خبرگزاری اهل بیت (ع) / ابنا: یکی از محوری ترین پایه های عدالت اجتماعی در اسلام، دسترسی کلیه آحاد جامعه به عدالت قضایی و احقاق حق بدون هرگونه تبعیض جنسیتی است.
از آنجا که دسترسی زنان به عدالت قضایی، مؤثرترین ضمانت اجرای احترام و اجرای حقوق بشر آنان در حوزه های فردی و اجتماعی است، این انتظار وجود دارد که نظام قضایی اسلامی الگویی کاربردی ارائه دهد، تا با ساز و کارهای مناسب، این حقوق را به بهترین شکل ایفا نماید.
جامع ترین و کامل ترین تعریف عدالت را می توان در بیان امام علی (ع) که معیار حق و عدالت است، یافت. ایشان در نهج البلاغه می فرماید: "عدالت قرار دادن هر چیز در جای خود است."(1)
همچنین عدالت قضایی عبارت از آن است که کلیه افراد و اشخاص جامعه به طور یکسان و بدون تبعیضات ناشی از جنسیت، وضعیت طبقاتی، عقیدتی و سیاسی از خدمات قضایی دادسراها و دادگاه ها استفاده کنند.(2)
در راستای ایجاد نظام قضایی عدالت گستر برای همگان اعم از زن و مرد، ناگزیر باید به آموزه های اخلاقی و سیره رفتاری معصومین (ع) در حوزه قضا و دادگستری، مراجعه کرد.
یکی از بهترین نمونه های برخورد سیستم قضایی اسلامی با زنان، سیره عملی حضرت علی است.
سیره علوی (ع) چه در دوران پیامبر اکرم (ص) و چه پس از ایشان، چه در دوران زمامداری و چه غیر آن، حاوی گزاره های درخشان و ابعاد مختلفی از عدالت قضایی خصوصا در حوزه زنان است.
روایاتی که از آن حضرت در اصول قضاوت و قضا نقل شده از یک سو، و وقایع و مرافعاتی در خصوص زنان که بر آن حضرت عرضه شده و ایشان بدون هیچ تبعیض جنسیتی میان آنان قضاوت کرده اند؛ همگی شواهد مستندی بر اهمیت دسترسی زنان به عدالت قضایی نزد آن حضرت است.
بررسی سیره حقوقی حضرت علی (ع) نشان می دهد که ایشان در تمامی مراحل قضا، بانوان را دارای جایگاه حقوقی دانسته، و هیچگاه با استناد به نقص ادراک و مادون بودن زنان، ایشان را از دسترسی به عدالت قضایی محروم نساختند.
حضرت علی (ع) نه تنها در دوران حکومت خود، بلکه در زمانی که حسب شرایط روزگار سکوت سیاسی داشتند، در خصوص احقاق حقوق بانوان ورود کرده، و با روشنگری و یادآوری آیات و سنت پیامبر، چگونگی اجرای اصول عادلانه حقوقی و کارآمدی ادل قضایی را اثبات کردند.
حضرت علی (ع) با تبیین و استفاده از اصل تساوی افراد در برابر عدالت، در مواردی که بر حسب نصوص ورودی برای جنسیت مطرح نیست، میان زن و مرد به تساوی حکم کرده و روشن ساختند که اجرای عدالت حقوقی همواره برتری دادن به زنان نیست، بلکه ممکن است در در راستای استفاده از ادله، حکم به نفع مردان صادر شود.
اصل فردی بودن جرائم و مجازات ها از جمله حلقه های مفقوده سیاست جنایی پس از رحلت پیامبر اکرم بود، که حضرت امیر آن را به خصوص در موارد دخیل بودن جنسیت زنانه در امر قضا، احیا ساخته و تثبیت کردند.
صیانت از کرامت انسانی بانوان در نظام قضایی، مبارزه با هرگونه خشونت در امر قضا، تبیین و تأسیس ادله اثبات دعوا با توجه به دعاوی مربوط به زنان، کاربرد دستاوردهای علمی در کشف حقیقت قضایی و استفاده از علوم غیبیه؛ همگی از جمله دستاوردهای بررسی مصادیق مراجعات قضایی زنان به حضرت علی (ع) است .
به طور کلی در نظام حقوقی علوی، دسترسی زنان به عدالت قضایی آنچنان منطقی و فراهم است، که دوست و دشمن بدان معترف بودند.
____________________________________________________________
پی نوشت ها و منابع:
1- الرضی، السید ابوالحسن محمد بن الحسین، ( 1378 ه ش) . نهج البلاغه،
ترجمه: سید جعفر شهیدی، تهران: انتشارات علمی فرهنگی، چاپ چهاردهم
2- زینالی، حمزه. (1383 ه ش). اثرات فقدان حمایت کیفری مناسب از زنان بر
بزه دیدگی آن ها، مجله رفاه اجتماعى
3- رقیه السادات مومن، نهله قروی نائینی، طوبی شاکری گلپایگانی. زنان و عدالت
قضایی در سیره حقوقی حضرت علی (ع)