به گزارش خبرگزاری اهل بیت(ع) ـ ابنا ـ کوِیت کشوری عربی در منطقه خاورمیانه و شمال غرب خلیج فارس است. این کشور با عراق و عربستان سعودی مرزهای خاکی و با ایران از طریق خلیج فارس مرز آبی دارد. پایتخت آن، شهر کویت است. بر اساس آمار حدود ۳۵ جمعیت کویت،است. شیعیان در این کشور فعالیت سیاسی و اقتصادی برجسته دارند.
عمده شیعیان کویت اصلیتی ایرانی، عراقی، عربستانی و بحرینی دارند. شیعیان ایرانی‌الاصل که در اصطلاح «عجم کویتی» نامیده می‌شوند عموما از سواحل جنوبی ایران و استان‌های بوشهر، فارس، خوزستان به این کشور آمده‌اند. اغلب شیعیان عراقی از مناطق جنوبی عراق، بصره، نجف و کربلا هستند. شیعیان عربستان از منطقه شرقیه و از احساء هستند. گروهی از شیعیان بحرینی نیز به کویت آمده‌اند که به بحارنه و قلالیف مشهورند. این مهاجرت‌ها به دلایل مختلف و از جمله بهبود اوضاع اقتصادی و کارهای تجاری صورت گرفته است.
قانون اساسی کویت برطبق آنچه که به اسم آزادی ادیان تدوین شده به شیعیان حق انجام آزادانه مناسک و مراسم‌های مذهبی را می‌دهد و دولت از انجام فعالیت‌های مذهبی که براساس عادت‌های مرسوم باشد و نظم عمومی را بر هم نزند و مخالف با عرف جامعه نباشد حمایت می‌کند.
برخی از خانواده‌های شیعه از بزرگترین تاجران در زمینه اقتصادی و تجاری کویت شدند. از مهم‌ترین این خانواده‌ها: الوزان، بهبهانی، دشتی و معرفی هستند. علاوه بر این شیعیان از تعلیم و آموزش در توسعه و بهبود اوضاع اجتماعی خود استفاده کرده‌اند.
آنچه در پی می‌آید گفت‌وگویی با حجت‌الاسلام و المسلمین «سید مجتبی مُهری» از فعالان شیعه کویت است که متن کامل آن در پی می‌آید:
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
به کوشش: محمدرضا کلانتر نیستانکی
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
*در ابتدا بفرمایید، شیعیان کویت با چه چالش‌هایی مواجه هستند؟
وضعیت شیعیان کویت خوب است و شیعیان قوی هستند و وضعیت مثبتی دارند. شیعیان اروپایی می‌گویند که قم یا نجف وضعیت ایده‌آلی برای شیعیان دارد، کویت هم نسبت به منطقه خلیج‌فارس به این شکل است. مجالس شعائر دینی، مجالس خوبی است. از قدیم هم همین‌گونه بوده است. نکته قابل تأمل البته این است که بیشتر مجالس قدیم در عرصه تبلیغ دین به دلیل ارتباط مستقیم با حوزه علمیه نجف به زبان فارسی بود اما الان به‌خاطر تغییراتِ سال‌های ۸۰ تا ۹۰ میلادی و بعد از آن، نفوذ زبان فارسی کم شد. یعنی از پنجاه جلسه وعظ و خطابه به زبان فارسی، شاید به دو یا سه جلسه رسیده است.
مجالس دینی در کویت زیاد برگزار می‌شود و مردم در مساجد حضور پیدا می‌کنند. البته مثل همه شیعیان دنیا ما نیز مشکلاتی داریم، باید روی جوان‌ها کار شود. چون جوان‌های امروز وضعیت دیگری دارند لذا جور دیگری باید با آنها برخورد کرد. چون می‌دانید که حزب شیطان هم کار می‌کند. به همین دلیل در فعالیت تبلیغی باید ترقی و پیشرفت داشته باشیم. بنده در امامت مسجد، وارث پدر و جد خود هستم و در مسجدی که ایشان نماز می‌خواندند ما هم نماز می‌خوانیم.
*به‌عنوان امام مسجد، مشکل مساجد شیعیان کویت را چه می‌دانید؟
بنده امام جماعت مسجد شعبان در منطقه شرق کویت هستم که مسجدی قدیمی است. مناطق جدیدی در کویت ایجاد شده اما شیعیان برای ساخت مسجد محدودیت دارند. اگر بخواهیم مسجدی بسازیم باید از چند جا اجازه بگیریم، اما دیگر برادران مسلمان این‌گونه نیستند. نهادهای وزارت اوقاف حتی اگر شیعیان زمین داشته باشند، اجازه ساخت مسجد به آنان نمی‌دهند. برخلاف وضع برادران مسلمان دیگر که آنها راحت‌تر می‌توانند به هر مساحتی که بخواهند مسجد می‌سازند.
* کویت از قدیم با سیاست آزادی دینی شناخته می‌شد. آیا این رویکرد در سال‌های اخیر دچار تغییراتی شده است؟
قدیم طرفداران اندیشه ابن تیمیه کاری با کویت نداشتند و کویت با اینها بد بود. طرفداران اندیشه ابن تیمیه همان‌طور که کربلای مقدس را گرفتند، می‌خواستند به کویت هجوم بیاورند و قتل و غارت کنند اما شیعه‌ها در کنار حکومت ایستادگی کردند و شهید دادند. شیعیان بعد از این واقعه جایگاه خوبی پیدا کردند تا همین امروز هم شیوخ آل صباح حاکمان کویت در ماه محرم برای حسینیه‌ها نذری، هدیه، برنج و گوسفند می‌آورند. این سنت شده و نمی‌توانند آن را ترک کنند؛ اما فشارهایی هم وجود دارد که از کشورهای منطقه خلیج‌فارس وارد می‌شود. به ویژه وقتی که داعش در سوریه قدرت گرفت، طرفداران آنها در کویت جان گرفتند و مشکلاتی برای ما ایجاد می‌کردند. اما موضوع ساخت مساجد از قدیم همین بوده که وقتی شما بخواهید مسجدی بسازید به شما مجوزهای لازم را نمی‌دهند؛ اما دیگران مسجد می‌سازند و مشکلی ندارند.
*آیا می‌توان گفت که فضای دینی در کویت در حال تغییر است؟
نمی‌گوییم فضای دینی تغییر می‌کند، اما آنهایی که تندرو هستند ورود دارند. از سال ۹۰ میلادی و حتی قبل از سال ۹۰ ورود آرامی داشتند و اکنون بیشتر شده است. تعبیر بنده به این شکل است که قبلاً با الأزهر طرف بودیم اما در این دوران اخیر با ریاض طرف شده‌ایم. به همین دلیل فارغ‌التحصیلان ریاض همه‌جا حضور دارند و حرفشان همان حرف‌های تکفیری‌ها است.
*به خصوص در فضای کویت که جامعه کوچکی دارد.
بله و خیلی هم جمع‌وجور است. اساساً مدارس قدیم کویت به مدارس جعفریه معروف بود و از لحاظ درسی قوی بودند و وضع فرهنگی خوبی داشتند، همچنین سه زبان در مدارس جعفریه آموزش داده می‌شد اما امروزه اثری از آن نیست. می‌خواهم بگویم که قدیم کویت، در آموزش و پرورش قوی بود و مدارس فعالی داشت.
*وضعیت کنونی مدارس شیعیان در کویت چگونه است؟
مدارس آکادمیک ما مثل مدارس شما نیست. شما باید خیلی خدا را شکر کنید که با آزادی و به‌راحتی می‌توانید هر سرفصلی که می‌خواهید درس دهید. متأسفانه ندیدم که این موضوع برای شما پررنگ باشد. ما نمی‌توانیم هر سرفصلی که رنگ و بوی مذهب شیعه داشته باشد را درس دهیم. حدأقل مدرسه‌ای باشد که معلم از شیعیان باشد که بدانیم چیز بدی به فرزندانمان آموزش نمی‌دهد؛ مگر اینکه خوابش را ببینیم. مدارس خیلی بد نیستند خوب هستند؛ اما اگر استادی بیاید و بگوید که زیارت مساوی کفر است، چه اتفاقی می‌افتد؟ مشکلاتی به این شکل داریم و از این لحاظ ما این ضرورت را درک کردیم که در کویت باید مدرسه داشته باشیم. برنامه داریم اما مشکل اصلی این است که تأسیس مدارس شرایط سختی دارد و فقط بعضی از تجار می‌توانند مدرسه تأسیس کنند. اگر تاجری باشد که بخواهد مدرسه درست کند خوب است. ما حرکت‌هایی کرده‌ایم اما مشکل مالی وجود دارد و مقداری هم مسائل قانونی، که باید حل شود. البته ما دانش‌آموزان و نوجوان‌ها را از طریق دوره تابستانی و در طی سال با مجالس سیدالشهدا(ع) حفظ می‌کنیم.
*در خصوص دوره‌های تابستانی که برگزار می‌کنید، بیشتر توضیح دهید.
تابستان‌ها بچه‌ها را در مسجد، حسینیه یا خانه یا زیرزمین بزرگی جمع می‌کنیم و قرآن، سنت نبوی، اخلاق و حلال و حرام را به آنان یاد می‌دهیم. تعداد زیادی از نسل جدید به این شکل حفظ می‌شوند. خیمه‌های زمستانی هم داریم که سه روز اردو می‌روند و برگزاری اردو بسیار مؤثر و مفید است. این برنامه‌ها در مساجد و گروه‌های مؤمنین تبدیل به یک عادت و عرف شده است. البته غیرشیعیان نیز این کارها را انجام می‌دهند و گاهی خیمه‌های زمستانی و کمپ‌های تابستانی توسط کسانی برپا می‌شود که هیچ ارتباطی به دین ندارند؛ این یک فرهنگی است که جاافتاده است، شیعیان نیز از این فرهنگ استفاده خوب و بهینه می‌کنند.
*درباره ارتباطات فرهنگی کویت با کشورهای مجاور بگویید. آیا کتاب یا ترجمه‌ی اثری از ایران وارد کویت شده و مورد توجه قرار گرفته است؟
بعد از انقلاب اسلامی ایران و حتی قبل از آن، تاریخ معاصر کویت به‌خاطر ارتباط مستقیم با نجف، به فضای انقلابی ایران بسیار نزدیک بود. آن ایام شیعیان کویت به نجف میرفتند و خدمت حضرت امام می‌رسیدند. متأسفانه امروزه این‌گونه نیست و راه‌ها بسته شده است. آن زمان شیعیان پنجشنبه سوار ماشین می‌شدند، شب جمعه برای زیارت به کربلا میرفتند و صبح جمعه به دیدار مراجع مشرف می‌شدند و ارتباط مستقیمی با آنان داشتند. یعنی آن دوره کویت مثل سایر کشورهای خلیج‌فارس نبود که با حرف‌های امام باواسطه به مردم برسد لذا شیعیان این کشور به دیدار امام و مراجع میرفتند. از روزی که مرحوم حضرت امام در نجف اقامت کردند، آقای سید عباس مهری از طریق مرحوم شهید سعیدی با امام آشنا شد. آقای سعیدی در کویت منبر میرفتند و «الحکومة الإسلامیه» جزء اولین کتاب‌هایی بود که در کویت چاپ و توزیع شد. مردم کتاب را دیدند و بر آنها تأثیر گذاشت و در سال‌های اخیر آثاری به کویت می‌آید.
*در عرصه اقتصادی شیعیان کویت چگونه جامعه مذهبی خود را اداره می‌کنند؟
از قدیم شیعیان کویت با تبرعات شرعی یا ورود مستقیم و غیرمستقیم مؤسسات اسلامی به عرصه اقتصاد، با تعاونی‌ها آشنا هستند. وجود شیعه در کویت پررنگ بوده است. قبلاً شاید اکثریت هم بوده‌اند؛ اما امروزه اگر اقلیت هم باشند از طریق وجود تجار متدین، پیشرو هستند. اقتصاد از دهه ۶۰ به‌واسطه نفت رشد پیدا کرده و همین تجار متدین با روابطی که با حکام داشتند وجود شیعه را تقویت کردند. این از یک سو و از سوی دیگر اینکه متدینین وصیت می‌کردند که بعد از وفات، ثلث اموال من را در راه خیر مصرف کنید. به‌عنوان‌مثال مدرسه قزوینیه نجف که در موسوعه عتبات مقدس آمده است، از یک‌سوم ارث یک خانم شیعه از بیت دشتی احداث شده است. یا در جنوب ایران مدارس و مساجدی با اموال شیعیان کویت ساخته شده است؛ شیعیانی که ریشه‌های ایرانی داشتند.
*آیا سایر شیعیان هم می‌توانند در عرصه اقتصادی و سرمایه‌گذاری ورود داشته باشند؟
اجازه بدهید مثالی بزنم. یکی از پروژه‌های پرسود پروژه تعلیمی و آموزشی است؛ چه درس خصوصی و تقویتی و چه مدرسه آکادمیک که دروس تقویتی داشته باشد. دوستانی که ورود کرده‌اند تجارتشان پیشرفت کرده است. می‌خواهم بگویم که جای کار در جاهای دیگر وجود دارد. اگر بنا باشد سرمایه تجاری‌تان بازگردد در جاهای دیگر چندساله باز خواهد گشت؟ معمولاً هفت‌ساله باز می‌گردد اما بازگشت سرمایه در کویت پنج‌ساله است و اگر پروژه طبی و پزشکی باشد، سریع‌تر باز می‌گردد. بازگشت سرمایه در پروژه آموزشی هم سریع‌تر است. همان‌طور که دولت کویت، دانش‌آموزان و دانشجویان را به آمریکا، اروپا و مصر و بحرین می‌فرستد، چه اشکالی دارد با تعامل دولت‌های ایران و کویت، دانش‌آموزان و دانشجویان به ایران هم بیایند. البته خود دانشگاه‌ها این کار را به‌صورت خصوصی انجام داده‌اند؛ اما اگر دولت دخالت کند نتیجه‌ای بهتری خواهد داشت. همچنین ایران می‌تواند در کویت دانشگاه بزند. اگر کسی از نظر اقتصادی بخواهد کاری انجام دهد، کار تعلیم و تدریس در خلیج‌فارس بسیار خوب است؛ خصوصاً اگر مجموعه‌ای که می‌خواهد ورود کند در ایران سابقه خوبی داشته و معروف باشد.
....................................
پایان پیام/ 167