۱. جایگاه احترام به فرزند در قرآن کریم
قرآن کریم با بیان داستان‌های انبیا و شیوه‌های تربیتی آنان، اهمیت احترام به فرزند را به‌وضوح نشان می‌دهد. یکی از نمونه‌های بارز، داستان حضرت یعقوب (علیه‌السلام) و فرزندانش است. هنگامی که یوسف (علیه‌السلام) رؤیای خود را برای پدرش بازگو می‌کند، حضرت یعقوب با احترام به رؤیای فرزندش گوش می‌دهد و او را نصیحت می‌کند:
«إِذْ قَالَ یُوسُفُ لِأَبِیهِ یَا أَبَتِ إِنِّی رَأَیْتُ أَحَدَ عَشَرَ کَوْکَبًا وَالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ رَأَیْتُهُمْ لِی سَاجِدِینَ. قَالَ یَا بُنَیَّ لَا تَقْصُصْ رُؤْیَاکَ عَلَىٰ إِخْوَتِکَ فَیَکِیدُوا لَکَ کَیْدًا...» (سوره یوسف، آیات 4 و 5)
ترجمه: «هنگامی که یوسف به پدرش گفت: ای پدر من، به‌راستی من در خواب دیدم که یازده ستاره و خورشید و ماه بر من سجده می‌کنند. (پدرش) گفت: ای پسرم، خوابت را برای برادرانت بازگو نکن، زیرا که آن‌ها علیه تو نقشه خواهند کشید.»
در این آیات، حضرت یعقوب نه تنها به سخنان یوسف توجه می‌کند، بلکه با مهربانی و دلسوزی او را از خطری که ممکن است پیش بیاید، آگاه می‌سازد. این نشان‌دهنده ارتباط عمیق و احترام‌آمیز بین پدر و فرزند است.
۲. نقش والدین در احترام به فرزند از منظر روایاتدر روایات اسلامی، تأکید ویژه‌ای بر احترام به شخصیت فرزندان شده است. پیامبر اکرم (ص) و امامان معصوم علیهم‌السلام همواره توصیه کرده‌اند که والدین با فرزندان خود به شیوه‌ای محترمانه و مهربانانه برخورد کنند. پیامبر اکرم (ص) می‌فرماید:
«أَکرِمُوا أَولادَکُم وَ أَحسِنُوا أَدَبَهُم یُغفَرْ لَکُم»
ترجمه: «فرزندان خود را گرامی بدارید و نیکو تربیت کنید تا برای شما آمرزش به همراه داشته باشد.» (مستدرک الوسائل، ج 15، ص 168)
این حدیث به وضوح نشان می‌دهد که تکریم و احترام به فرزندان، نه تنها یک وظیفه انسانی بلکه یک امر دینی است که پاداش اخروی نیز دارد. احترام به فرزند در گفتار و رفتار والدین، آنان را به الگویی مؤثر در تربیت صحیح تبدیل می‌کند.
۳. پیامدهای احترام به فرزند در رشد شخصیت اواحترام به فرزندان نقش کلیدی در شکل‌دهی شخصیت آن‌ها ایفا می‌کند. زمانی که فرزندان از والدین خود احترام و محبت دریافت می‌کنند، به احساس امنیت روانی دست پیدا می‌کنند و توانایی اعتماد به نفس بیشتری در زندگی خواهند داشت. امام علی (علیه‌السلام) در این خصوص می‌فرماید:
«مَن قَبَّلَ وَلَدَهُ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ حَسَنَةً، وَمَن فَرَّحَهُ فَرَّحَهُ اللَّهُ یَومَ القِیامَةِ»
ترجمه: «هر کس فرزند خود را ببوسد، خداوند برای او حسنه می‌نویسد و هر کس فرزندش را خوشحال کند، خداوند در روز قیامت او را شاد خواهد ساخت.» (مستدرک الوسائل، ج 15، ص 203)
این روایات به خوبی نشان می‌دهند که احترام و محبت به فرزند نه تنها به بهبود روابط خانوادگی منجر می‌شود، بلکه زمینه‌ساز رشد عاطفی و معنوی فرزند نیز می‌گردد.
۴. نمونه‌های تاریخی از احترام به فرزندان در سیره اهل بیت (ع)اهل بیت علیهم‌السلام همواره در رفتار خود با فرزندان، الگویی عملی از احترام و محبت را به نمایش گذاشته‌اند. یکی از نمونه‌های بارز در این خصوص، رفتار پیامبر اکرم (ص) با حضرت حسن (علیه‌السلام) و حسین (علیه‌السلام) است. پیامبر (ص) همواره فرزندان خود را با احترام و محبت فراوان مورد توجه قرار می‌داد. در یکی از احادیث آمده است:
«کَانَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) یَحمِلُ الحَسَنَ وَالحُسَینَ عَلَى عَاتِقِهِ، فَیَقُولُ: اللَّهُمَّ إِنِّی أُحِبُّهُمَا فَأَحِبَّهُمَا»
ترجمه: «رسول خدا (ص) حسن و حسین را بر دوش خود حمل می‌کرد و می‌فرمود: خدایا، من این دو را دوست دارم، پس تو هم آن‌ها را دوست بدار.» (الخصال، ج 1، ص 61)
این رفتار پیامبر اکرم (ص) نشان‌دهنده اوج محبت و احترام به فرزندان است که باید الگوی همه مسلمانان در تربیت و رفتار با فرزندان خود باشد.
۵. اهمیت گوش دادن به فرزندیکی از جلوه‌های احترام به فرزند، گوش دادن به او و توجه به نیازها و خواسته‌هایش است. معصومین علیهم‌السلام همواره والدین را تشویق کرده‌اند که با صبر و آرامش به سخنان فرزندان خود گوش دهند و نیازهای آنان را درک کنند. امام علی (علیه‌السلام) در این باره می‌فرمایند:
«قَلبُ الصَّبِیِّ کَالأَرضِ الخَالِیَةِ مَا أُلقی فِیهَا مِن شَیءٍ قَبِلَتهُ»
ترجمه: «قلب کودک مانند زمین خالی است، هر چیزی که در آن کاشته شود، آن را می‌پذیرد.» (نهج البلاغه، نامه 31)
این فرمایش امام علی (ع) نشان می‌دهد که توجه به خواسته‌های فرزند و تأمین نیازهای روحی او نقش مهمی در تربیت صحیح او دارد.
احترام به فرزند از منظر آیات و روایات اسلامی، نه تنها یک وظیفه والدینی است، بلکه راهی برای ایجاد پیوندهای عاطفی و معنوی قوی‌تر بین والدین و فرزندان است. این احترام، که در قالب محبت، توجه به نیازهای روحی و تربیتی و درک احساسات فرزندان جلوه‌گر می‌شود، به تقویت اعتماد به نفس و شخصیت فرزندان کمک می‌کند و آن‌ها را برای زندگی شایسته‌تر و معنوی‌تر آماده می‌سازد. از این رو، عمل به این اصول قرآنی و روایی می‌تواند زندگی خانوادگی را بهبود بخشیده و نسل‌های آینده را به تربیتی بهتر هدایت کند.
___________________________________________________________
منابع1. قرآن کریم، سوره یوسف، آیات 4 و 5.
2. مستدرک الوسائل، ج 15.
3. نهج البلاغه، نامه 31.
4. الکافی، شیخ کلینی، ج 6.