كُتِبَ عَلَيْكُمْ إِذَا حَضَرَ أَحَدَكُمُ الْمَوْتُ إِن تَرَكَ خَيْرًا الْوَصِيَّةُ لِلْوَالِدَيْنِ وَالْأَقْرَبِينَ بِالْمَعْرُوفِ حقّاً عَلَى الْمُتَّقِينَ
بر شما مقرر شده است که چون یکی از شما را مرگ فرا رسد، اگر مالی بر جای گذارد، برای پدر و مادر و خویشاوندان [خود] به طور پسندیده وصیّت کند [این کار] حقی است بر پرهیزگاران.«سوره بقره ایه180»
وصیّت سندی است کتبی برای به سر انجام رساندن اموال و دیون فرد متوفی که قبل از مرگ مشخص می شود. این سند به گونه های متفاوتی تنظیم می گردد. در ایران تنها سند وصیتی در دادگاه مورد قبول است که کتبی باشد و سند شفاهی هیچ گونه اعتباری ندارد. تنظیم سند وصیّت دقیق و قانونی و هم چنین کتبی جلوی اختلافات خانوادگی را می گیرد و همچنین باعث می شود از آخرین تصمیم فرد متوفی آگاهی پیدا شود.
انواع وصیّت
1.وصیت نامه خود نوشت
2.وصیت نامه سری
3.وصیت نامه رسمی
4.وصیت شفاهی
1.وصیت نامه خود نوشت
این وصیّت باید تنها به قلم و اراده آزادانه موصی (متوفی،وصیت کننده) باشد. تاریخ و روز و ماه و سال را هم مشخص کند. این سند تنها توسط خود موصی نوشته می شود و هیچ کس به وکالت نمی‌تواند آن را درج کند. بنابر این فرد بی سواد یا نابینا و...که توان نوشتن را ندارند امکان نوشتن این وصیّت نامه را هم نخواهند داشت. اگر موصی چندین سند از وصیّت‌اش را داشته باشد، تنها سندی دارای اعتبار است که جدید ترین تاریخ نزدیک به فوت را داشته باشد. نکته ای که در این امر مهم است. دادگاه این سند را به رسمیت می شناسد.
2.وصیت نامه سری
برخلاف مورد اول این سند به قلم هر کسی می تواند باشد اما باید به امضای خود موصی باشد. اما این سند باز هم توسط فرد بی سواد نمی‌تواند تنظیم شود. برای به رسمیت شمردن این وصیّت باید به محلی که آیین نامه‌ی وزارت دادگستری تعیین می کند مراجعه کنند و یا به اداره‌ی ثبت محل اقامت وصیّت‌کننده سند را به امانت برساند. این سند هم در دادگاه مورد استناد است.
3.وصیت نامه رسمی
یکی از بهترین و معتبر ترین نوع وصیّت است همچنین افراد بی سواد و نابینا هم می توانند وصیّت خود را درج کنند. کافی است به دفتر اسنادی رجوع کرده و وصیّت خود را درج کنند و به امانت بگذارند.این سند هیچ گاه گم یا جعل نمی‌شود. این سند مورد تایید دادگاه نیز هست.
4.وصیت نامه شفاهی
در موارد فورس ماژور که امکان تنظیم سند وصیّت نامه نیست. مثل مواردی هم چون سیل، زلزله، تصادف و... موصی در مقابل دو شاهد وصیّت می کند. یکی از شاهدان وصیّت را می نویسد و تاریخ می زند. در صورتی که فرد از خطر مرگ گذر کند و زنده بماند آن وصیّت باطل می شود و فرد باید به طور رسمی وصیّت جدیدی را تنظیم کند.
شرایط وصیّت کننده
موصی باید شرایطی را دارا باشد که بتواند نسبت به اموالش وصیّت کند از جمله:
1.اهلیت داشته باشد(یعنی صغیر، دیوانه، سفیه و...نباشد)
2.به بلوغ رسیده باشد.
3.برای اداره اموالش اختیار داشته باشد.
4.عدم اقدام به خودکشی
انواع وصیت
1. وصیت تملیکی
فرد متوفی در وصیت نامه مالی مانند (خانه،ماشین، سهام و...) یا منفعتی (محصولات کشاورزی مثل گندم) را به نفع دیگری وصیت می کند. بعد از فوت این مال یا منفعت به نام آن فرد که در اصطلاح حقوقی به آن فرد موصی له می گویند به تملیک در می اید. به این نوع از وصیت تملیکی می گویند.
2.وصیت عهدی
در این نوع وصیت ، موصی از موصی له درخواست انجام کاری را می خواهد مثلا ( بعد از مرگم قسط بانکم را بده، یا خرج تحصیلات خواهرت با تو باشد.) فرد موصی له می تواند در زمانی که هنوز موصی زنده است اعتراض کند و از قبول این کار سر باز زند . تا موصی بتواند به کسی دیگر این مسئولیت را بدهد. اما اگر اعتراضی نکند این مسئولیت بعد از فوت موصی بر گردن اوست.