خبرگزاری اهل بیت (ع) / ابنا: رسول اكرم (ص) می فرمایند: هيچ كس از مشورت بى نياز نيست. و مشورت كردن با عاقِل خيرخواه مايه هدايت و ميمنت است و توفيقى است از جانب خداوند، پس هرگاه خيرخواه عاقل تو را راهنمايى كرد، مبادا مخالفت كنى كه موجب نابودى مى شود.(1)
همچنین امام حسن (ع) نیز می فرمایند: هيچ ملّتى با هم مشورت نكردند مگر آن كه راه درست خود را پيدا كردند.(2)
امام على (ع) درباره ویژگی های فردی که با او مشورت می کنیم فرمودند:
بهترين كسى كه با او مشورت كنى كسى است كه صاحب عقل و علم و تجربه ها و دورانديشى باشد.(3) و در كارهاى خود با افراد خدا ترس مشورت كن، تا راه درست را بيابى.
و با دروغگو مشورت نكن، چون دروغگو، مانند سراب، دور را در نظرت نزديک نشان مى دهد و نزديک را دور. و هر كس با عقلا مشورت كند، از نور عقل ها بهره مى برد.(4)
و هرگاه به مشورت نيازمند شدى، نخست به جوانان مراجعه نما، زيرا آنان ذهنى تيزتر و حدسى سريع تر دارند. سپس (نتيجه) آن را به نظر ميان سالان و پيران برسان تا پيگيرى نموده، عاقبت آن را بسنجند و راه بهتر را انتخاب كنند، چرا كه تجربه آنان بيشتر است.(5)
پیامبر نیز درباره این ویژگی ها به علی (ع) اینگونه توصیه کردند:
اى على با ترسو مشورت مكن، زيرا او راه بيرون آمدن از مشكل را بر تو تنگ مى كند و با بخيل مشورت مكن، زيرا او تو را از هدفت باز مى دارد و با حريص مشورت مكن، زيرا او حريص بودن را در نظرت زيبا جلوه مى دهد.(6)
امام صادق (ع) در این باره فرمودند:
با احمق مشورت نکن و از دروغگو يارى مجو و به دوستى زمامداران اعتماد مکن.(7)
امام علی (ع) همچنین درباره مشورت نکردن می فرمایند:
هر كس خود رأى شد هلاک مى شود و هر كس با افراد صاحب نظر مشورت كند در عقل آنان شريک مى شود.(8)
ائمه برای مشورت کننده نیز حقوقی در نظر گرفته اند:
امام سجاد (ع): حقّ مشورت كننده اين است، كه اگر براى راهنمايى او نظر دارى، راهنمائيش كنى و اگر اطلاعى نداشته باشى او را به كسى كه (در آن زمينه) آگاهى دارد راهنمايى كنى.(9)
رسول اكرم (ص) نیز در این باره می فرمایند: هر كس برادر مؤمنش با او مشورت كند و او صادقانه راهنمائيش نكند، خداوند عقلش را از او بگيرد.(10)
توصیه های دیگری در باب مشورت:
امام على (ع): هر كس خود را، از رأى و نظر ديگران بى نياز بداند، خودش را به خطر انداخته است.(11) و هيچ ثروتی چون عقل و هيچ فقری چون جهل و هيچ ميراثی چون ادب و هيچ پشتيبانی چون مشورت نخواهد بود.(12)
امام حسن (ع): هيچ قومى با يكديگر مشورت نكردند مگر آن كه به راه پيشرفت خود رهنمون شدند.(13)
پی نوشت ها و منابع:
1- نهج الفصاحه ص497 ، ح 1637
2- تحف العقول ص 233
3- شرح آقا جمال خوانسارى بر غرر الحكم و درر الكلم ج3، ص428، ح4990
4- تصنيف غررالحکم و دررالکلم ص442 ، ح10077
5- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد ج 20، ص 337، ح 866
6- علل الشرايع ج2، ص559، ح1
7- تحف العقول ص316
8- نهج البلاغه (صبحي صالح) ص500 ، قصار161
9- خصال ص 570
10- وسايل الشيعه ج17 ، ص208
11- من لايحضره الفقيه ج 4، ص 388، ح 5834
12- نهج البلاغه (صبحي صالح) ص478
13- تحف العقول ص233