خبرگذاری اهل بیت (ع) / ابنا: تواضع
در لغت به معنای تذلل و فروتنی می باشد.
ذلت و فروتنی که در اینجا از آن سخن به میان می آید، شکستن نفس است که موجب رشد و بالندگی انسان می باشد. از این رو، با ذلت منفی که مانع جدی در سر راه کمال انسانیت است تفاوت دارد؛ چرا که خداوند ذلت را نمی پذیرد و همه عزت را از آن خود و مومنان می داند.
آثار تواضع:
در آیات و روایات برای تواضع آثار و برکاتی بیان شده که به برخی از آن ها اشاره می شود:
1- مباهات خداوند: در روایت آمده است که خداوند به پنج دسته از انسان ها مباهات می کند: «مجاهدان، فقرا (نیازمندانی که دین خود را به دنیا نمی فروشند)، آن ها که به خاطر خدا تواضع می کنند، ثروتمندانی که بی منت به مستمندان کمک می نمایند و کسی که در خلوت از خوف خدا گریه می کند.»
2- محبت: میوه درخت تواضع، محبت خدا و خلق است. خداوند در آیاتی به مومنان توصیه می کند که برای محبت خدا و محبت خلق حتی دشمنان از تواضع به عنوان بهترین ابزار و راهکار استفاده کنند. اگر بخواهیم دیگران را به سوی حق و پذیرش آن تشویق کنیم نمی توانیم با جدال و برهان و مانند آن در این کار موفق شویم، بلکه این تواضع است که زمینه ساز جلب محبت و گرایش مردم به حق و اسلام خواهد شد و از عناد و لجاجت جلوگیری می کند.
3- تنظیم امور: روشن است که نظم جامعه جز در سایه همکاری و همدلی حاصل نمی شود و این در صورتی ممکن است که شخص مدیر نخواهد خود را بر آن ها تحمیل کند و یا فخر فروشی کند و خود را برتر از دیگران قلمداد نماید. همیشه مدیرانی موفق هستند که در عین قاطعیت، متواضع و پرمحبت باشند.
4- سربلندی: همواره می بینیم افراد متواضع در جامعه مورد احترام و دارای عظمت و شخصیت هستند و تواضع بر منزلت آن ها می افزاید. امام صادق (ع) می فرماید: در آسمان دو فرشته بر بندگان گماشته شده اند. پس هرکس برای خدا تواضع کند، او را بالا برند و هرکس تکبر ورزد او را پست گردانند.
5- رهایی از تفاخر و تجاوزگری: رسول اکرم (ص) می فرماید: خدای متعال به من وحی فرمود که متواضع باشید، تا هیچ کس بر دیگری فخر نفروشد و احدی به دیگری زورگویی و تجاوز نکند.
6- نشانه تقوا: امام علی (ع) در بیان صفات متقین تواضع را نشانه متقین می شمارد و می فرماید: لباسشان میانه روی است و راه رفتن و رفتارشان متواضعانه است.
7- قرب الهی: از دیگر آثار و برکات تواضع دست یابی به مقام قرب الهی است که مقصد برتر هر انسانی است. امام صادق (ع) درباره این اثر تواضع می فرماید: از جمله وحی های خدای عزوجل به داود این بود: ای داود! همچنان که نزدیک ترین مردم به خدا انسان های فروتن هستند، دور ترین مردم از خدا نیز متکبرانند.
منابع:
1- لسان العرب، ج 15، ص 327، «وضع» فرهنگ فارسی، ج1، ص 1158، «تواضع»
2- نساء، آیه 139؛ فاطر، آیه 10، منافقون، آیه 8
3- مکارم الاخلاق، ص 51
4- مائده، آیه 54 و آیه 82
5- کافی، ج 2، ص 122، حدیث 2
6- کنزالعمال، ج 3 ص 110، ح 5722
7- نهج‌البلاغه خطبه 193
8- کافی
ج 2 ص 123 باب التواضع حدیث 11