خبرگزاری اهل بیت (ع) / ابنا: قرآن کریم درباره نوع و چگونگی رفتار فرزندان با پدر و مادر، نگاهی جامع و نگرشی دقیق دارد . خداوند در قرآن کریم می فرماید: «و قضی ربک ألاّ تعبدوا إلاّ ایاه و بالوالدین إحسانا إمّا یبلغنَّ عندک الکبر أحدهما أو کلاهما فلا تقل لهما أفّ و لاتنهرهما و قل لهما قولا کریما. و احفض لهما جناح الذّل من الرّحمة و قل ربّ ارحمهما کما ربّیانی صغیرا». (سوره اسراء، آیه 23 24)
«
و پروردگارت چنین امر کرده است که جز او را مپرستید و به پدر و مادر
نیکی کنید، اگر یکی از آنها یا هر دو در نزد تو به بزرگسالی رسند به آنان اف (اوه)
مگو و آن دو را مران (با آن دو تندی مکن) و با ایشان به نرمی و زیبایی سخن گو و بر
آنان بال فروتنی مهرآمیز بگستر و بگو: پروردگارا! بر آنان رحمت آور همانگونه که مرا
در کودکی پرورش دادند
»
.
در این آیه شریفه خداوند دو فرمان را در کنار یکدیگر قرار داده
است: جز من نپرستید و به پدر و مادرتان احسان کنید. در ادامه، قرآن چگونگی رفتار
فرزندان با پدر و مادر به ویژه در دوره سالخوردگی را مشخص می‌کند:
1- آنچه نشان دهنده دلتنگی و ناراحتی و انزجار
است به پدر و مادر بروز ندهید. «افّ، اوه» به آنها نگویید، نگاه تند مکنید، روبر
نگردانید.
2- آن دو را از خود مرانید، تنها نگذارید، از
آغوش گرم خانواده دور مسازید.
3- به زیبایی و نرمی با ایشان سخن گویید.
4- در رفتار با ایشان، فروتنی همراه با مهر و
عطوفت پیشه سازید.
در این قسمت، قرآن کریم از یک تشبیه زیبا بهره می‌برد؛ کبوتر را دیده‌اید
و یا مرغ را؟ جوجه‌هایش را زیر پر و بال خود می‌گیرد، «واخفض لهما جناح الذّل من
الرّحمة» بال رحمت و عطوفت را با فروتنی (نه با منّت) بر آنها فرود آر.
5- آیه شریفه، توصیه می‌کند که فرزندان برای
پدر و مادر خویش دعا کنند و برای آنان از درگاه خدا طلب آمرزش و بخشش کنند.
6- و در آخر، تذکر می‌دهد که این پدر و مادر
بودند که با زحمات طاقت فرسا و شیره جان خویش، فرزند را از کودکی و خردسالی تا
جوانی تربیت کردند، پس شایسته است همانگونه که آن دو در کودکی به فرزند با مهر و
عطوفت رفتار کردند، جوان نیز با آنان راه محبت پیش گیرد. در کنار این آیه روایات فراوانی
در زمینه حق پدر و مادر بر فرزندان وارد شده است؛ به اسم کوچک صدایشان مزنید و
پیشاپیش آنها راه نروید و قبل از ایشان ننشینید و (با رفتار و کردار خویش) موجب
نشوید که دیگران پدر و مادر شما را ناسزا گویند.(1)
او را بجز در معصیت خداوند، اطاعت نمایید و به آنها نگاه تند
مکنید. در حدیث است که اگر کسی به پدر و مادرش نگاه تندی بکند هر چند که آن دو به
او (فرزند) ستم روا داشته باشند، خداوند از آن فرزند نمازی قبول نمی‌کند.(2) و آن
کسی که از سر مهربانی و محبت به پدر و مادر بنگرد، خداوند برای او ثواب یک حج
مقبول نویسد.(3) از آن سو کسی که رابطه خوبی با پدر ومادر نداشته باشد، به عنوان
«عاقّ» معروف است، پیامبر اکرم (ص) آستانه عقوق(قطع رابطه) را گفتن یک افّ تعیین می‌کنند.(4)
عاق والدین (کسی که به پدر و مادر خوبی نکند و آن دو را آزار دهد) بنابر روایات
دچار آثار و عواقب شومی می‌شود:
1- در قرآن از عاق والدین به عنوان
جبّار(متکبر) و بدبخت اسم برده شده است.(5)
2- از تمامی برکات شب قدر محروم است.(6)
3- دچار فقر و ذلّت می‌شود.(8)
4- عاق والدین در همین دنیا نتیجه کارش را می‌بیند.(9)
5- ملک الموت (مأمور قبض ارواح، عزرائیل) هنگام
مرگ در چهره او اخم کند.(10)
6- به بهشت وارد نشود. امام صادق(ع) می‌فرماید: «سه
دسته بهشت را نبینند؛ عاق والدین و آن کس که هرگاه به شراب دست یابد آن را بخورد و
آن کس که چون کار خوبی انجام دهد، بسیار منت نهد».(11)
ناگفته نماند گاه ممکن است پدر و مادر به گونه‌ای رفتار کند که
فرزندانش با او قطع رابطه کند، پیامبر اکرم(ص) به امیرالمؤمنین(ع) فرمودند: «لعن
الله والدین حملا ولدهما علی عقوقها». (12)خدا لعنت کند پدر و مادری که آنچنان
رفتارکنند که فرزندانشان را به قطع رابطه مجبور سازند.
_______________________________________________________
پاورقی‌ها:
1- المستدرک، ج 15، ص 199.
2- الوسائل الشیعه، ج 21، ص 501.
3- نهج الفصاحه، ص 1676.
4-
«ادنی العقوق افّ» کافی، ج 2، ص
348.
5-
«و
لم یجعلنی جباراً شقیا»، (سوره مریم،آیه 32).
6- مستدرک،ج 7، ص431.
7- مستدرک، ج 13، ص 332.
8- مستدرک، ج 15، ص 195.
9- مجموعه ورام، ج 2،ص 78.
10- مستدرک، ج 15، ص 676.