آیت الله احمدی میانجی، الگوی علم و اخلاق در روزگار معاصر

خبرگزاری اهل بیت(ع) / ابنا: 21 شهریورماه سالروز وفات استاد اخلاق برجسته حوزه، آیت الله احمدی میانجی است. به همین مناسبت، گذری بر زندگی پربار این عالم فرزانه خواهیم داشت.

آیت‌الله علی احمدی میانجی، از چهره‌های شاخص علمی و اخلاقی معاصر، عمر خود را در خدمت به علوم دینی و ترویج اخلاق اسلامی سپری کرد. او نه تنها به عنوان یک فقیه برجسته و استاد حوزه‌های علمیه شناخته می‌شود، بلکه با سیره عملی خود، الگویی برای زهد، تقوا و تواضع بود. این مقاله به بررسی زندگی علمی و سیره اخلاقی آیت‌الله احمدی میانجی می‌پردازد و به مرور دستاوردهای ایشان در عرصه‌های مختلف می‌پردازد.

آیت‌الله علی احمدی میانجی در سال ۱۳۰۵ هجری شمسی در روستای میانج، یکی از روستاهای آذربایجان شرقی، دیده به جهان گشود. ایشان از همان کودکی تحت تربیت دینی خانواده‌ای مذهبی قرار گرفت و از همان زمان علاقه‌مند به فراگیری علوم دینی بود. تحصیلات ابتدایی را در زادگاهش آغاز کرد و سپس برای ادامه تحصیل به حوزه علمیه قم رفت. در قم، زیر نظر اساتید بزرگی چون آیت‌الله بروجردی، آیت‌الله سید محمد محقق داماد، و آیت‌الله علامه طباطبایی به فراگیری علوم مختلف از جمله فقه، اصول، فلسفه و تفسیر پرداخت [1].

یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های علمی آیت‌الله احمدی میانجی، تلاش بی‌وقفه‌اش در ترویج حدیث و سنت پیامبر اسلام (ص) بود. او با تحقیقات گسترده در حوزه حدیث‌شناسی و تدوین کتب ارزشمندی در این زمینه، یکی از مروجان اصلی احادیث معتبر اهل بیت (ع) شد. کتاب «مکاتیب الرسول» یکی از آثار برجسته اوست که مجموعه‌ای از نامه‌ها و مکتوبات پیامبر اسلام (ص) را گردآوری کرده و به شرح و تفسیر آن‌ها پرداخته است [2].

آیت‌الله احمدی میانجی با نگارش ده‌ها کتاب و مقاله، نقشی برجسته در ترویج معارف اسلامی و علوم حدیث ایفا کرد. آثار او غالباً در زمینه تاریخ اسلام، سیره پیامبر (ص) و اهل بیت (ع)، و مباحث فقهی و اخلاقی بوده است. برخی از آثار مهم او عبارتند از:

«مکاتیب الرسول»: این کتاب به بررسی نامه‌ها، خطبه‌ها و دست‌نوشته‌های پیامبر اسلام (ص) پرداخته و به شرح و تحلیل آن‌ها در بستر تاریخی و دینی می‌پردازد. این اثر به عنوان یکی از منابع معتبر در شناخت شخصیت پیامبر (ص) و شیوه حکومت‌داری ایشان مورد استفاده قرار می‌گیرد [3].

«مسند الامام الهادی»: این اثر به جمع‌آوری و شرح احادیث امام هادی (ع) پرداخته و یکی از منابع ارزشمند در حوزه حدیث‌شناسی شیعه محسوب می‌شود.

«نصوص فی فقه الشیعة»: کتابی است که به مباحث فقهی پرداخته و دیدگاه‌های شیعه را در خصوص مسائل مختلف بیان می‌کند. این اثر، جایگاه مهمی در بین دانش‌پژوهان فقه دارد و به عنوان یک منبع معتبر در دروس حوزه‌های علمیه استفاده می‌شود [4].

آیت‌الله احمدی میانجی، علاوه بر جایگاه علمی، به سیره اخلاقی و معنوی خاصی شهرت داشت. او نمونه‌ای از تواضع، فروتنی، و زهد بود و این ویژگی‌ها را در تمام ابعاد زندگی خود به نمایش گذاشت. از جمله مهم‌ترین ویژگی‌های اخلاقی او می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

آیت‌الله احمدی میانجی همیشه خود را خادم دین و مردم می‌دانست و هرگز از جایگاه علمی خود برای کسب شهرت یا قدرت استفاده نکرد. او در برابر دانش‌آموزان و طلاب خود همیشه با فروتنی رفتار می‌کرد و آنان را به کسب علم و تزکیه نفس تشویق می‌کرد. نقل است که روزی یکی از طلاب جوان از او پرسید: «چگونه می‌توان به مراتب بالای علم و تقوا دست یافت؟» ایشان در پاسخ گفتند: «راهی نیست جز اخلاص در نیت و خدمت به خلق خدا» [5].

زندگی آیت‌الله احمدی میانجی، سراسر سادگی و زهد بود. او هرگز به دنبال تجملات دنیوی نرفت و همیشه در خانه‌ای ساده و بی‌تکلف زندگی می‌کرد. این ویژگی‌ها، یادآور سیره بزرگان دین از جمله امام علی (ع) بود. در حدیثی از امام علی (ع) آمده است: «أَیُّهَا النَّاسُ، زُهْدِکُمْ فِی الدُّنْیَا یُقَرِّبُکُمْ مِنَ اللَّهِ» یعنی: «ای مردم، زهد شما در دنیا، شما را به خدا نزدیک‌تر می‌کند» (نهج البلاغه، خطبه 191) [6].

آیت‌الله احمدی میانجی همواره با مردم عادی در ارتباط بود و تلاش می‌کرد مشکلات آن‌ها را درک کرده و به حل آن‌ها کمک کند. ایشان به عنوان یک عالم دین، نقش فعالی در مسائل اجتماعی و فرهنگی جامعه داشت و با برگزاری جلسات و سخنرانی‌ها، به ترویج معارف اسلامی پرداخت. او بارها تاکید می‌کرد که عالم دین باید در کنار مردم باشد و مشکلات آن‌ها را از نزدیک لمس کند [7].

آیت‌الله احمدی میانجی، نقشی بی‌بدیل در تربیت نسل جدیدی از طلاب و دانش‌پژوهان حوزه‌های علمیه ایفا کرد. او با برگزاری کلاس‌های درسی و جلسات مباحثه، زمینه‌ساز پرورش فقیهان و مفسران بزرگی شد. شاگردان او، امروز در حوزه‌های علمیه به تدریس مشغول هستند و راه او را در ترویج علوم اسلامی ادامه می‌دهند. ایشان همیشه به شاگردان خود تاکید می‌کرد که علم بدون عمل، سودی ندارد و عالم واقعی کسی است که علم خود را در خدمت جامعه به کار گیرد [8].

آیت‌الله علی احمدی میانجی، نمونه‌ای کم‌نظیر از یک عالم دین بود که توانست با تلفیق علم و عمل، الگویی برای جامعه اسلامی ارائه دهد. زندگی او، آکنده از تلاش برای یادگیری، تدریس و ترویج اخلاق اسلامی بود. سیره او یادآور آموزه‌های اهل بیت (ع) و علمای سلف است که همواره با زهد، تواضع و خدمت به مردم شناخته می‌شدند. او با آثار علمی ارزشمند و رفتار اخلاقی‌اش، نه تنها در زمان خود، بلکه برای آیندگان نیز الگویی جاودان باقی خواهد ماند.

این عالم برجسته با سیره علمی و اخلاقی خود، نشان داد که عالم دین باید فراتر از مرزهای کتاب و مدرسه، در قلب جامعه و میان مردم حضور داشته باشد و به عنوان یک راهنما و الگوی عملی، زندگی کند.

____________________________________________________________________________

1. جعفری، محمدحسین. زندگینامه آیت‌الله علی احمدی میانجی. تهران: انتشارات نور، ۱۳۸۵.
2. احمدی میانجی، علی. مکاتیب الرسول. قم: انتشارات دارالحدیث، ۱۳۶۹.
3. همان.
4. قمی، مرتضی. تاریخ علمای شیعه. قم: مؤسسه آل البیت، ۱۴۰۰.
5. نقل قول‌های شفاهی از شاگردان آیت‌الله احمدی میانجی.
6. سید رضی، نهج البلاغه. ترجمه محمد دشتی، خطبه 191.
7. مصاحبه‌های منتشر شده در ماهنامه حوزه، شماره ۷۵، ۱۳۸۰.
8. خاطراتی از شاگردان آیت‌الله احمدی میانجی، مجموعه مصاحبه‌های شفاهی.