خبرگزاری اهل بیت(ع) / ابنا: در تعالیم اسلامی، تغذیه صحیح به‌عنوان یکی از ابعاد مهم زندگی انسان مطرح است. در کنار سلامت روحانی، حفظ سلامت جسم نیز از اهداف اصلی اسلام است که از طریق توصیه به تغذیه سالم و پرهیز از افراط و تفریط به آن دست می‌یابد. این اصول در قرآن کریم، روایات معصومین علیهم‌السلام و سیره عملی اهل بیت علیهم‌السلام به‌روشنی بیان شده است. در این مقاله، با بهره‌گیری از این منابع به اصول تغذیه صحیح از دیدگاه دینی می‌پردازیم.
۱. پرهیز از افراط و تفریط در تغذیهیکی از مهم‌ترین اصول تغذیه در اسلام، رعایت اعتدال و میانه‌روی است. قرآن کریم به‌صراحت به این موضوع اشاره می‌کند:
«وَکُلُوا وَاشْرَبُوا وَلَا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لَا یُحِبُّ الْمُسْرِفِینَ» (سوره اعراف، آیه 31)
«بخورید و بیاشامید و اسراف نکنید؛ زیرا خداوند اسراف‌کنندگان را دوست ندارد.»
این آیه نشان‌دهنده تأکید دین اسلام بر پرهیز از زیاده‌روی در خوردن و آشامیدن است. امام علی (علیه‌السلام) نیز در همین راستا فرموده‌اند:
«المعدة بیت کل داء والحمية رأس کل دواء»
ترجمه: «معده خانه همه بیماری‌هاست و پرهیز، سرآمد همه درمان‌هاست.» (نهج‌البلاغه، حکمت ١١)
این توصیه‌ها به ما یادآور می‌شوند که هرگونه افراط در مصرف غذا می‌تواند منجر به بیماری‌های جسمانی و روحی شود. اسلام با تأکید بر اعتدال در تغذیه، به دنبال ایجاد تعادلی بین نیازهای جسمی و روحی انسان است.
۲. انتخاب غذای حلال و پاکیکی دیگر از اصول اساسی در تغذیه اسلامی، تأکید بر استفاده از غذای حلال و پاک است. در قرآن کریم به صراحت بیان شده است:
«یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُلُوا مِنْ طَیِّبَاتِ مَا رَزَقْنَاکُمْ وَاشْکُرُوا لِلَّهِ» (سوره بقره، آیه 172)
«ای کسانی که ایمان آورده‌اید، از پاکیزه‌های آنچه به شما روزی داده‌ایم بخورید و برای خدا شکر کنید.»
غذای حلال و پاک نه تنها تأثیر مثبتی بر سلامت جسم دارد، بلکه تأثیرات عمیقی بر روح و رفتار انسان می‌گذارد. در روایات معصومین علیهم‌السلام آمده است که غذای حلال یکی از عوامل پذیرش دعا و عبادات است. امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرماید:
«طلب الحلال فریضة على کل مسلم»
«طلب رزق حلال بر هر مسلمانی واجب است.» (وسائل الشیعه، ج 17، ص 59)
این بیان نشان می‌دهد که توجه به حلال بودن غذا به‌عنوان یکی از واجبات دینی مطرح است و در تربیت اخلاقی و روحی مسلمانان تأثیر بسزایی دارد.
۳. رعایت زمان و نحوه مصرف غذارعایت آداب خوردن نیز یکی از جنبه‌های مهم تغذیه در اسلام است. معصومین علیهم‌السلام تأکید فراوانی بر زمان و نحوه مصرف غذا داشته‌اند. یکی از این توصیه‌ها، آغاز کردن غذا با نام خدا و در حالت آرامش است. امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرمایند:
«اذکر الله على الطعام و لاتأکل بشراهة»
ترجمه: «بر غذا نام خدا را ببر و با حرص غذا نخور.» (الکافی، ج 6، ص 269)
از دیگر توصیه‌های مرتبط با نحوه غذا خوردن، استفاده از دست راست و عدم خوردن در حالت ایستاده است که در روایات به آن اشاره شده است. پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرموده‌اند:
«اذا أکل أحدکم فلیأکل بیده الیمنى و لیشرَب بها»
«هرگاه کسی از شما غذا می‌خورد، با دست راست بخورد و با همان بنوشد.» (وسائل الشیعه، ج 16، ص 475)
این دستورات به‌ظاهر ساده، به حفظ ادب و آرامش در غذا خوردن کمک می‌کنند و به سلامت جسمانی و روانی انسان یاری می‌رسانند.
۴. تأکید بر برخی از خوراکی‌های مفیددر منابع دینی، برخی از خوراکی‌ها به‌طور ویژه توصیه شده‌اند که مصرف آن‌ها برای سلامت جسم و روح مفید است. از جمله این خوراکی‌ها می‌توان به خرما، شیر، عسل و زیتون اشاره کرد. قرآن کریم در مورد زیتون می‌فرماید:
«یُوقَدُ مِن شَجَرَةٍ مُّبَارَکَةٍ زَیْتُونَةٍ لَّا شَرْقِیَّةٍ وَلَا غَرْبِیَّةٍ» (سوره نور، آیه 35)
«روشن شده از درخت پربرکت زیتون، که نه شرقی است و نه غربی.»
پیامبر اسلام (ص) نیز در خصوص خرما فرمودند:
«البیت الذی فیه تمر لا یجوع أهله»
«خانه‌ای که در آن خرما باشد، اهلش هرگز گرسنه نمی‌شوند.» (بحارالأنوار، ج 66، ص 157)
این توصیه‌ها، نقش خوراکی‌های خاص در تأمین انرژی و مواد مغذی ضروری برای بدن را برجسته می‌سازند.
۵. روزه و فواید آنروزه یکی از مهم‌ترین اعمال عبادی و در عین حال یکی از روش‌های مهم برای حفظ سلامت جسمی و روحی در اسلام است. قرآن کریم درباره روزه می‌فرماید:
«یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیَامُ کَمَا کُتِبَ عَلَى الَّذِینَ مِن قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ» (سوره بقره، آیه 183)
ترجمه: «ای کسانی که ایمان آورده‌اید، روزه بر شما واجب شده است همان‌گونه که بر کسانی که پیش از شما بودند واجب شده بود، باشد که پرهیزکار شوید.»
روزه به‌عنوان ابزاری برای تقویت تقوا و کنترل نفس، به مسلمانان کمک می‌کند تا بر تمایلات خود مسلط شوند و علاوه بر آن، فواید جسمانی نیز دارد. روزه به بدن فرصت استراحت می‌دهد و باعث تقویت سیستم گوارشی و پاک‌سازی بدن می‌شود.
اصول تغذیه صحیح در منابع دینی اسلامی با تأکید بر میانه‌روی، استفاده از غذای حلال و پاک، رعایت آداب غذا خوردن و مصرف خوراکی‌های مفید، به‌خوبی سلامت جسم و روح انسان را تأمین می‌کند. این اصول نه تنها به بهبود وضعیت جسمانی کمک می‌کنند، بلکه با ایجاد تعادل در زندگی و کنترل تمایلات نفسانی، به ارتقای معنویت و تقوا نیز منجر می‌شوند. پیروی از این توصیه‌ها در زندگی روزمره، به عنوان یک مسلمان، می‌تواند ضامن سلامت جسم و روح و نزدیکی به خداوند باشد.
________________________________________________________________
منابع:1. قرآن کریم، سوره اعراف، آیه 31.
2. قرآن کریم، سوره بقره، آیه 172.
3. نهج‌البلاغه، حکمت ١١.
4. بحارالأنوار، علامه مجلسی، ج 66.
5. وسائل الشیعه، ج 17.