ستون دین
نماز یکی از فریضه‌های مهم و اصلی اسلام به‌شمار می‌رود که به عنوان دومین رکن اسلام قرار گرفته و عامل ارتباط بین خدا و بندگان است. اهمیت این فریضه در دین اسلام به گونه‌ای است که به عنوان ستون دین شناخته شده. پیامبر اکرم (ص) می‌فرماید: «الصلوه عماد دینکم» نماز پایه و ستون دین شماست. همچنین در حدیثی از امام علی (ع) آمده: «اوصیکم بالصلاة و حفظها، فانها خیر العمل و هی عمود دینکم» شما را به نماز و مراقبت از آن سفارش می‌کنم همانا نماز برترین عمل و ستون دین شماست.» با احادیث آمده از ائمه اطهار (ع) متوجه می‌شویم که نماز نقش ستون را در بنای اسلام ایفا می‌کند و بدون آن اسلام نمی‌تواند پایدار بماند.
اهمیت نماز اول وقت
اقامه
این فریضه پر اهمیت شرایطی دارد که یکی از مهم‌ترین آنها، اقامه نماز در
اول وقت است. شیطان از انسانی که نمازهایش را در اول وقت بخواند، می‌ترسد،
اما نسبت به هر کس که نماز‌های خود را به تاخیر اندازد جرأت پیدا می‌کند و
او را به ارتکاب گناهان بزرگ وادار می‌نماید. رسول خدا (ص) در اهمیت نماز
اول وقت می‌فرمایند: «از من نیست کسی که نماز را سبک بشمارد، به خدا قسم هر
کس نماز واجبش را از اول وقت به تأخیر بیندازد، در حوض کوثر نزد من نخواهد
آمد و شفاعت من در روز قیامت نصیب او نمی‌گردد.» و در آیه‌ی ۱۰۳ سوره نساء
(1) به اقامه نماز در وقت معین اینگونه اشاره شده: «إن الصلاة کانت علی المؤمنین کتابا موقوتا» بی گمان نماز دارای اوقات معلوم و معین است. احادیث فراوانی از امام صادق (ع) در رابطه با اهمیت نماز
آمده و ایشان حتی در آخرین لحظات عمر، بر اقامه این فریضه مهم تاکید
داشتند. امام صادق (ع) پس از اینکه همه اطرافیان را به بالین خود
فراخواندند رو به آنها گفتند: «کسی که نماز را سبک بشمارد به شفاعت ما اهل
بیت نمی‌رسد.» و روشن است که یکی از مصادیق سبک شمردن نماز، تأخیر در
اقامه آن است.
نماز عامل خوشبختی
نماز یک
تکلیف الهی بوده که انجام آن بر تمام انسان‌های مکلف واجب گشته و تمام
تکالیف و دستور‌های خداوند، در راستای خوشبختی و به کمال رسیدن انسان است.
اگرچه خوشبختی تنها در نماز نیست، اما می‌توان از آن به عنوان بهترین و
مؤثرترین عامل خوشبختی و عاقبت به خیری انسان و محبوب‌ترین عمل نزد خداوند
متعال نام برد؛ چنان که از پیامبراکرم (ص) سؤال شد: «کدام اعمال نزد خداوند
متعال محبوب‌ترین است؟»، فرمود:: «الصلاه لوقتها» نمازی که در وقت خوانده
شود. امیرمؤمنان علی (ع) نیز در این رابطه می‌فرمایند: «هیچ عملی نزد
خداوند محبوب‌تر از نماز نیست؛ پس امور دنیا، شما را از اوقات آن و خواندن
آن در وقت، باز ندارد و به خود مشغول نکند.»
نماز، شرط قبولی اعمال دیگر
در قیامت نخستین سوال از اعمال بندگان، نماز است و در اعتقادات ابتدا سؤال از محبت اهل بیت
به میان می‌آید. شیخ صدوق در بیان عقاید امامیه می‌گوید: «پس از معرفت
(اعتقادات) نخستین عملی که از میان اعمال محاسبه خواهد شد، نماز است.» شرط
قبولی تمام اعمال نیک انسان اهمیت به نماز است که در این رابطه امام صادق
(ع) می‌فرماید: «اول ما یحاسب به العبد الصلاة، فان قبلت قبل سائر عمله، و
اذا ردت رد علیه سائر عمله» نخستین حسابرسی از بنده، درباره نماز است، پس
اگر نماز پذیرفته شد اعمال دیگرش نیز قبول خواهد شد، و اگر نمازش رد شود
بقیه اعمال او هم تأیید نمی‌گردد. سخن ائمه اطهار حجت را تمام می‌نماید و
بر اهمیت دادن به نماز و کیفیت اقامه آن تاکید می‌کند.
نماز عامل باز دارنده از گناهان
انسان
در همه لحظات عمر ممکن است دچار لغزش شود و خود را در گناه آلوده کند. یکی
از راه‌هایی که انسان را از ارتکاب به گناه باز می‌دارد و به راه راست
هدایت می‌کند، نماز است. در روایتی آمده که جوانی از یاران پیامبر (ص) در
نماز جماعت شرکت می‌کرد، ولی به انجام اعمال ناپسند عادت داشت؛ یاران حضرت،
این موضوع را به گوش ایشان می‌رسانند که پیامبر گرامی اسلام (ص) در پاسخ
آنها می‌گوید: «نماز، این جوان را نجات خواهد داد و او را از کار‌های زشت
منع خواهد کرد.» پس از مدتی همین اتفاق افتاد و جوان توبه کرد.
نماز مایه آرامش دلهاست
برجسته‌ترین اثر نماز، رسیدن به آرامش روحی و روانی است، چراکه نماز یاد خدا را در دل زنده می‌کند و یاد خدا ریشه تمام خوبی‌ها و زیبایی‌ها است که باعث آرامش دل می‌گردد در آیه ۲۸ سوره رعد آمده است: «الا بذکر الله تطمئن
القلوب.»
(2)
آگاه باشید که یاد خداوند مایه آرامش دلهاست. نماز باطن دل
را آرام می‌کند و به صراحت می‌توان گفت: نماز عامل سازنده‌ای است که مقاومت
و ایستادگی آدمی را در فراز و نشیب زندگی حفظ می‌کند و نمازگزار در سایه
این مقاومت، در مقابل هر خیر و شر، و هر مصیبت و بلایی، ایستادگی می‌نماید.
انسان در زندگی و در کشاکش رنج‌ها و بلاها، دچار خستگی روحی فراوان
می‌گردد و لذا به تکیه گاهی نیازمند است که به آن پناه برده تا بتواند روح
پر اضطراب خود را با آن آرامش بخشد و این تکیه گاه، جز ذکر خدا و نماز که
زیباترین نماد ذکر خداست چیز دیگری نمی‌تواند باشد.
جایگاه نماز در عاشورا
نهضت
حسینی برای احیاء دین در همه مظاهر و جلوه هایش از جمله «نماز» بود. بُعد
معنوی و عبادی زندگی، برترین بّعد حیات و نماز، بارزترین نشانه حیات معنوی
مسلمانان است. با توجه به اثرات سازنده و تربیتی و بازدارنده این ارتباط از
مفاسد و منکرات، در دین اسلام نماز اهمیت ویژه‌ای دارد. یکی از اهداف مهم
امام حسین (ع) در قیام عاشورا، اقامه احکام الهی و دستورات دین مبین اسلام
بود و از میان آن ها، اقامه نماز در نهضت حضرت سیدالشهدا (ع) نمایانگر است.
ایشان یک شب را برای اقامه نماز و قرائت قرآن و ذکر و
استغفار مهلت گرفتند و در روز عاشورا با آنکه در میان میدان نبرد بودند،
باز هم از نماز اول وقت غافل نشدند و از تکیه گاه خدایی برای نبرد، مدد
گرفتند که این اقدام امام حسین (ع)، توجه دادن جامعه و شیعیان و پیروان
خودشان به اهمیت بسیار بالای نماز است.
نماز در سیره امام خمینی (ره)
یکی
از ویژگی‌های مثال زدنی امام خمینی (ره)، آرامش روحی و روانی اوست. با
تأمل در سیره رفتاری و عملی حضرت امام (ره) در می‌یابیم که ایشان این آرامش
را از طریق ذکر و یاد خدا و نماز که مصداق برجسته ذکر خداست بدست آورده
بودند. او در زندگی برای هیچ کاری به اندازه نماز اهمیت قائل نبود.
نماز در زندگی امام خمینی (ره)، در رأس تمام امور بود، به گونه‌ای که هیچ
کاری را حاضر نبود با نماز معاوضه نماید. داماد حضرت امام خمینی (ره)
می‌گوید: «ایشان خیلی به نماز اهمیت می‌دادند. روایتی از امام جعفر صادق
علیه السلام نقل می‌کردند که «اگر کسی نمازش را سبک بشمارد، از شفاعتشان
محروم می‌شود.» من یک بار به ایشان گفتم: «سبک شمردن نماز شاید به این معنی
باشد که شخص، نمازش را یک وقت بخواند و یک وقت نخواند.» گفتند: نه، این که
خلاف شرع است، منظور امام صادق (ع) این بوده که هنگام ظهر، فرد در اول وقت
نماز نمی‌خواند، در واقع نماز را به چیز دیگری ترجیح داده است. یکی از
نزدیکان امام (ره) درباره کیفیت نماز ایشان می‌گوید: «نمازی که امام در
بیابان‌های بین کویت و عراق با چند تن از یاران خود خواند، با نمازی که در
جماران همراه چند رئیس جمهوری و سران کشور‌های اسلامی خواند و آخرین
نماز‌هایی که ایشان در بیمارستان خواند، از لحاظ توجه و اخلاص، یکسان بود.»
نماز در سیره مقام معظم رهبری
مقام معظم رهبری همواره بر اهمیت نماز تأکید می‌کنند و بخصوص قشر جوان را بر انجام این فریضه‌ی الهی توصیه می‌نمایند.
ایشان با بیان اینکه نماز نشانه حکومت الهی است، می‌گویند:
«اقامه نماز در کشوری که پرچم اسلام را برافراشته و به حاکمیت اسلام مفتخر
است، یکی از واجبات فرایض می‌باشد، زیرا همه هدف‌های یک جامعه نیکبخت در
صورتی تأمین خواهد شد که تربیت فردی و تهذیب اخلاقی در آحاد مردم و به ویژه
در کارگزاران امور کشور تامین شود.» ایشان اهمیّت اقامه نماز در سطح جمعی و
همگانی آن را در واقع بدان جهت می‌دانند که فریضه نماز می‌تواند با نقش
عظیم خود در تهذیب اخلاقی و تعالی روحی و معنوی افراد جامعه بخصوص
کارگزاران مملکتی پایه استواری برای پیشبرد اهداف والای نظام الهی به شمار
آید.» مقام معظم رهبری درباره اینکه نماز رابط بین انسان و پروردگار است
اینگونه بیان کرده‌اند: «باید گفت که نماز معبر اصلی برای سلوک انسان در
راهی است که ادیان الهی در برابر آدمی نهاده اند تا بتوانند از آن به هدف
غایت اصلی حیات یعنی رستگاری و خوشبختی دنیا و آخرت دست یابد؛ نماز اولین
قدم سلوک الهی الله است، ولی ظرفیّت این عامل الهی به اندازه‌ای است که در
اوج کمال بشری نیز می‌تواند بال پرواز انسان به عرش شود.»
نماز واقعی و درست از نظر آیت الله خامنه‌ای
نمازی است که از ذکر و یاد خدا سرشار باشد، نمازی که در آن آدمی با خدای
خود سخن می‌گوید و به او دل می‌سپارد، نمازی که والاتری معارف اسلام را
پیوسته به انسان می‌آموزد، چنین نمازی انسان را از پوچی و بی‌هدفی و ضعف
می‌رهاند و افق زندگی را در چشمش روشن می‌سازد و به او همّت و اراده و هدف
می‌بخشد و دل او را از میل به کجروی و گناه پستی نجات می‌دهد. نماز بی ذکر
حضور کالبدی بی روح است که اگر چه نام نماز برآن مجاز نیست لیکن اثر و
خاصیت نماز نیز از آن مترّقب نیست. روح نماز چیزی جز تضّرع و خشوع نیست و
این بزرگترین درس انسان سازی است چرا که کبر و خود بزرگ بینی را که
بزرگترین و مهلک‌ترین آفات بشری اند ازانسان دور می‌نمایند و آرامش را نثار
وجود انسان کرده و دل‌ها را افتادگی و فروتنی می‌بخشد.
2-سوره رعد آیه 28