان امامت چنین گوهر افشانى کرده اند: «یَنْبَغى لِلّرُجل انْ یُوَسّع على عیالهِ لئلا یتّمنو موْته؛(6) یعنى شایسته است مرد بر اهل خانه (از لحاظ مخارج زندگى) سختگیرى نکند تا این که آنان مرگ او را از خداوند درخواست کنند. »
اهمیت تلاش براى امور رفاهى خانواده موجب نمى شود که آدمى از اعتدال، قناعت و کسب رزق حلال دورى گزیند. حضرت امام رضا (ع) در این باره تأکید نموده اند: حقیقت ایمان بنده کامل نمى گردد تا این که سه خصلت را دارا باشد: بصیرت در دین، اعتدال و میانه روى در امور زندگى و خانواده و بردبارى در سختى ها و مصائب.(7)
همچنین آن فروغ امامت فرموده اند: «منْ رضِىَ عَنِ الله تعالى بالقلیل مِن الرزق رضى اللّه منه بالقلیل من العمل؛(8) هر کس به روزى اندکى که خدا به او مى دهد راضى باشد پروردگار همان عمل اندک را از وى مى پذیرد» و در خصوص رضایت داشتن بر رزق حلال مى فرماید: هر کس به روزى حلال امّا کم خشنود باشد رنجش کمتر و خاندانش در آسایش و آرامش زندگى مى کنند و خداوند عیوب دنیا و کیفیت رفع آنها را به او مى آموزد و وى را با سلامتى در بهشت مستقر مى سازد.(9)
_____________________________________
پی‌نوشت‌ها:
1- صحیفة الرضا،
ص 402.
2-کافى، ج 6، ص 526.
3- دُرَرُ الکلام منْ اقوال الامام على بن موسى الرضا(ع)، ص 81.
4- تحلیلى از زندگى امام رضا(ع)، ص 231.
5- صحیفة الرضا، ص 403.
6- جامع السعادات، ج 2، ص 14.
7- صحیفة الرضا، ص 381.
8- دُرَرُ الکلام، ص 73.
9- صحیفة الرضا، ص 401.