خبرگزاری اهل بیت(ع) / ابنا: در جامعه‌ای که ارتباطات انسانی به‌تدریج ضعیف‌تر می‌شود و زندگی آپارتمان‌نشینی باعث کاهش تعاملات می‌شود، توجه به سیره پیامبر اکرم (ص) در برخورد با همسایگان، اهمیتی دوچندان پیدا می‌کند. بر اساس آموزه‌های اسلام و به‌ویژه سیره پیامبر اسلام (ص)، همسایه‌داری از جمله اموری است که در ردیف اعمالی با اجر و پاداش اخروی قرار دارد. این مقاله با رویکردی شیعی، به بررسی شیوه برخورد پیامبر اکرم (ص) با همسایگان می‌پردازد و آن را با زندگی مدرن و آپارتمان‌نشینی امروز مقایسه می‌کند.
جایگاه همسایه در اسلامدر دین اسلام، همسایه‌داری جایگاه ویژه‌ای دارد و قرآن کریم و روایات اهل بیت (ع) بر اهمیت آن تأکید کرده‌اند. خداوند در قرآن می‌فرماید:
«وَاعْبُدُوا اللَّهَ وَلَا تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئًا وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا وَبِذِي الْقُرْبَىٰ وَالْيَتَامَىٰ وَالْمَسَاكِينِ وَالْجَارِ ذِي الْقُرْبَىٰ وَالْجَارِ الْجُنُبِ...» (نساء، 36)
ترجمه: «و خدا را بپرستید و هیچ‌چیز را با او شریک نکنید و به پدر و مادر، خویشاوندان، یتیمان، مستمندان و همسایه نزدیک و همسایه دور نیکی کنید...»
این آیه شریفه به‌خوبی نشان می‌دهد که رعایت حقوق همسایگان در کنار عبادت خداوند قرار گرفته و این نشان از اهمیت این موضوع در جامعه اسلامی دارد. همسایگان در آپارتمان‌های مدرن نیز نقش بسیار مهمی در کیفیت زندگی دارند؛ چنانچه رعایت حقوق همدیگر باعث آرامش و آسایش همگان خواهد شد.
سیره پیامبر (ص) در برخورد با همسایگاناحترام و محبت به همسایگانیکی از مهم‌ترین اصولی که در سیره پیامبر اکرم (ص) در برخورد با همسایگان دیده می‌شود، احترام و محبت به آنها بود. پیامبر اسلام (ص) به قدری بر احترام به همسایگان تأکید داشتند که فرموده‌اند:
«جبرئیل آن‌قدر در مورد همسایه به من سفارش کرد که گمان بردم همسایه از همسایه ارث خواهد برد.» (بحارالأنوار، ج 72، ص 34)
این حدیث نشان می‌دهد که حفظ حرمت و رعایت حقوق همسایگان تا چه حد در آموزه‌های اسلامی مورد تأکید است.
در زندگی آپارتمانی، این احترام می‌تواند به‌معنای رعایت سکوت، عدم ایجاد مزاحمت برای دیگران و همدلی و کمک به همسایگان باشد. پیامبر (ص) همواره در زندگی خود این مسائل را رعایت می‌کرد و به دیگران نیز توصیه می‌کرد تا حقوق همسایگان خود را رعایت کنند.
صبر و بردباری در برابر آزار همسایگانیکی از نکات قابل‌توجه در سیره پیامبر اکرم (ص) صبر و بردباری در برابر آزار همسایگان بود. در روایات آمده است که یکی از همسایگان پیامبر (ص) مرتباً به ایشان آزار می‌رساند. اما پیامبر (ص) نه‌تنها به او پاسخ نمی‌داد، بلکه همواره با مهربانی و گذشت با او رفتار می‌کرد. این رفتار پیامبر در نهایت باعث شد که آن فرد از رفتار خود شرمنده شده و دست از اذیت کردن بردارد.
این ویژگی صبر و بردباری در زندگی آپارتمان‌نشینی نیز بسیار کاربردی است. شاید در محیط آپارتمانی همسایگانی داشته باشیم که ناخواسته یا عمدی باعث ناراحتی ما شوند، اما بردباری و مهربانی در برخورد با آنان می‌تواند به بهبود روابط و ایجاد محیطی آرام‌تر کمک کند.
مشارکت در مشکلات و شادی‌های همسایگانپیامبر اکرم (ص) به‌عنوان رهبر جامعه اسلامی، همواره به مشکلات و نیازهای همسایگان خود توجه داشت. ایشان بارها به یاری همسایگان خود شتافتند و هرگاه که نیازمندی در میان همسایگان بود، در حد توان به کمک او می‌پرداختند. این رفتار، الگویی برای همسایگان آپارتمانی امروزی است که با همدلی و مشارکت در مشکلات یکدیگر، می‌توانند محیطی صمیمی و دوست‌داشتنی ایجاد کنند.
در روایتی از امام علی (ع) آمده است:
«مؤمن، همسایه‌اش از آزار او در امان است.» (نهج‌البلاغه، حکمت 317)
این روایت نشان می‌دهد که احترام به حقوق همسایگان و کمک به آنها از صفات بارز مؤمن است و پیامبر اسلام (ص) نیز همواره این اصل را در زندگی خود به‌کار می‌بردند.
مقایسه سیره پیامبر (ص) با زندگی آپارتمانی امروززندگی آپارتمانی امروز، به دلیل نزدیکی فیزیکی افراد و محدودیت فضا، می‌تواند چالش‌های بسیاری در روابط همسایگان ایجاد کند. از جمله این چالش‌ها می‌توان به سروصدا، استفاده مشترک از فضاهای عمومی و حتی رعایت نظافت اشاره کرد. با توجه به سیره پیامبر (ص)، راهکارهایی برای بهبود روابط همسایگان در این محیط‌ها ارائه می‌شود:
احترام به فضای شخصی: رعایت حقوق و فضای شخصی همسایگان یکی از اصولی است که باید در زندگی آپارتمانی به‌کار گرفته شود. پیامبر اکرم (ص) همواره بر رعایت حریم شخصی دیگران تأکید داشتند.
کمک و همدلی: همان‌طور که پیامبر (ص) همواره به یاری همسایگان خود می‌شتافتند، امروز نیز کمک و همدلی میان همسایگان می‌تواند مشکلات بسیاری را کاهش دهد.
توجه به نظم و سکوت: ایجاد سروصدا و بی‌نظمی در محیط آپارتمان یکی از مشکلات رایج است. پیامبر (ص) در تمامی امور زندگی خود به نظم و رعایت حقوق دیگران تأکید داشتند و این امر می‌تواند در آپارتمان‌نشینی نیز رعایت شود.
سیره پیامبر اکرم (ص) در برخورد با همسایگان، الگویی کامل برای زندگی اجتماعی است که می‌تواند در دنیای مدرن آپارتمانی نیز به‌کار گرفته شود. احترام به حقوق دیگران، صبر و بردباری در برابر آزارها، و کمک به همسایگان از جمله اصولی هستند که پیامبر (ص) در زندگی خود به‌کار می‌بردند و ما نیز می‌توانیم با پیروی از این الگوها، محیطی آرام و صمیمی برای خود و همسایگانمان ایجاد کنیم.