خبرگزاری اهل بیت (ع) / ابنا: صحیفه سجادیه بر اهمیت و جایگاه والای پدر و مادر و لزوم اخلاق پسندیده در برخورد با آنان تاکید دارد.
امام سجاد (ع): "خدایا وظیفه ام را نسبت به پدر و مادرم به من الهام کن و همه دانش خدمتگزاری به آن دو را به من بیاموز." (1)
امام سجاد (ع) ادای حق پدر و مادر را از توان فرزند خارج دانسته و می فرماید: " نه! هرگز نتوانند همه حقی را که برگردن من دارند، به تمامی استیفا کنند و من نیز آن گونه که شایسته آن ها است، هرگز نتوانم حقشان را بشناسم و هرگز نتوانم حق خدمتشان را به جای آورم". (2)
مفهوم احسان و نیکی به والدین، معاشرت به نیکی با آنان، و جبران همه حقوقی است که والدین بر فرزندان دارند و وظایفی که فرزندان در برابر آنان برخوردارند.
زیرا والدین در امر پرورش فرزندان متحمل زحمات و رنج های زیادی شده اند و احسان به آنان از باب لزوم سپاسگزاری فرزندان نسبت به زحمات والدین است از این رو امام‌سجاد (ع) درباره احسان به والدین می فرماید:
آن ها حقوقشان بر گردن من واجب تر است و احسانشان به من قدیمى تر است و منت شان بر من بزرگ تر از آن است که آن ها را تقاص به عدل کنم و یا مقابله به مثل نمایم و اگر چنین کنم پس این همه زحمت شان در راه تربیت من چه مى شود و آن همه حراست و مواظبتى که با سختى و ناراحتى از من داشتند چگونه به حساب مى آید و آن همه فشار و گرفتارى که براى آسایش من تحمل نمودند چه مى شود؟! شگفتا که آن دو بزرگوار نمى توانند آن طور که سزاوارند حق شان را از من بستانند و من نمى توانم آنچه از ناحیه آن ها بر من واجب شده ادا کنم و شرط خدمتگزارى آنان را به خوبى انجام دهم.
یکی از نمودهای گفتاری احسان به والدین، رعایت ادب در صحبت کردن با آنان است؛ زیرا بالا بردن صدا هنگام گفتگو، نشان دهنده کوچکی و حقارت مخاطب می باشد. امام سجاد (ع) از خدا درخواست یاری جهت بهره مندی از ادب گفتاری در برابر والدین دارد؛ " خدایا صدایم را در برابر ایشان آهسته و سخنم را خوشایند، و خویم را نرم نما." (3)
اطاعت از والدین یعنی فرمانبرداری از پدر و مادر در همه امور، غیر از گناه و نافرمانی از خداوند. امام سجاد (ع)، در فرازی دیگر، شوق فراوان در نیکی به والدین و اطاعت از آنان را با جمله هایی بسیار زیبا و آکنده از محبت بیان کرده "خدایا! فرمانبری و خوبی کردن به ایشان را در نظرم از لذت خواب در چشم خواب آلود، و از گوارایی آب در کام تشنه، شیرین تر کن، و خشنودی آنان را بر خشنودی خود برتر بدانم".
نکته ای که باید دقت کرد، این است که اگر به پدر و مادر خود نیکی کردیم، نباید آن را دستاویز منت نهادن و مغرور شدن قرار دهیم. امام سجاد (ع) می فرماید: "و نیکویی شان را درباره خود، هرچند اندک باشد، بسیار شمارم و نیکویی خود را درباره آن ها هر چند بسیار باشد، کم بدانم. (4)
همچنین آن حضرت، از خداوند می‌خواهد که فرزندانش و فرزندان تمام مسلمانان، مطیع پدر و مادر باشند و هیچ گاه مبتلا به «عاق والدین» نشوند. عاق والدین کسی است که با برخوردهای ناشایست زمینه نگرانی و نارضایتی آنان را فراهم سازد. (5)
امام، از تبعات عاق والدین در قیامت به خدا پناه می برد. ایشان می فرماید:"و مرا روزی که هر نفسی به آنچه کرده است، جزا داده می شود، درحالی که به آن ها ستم نمی شود، در جرگه کسانی قرار مده که با پدران و مادران بد رفتاری کرده و آن ها را آزرده اند." (6)
حتی اگر پدر و مادر به فرزند، ستم کرده یا او را اذیت کردند، فرزند حق ندارد که به بهانه عدالت، از آنان انتقام بگیرد. امام سجاد (ع): "حق ایشان بر من واجب تر و نیکی شان به من دیرین تر و نعمت شان بیش از آن است که من بخواهم آن ها را به عدل و داد، قصاص یا مقابله به مثل کنم." (7)
_______________________________________________
منابع و پی نوشت ها:
1- دعای بیست و چهارم صحیفه سجادیه، فراز سوم
2- همان، فراز یازدهم
3- همان، فراز چهارم
4- همان، فراز ششم
5- دعای بیست و پنجم صحیفه سجادیه، فراز چهارم
6- دعای بیست و چهار صحیفه سجادیه، فراز یازدهم
7- دعای بیست و چهار صحیفه سجادیه، فراز دهم
8- سیدرضا طباطبائی نیا، داود رنجبران، مریم شاهوردی، محمدرضا
یوسفی، محمد مهدی صفورائی پاریزی. تحلیل مفهوم
اخلاق در خانواده از منظر امام سجاد (ع)