خبرگزاری اهل بیت (ع) / ابنا: در سن 5 یا 6 سالگی، کودکان شروع به درک مشکلات و جستجوی راه هایی برای حل آن ها کرده، همچنین شروع به پرسش سوالات مختلف و داستان سرایی برای اطرافیانشان می کنند.
کودکان در این بازه سنی یاد می گیرند که با آنچه که احساس می کنند، ارتباط برقرار کنند؛ آن ها طیف وسیعی از روش های ارتباطی همراه با رابطه آن ها با منطق را کشف کرده و در گفتار با دیگران شروع به بیان استدلال های منطقی می کنند.
مسئله مهم این است که درک کنیم؛ قرار نیست که ما به عنوان والدین مشکلات آن ها را برطرف کنیم بلکه کودکان می توانند از راهنمایی ما در حل مشکلاتشان استفاده کنند و این خود آن ها هستند که باید برای حل مشکلات خود به دنبال راه حل درست باشند.
وظیفه ما آن است که به طور کلی آن ها را در جهت تشخیص مسیر درست از غلط کمک کنیم. اینگونه تعاملِ ما با کودکان، آن ها را به سمت آزاد فکر کردن و کمک گرفتن از عقل خود حرکت می دهد.
یادگیری تفکر و پرورش و توسعه استدلال منطقی یکی از مهم ترین مهارت هایی است که کودکان امروز در آینده به شدت به آن ها نیاز دارند.
دین اسلام که راه رشد و سعادت انسان است، آمیزه ای از آموزه های عقلانی و آموزه های عرفانی است.
انسان هم آمیزه ای از عقل و احساس است. پس اولا این دو با هم هماهنگ هستند و ثانیا انسان با پیمودن دو راه عقل و راه عشق و عرفان به کمال و سعادت می رسد.
این سیستم عقلانیت و تفکر، زیربنای حرکت تکاملی انسان در مسیر دین و بندگی خداوند تلقی می شود.
امام صادق علیه السلام فرمودند: افضل العبادة ادمان التفکر؛ بهترین عبادت مداومت در تفکر است .(1)
در اینجا به شرح چند نکته و ایده جهت پرورش و توسعه مهارت های تفکر در کودکان می پردازیم:
با توجه و تمرکز به کودک خود، در او ایجاد امنیت کنید.
کودکانی که پیوندهای عاطفی عمیق و امن تری با والدینشان دارند در آینده توانایی این را خواهند داشت که با اشتیاق، لذت و صرف مقدار بیشتری انرژی در زندگی به دنبال جستجو، تحقیق، یادگیری و کشف باشند.
شادی و علاقه خود را به کودکتان ابراز کنید.
با زبانی کودکانه و با چشمانی مشتاق و مهربان، توجه تان را به فعالیت های کودکانه فرزند خود نشان دهید. در این حالت نوازش آرام و لبخند شما، نوعی ماهیت عمیق عاشقانه و طبیعی به کودک شما اهدا می کند.
با کودک خود هدفمند گفتگو کنید.
با کودک خود به آرامی و متانت صحبت کنید. از هجاها به آرامی، با لبخند و صدای بالاتر و مانند حالت تعجب آمیز استفاده کنید.
این نوع استفاده از کلام به «پَرِنتیس» معروف است. «پرنتیس» فرمی از گویش است که برای کودکان قابل فهم‌تر است. استفاده از این نوع گویش باعث می‌شود نواحی مغز که برای درک گفتار و تولید زبان نیاز به دریافت‌های قوی‌تری دارند، فعال گردد.
سوالاتش را سریعا پاسخ ندهید.
در پاسخگویی به سوالات بلافاصله مداخله نکنید؛ بچه ها برای رشد نیاز به چالش دارند. مثلا به جای اینکه به طور خودکار به سوالاتی که فرزند شما مطرح می کند پاسخ دهید.
با طرح پرسش های مختلف، به آن ها کمک کنید تا خوشان به آن ها فکر کنند و به پاسخ برسند: “خودت چه ایده هایی داری؟ شما فکر می کنی در این صورت انجام این کار چه اتفاقی می افتد؟”
اشتیاق مطالعه را در کودک خود پرورش دهید.
کتاب هایی با تصاویر بزرگ و رنگی برای کودک خود انتخاب کنید و همراه با شور و شوق و تقلید صداهای کودکانه، برایش بخوانید. صدای خود را زیر و بم و خطوط داستان را به صورت بسیار ساده دنبال کنید.
کودکان را تشویق به کتاب خواندن کنید. به یاد داشته باشید که در مراحل نخستین، پایه ریزی برای فهم گفتار دیگران (گویش پذیرا) برای کودک شما از پیشرفت قدرت بیان او مهم تر است.
بازی هایی را به کودک خود ارائه دهید که با دست انجام می شود.
به کودک نوپای خود اجازه بازی هایی مانند؛ کاغذ بازی (پاره کردن کاغذ باطله)، آب بازی، شن بازی و حتی گِل بازی، بدهید.
این امر کودک شما را با علم فیزیک و خواص و بافتِ مایعات و جامدات آشنا می کند. در هنگام استحمام، مغز با دانشِ آب، لغزندگی صابون و بافت های حوله، پیوند برقرار می کند. تجارب حسی مانند یک آسیاب برای یادگیری مغز کار می کند.
برای کودک خود اسباب بازی هایی فکری جهت تقویت حافظه و ذهن متناسب با سنش، انتخاب کنید.
این گونه اسباب بازی ها به او اجازه‌ی کاوش و تفکر می دهد و به کودک کمک می کند که بیشتر یاد بگیرد، زیرا روابط علت و معلول و «دیگر چه» یا نگاه گردن به موضوعات از زوایای متفاوت را به شکل استدلالی، بهتر درک خواهد کرد.
برای نمونه؛ اگر کودک موفق شود که یک مکعب کوچک تر را به روی یک مکعب بزرگ قرار دهد، نشانگر این است که او اطلاعات و داده‌ها را به یکدیگر به صورت صحیح در مغز خود پیوند داده است.
از زمان‌های مناسب برای آموزش نظم و طبقه بندی به کودک بهره گیری کنید.
این یک راه خوب برای تمرین طبقه بندی است. اغلب کودکان می دانند که در زمان خواب، هر عروسک و اسباب بازی باید در جای مخصوص خود گذاشته شود.
بچه ها به یادگیری ایجاد نظم و طبقه بندی نیاز دارند. مانند؛ چیدن عروسک ها یا ماشین ها به ترتیب از کوچک به بزرگ که به رشد شناختی قبل از دوران دبستان آن ها کمک بسزایی می کند.
برای کودک خود آواز بخوانید.
هنگام آواز خواندن، حرکات بدنی و بازی با انگشتان به کودک شما کمک خواهد کرد که با صداهای زیر و بم پیرامون خود ارتباط برقرار کند.
آهنگ خواندن به کودک شما در یادگیری ریتم، قافیه و الگوهای گویشی، کمک خواهد کرد.
وعده های غذایی و خواب کودک خود را تنظیم کنید.
در هنگام غذا دادن به کودک، نام خوراکی ها را با صدای بلند تکرار کنید. هنگامی که کودک شما خودش غذایش را می خورد، بدون توجه به تمیزی یا کثیفی و یا رعایت رسوم در سر میز غذا، او را تشویقش کنید.
این کار باعث می شود که او با غذا خوردن و زمان صرف غدا در مغز خود، ارتباط خوبی برقرار کند. جدال و فشار آوردن به کودک برای غذا خوردن اجباری برای وی امری آزار دهنده است و منجر به بوجود آمدن الگوهای منفی مغزی برای آینده او می شود.
میزان سرعت عمل خود را با خلق و خوی کودک خود هماهنگ کنید.
برخی کودکان به راحتی خود را با شرایط متفاوت تنظیم می کنند. برخی جسور و شلوغ و برخی دیگر، خجالتی و آرام هستند.
برای افزایش شجاعت و سطح راحتی یک کودک خجالتی، والدین باید وارد عمل شوند و یا به یک کودک بیش از حد فعال باید کمک کرد که یاد بگیرد انرژی فوق العاده خود را کنترل و از آن در زمان مناسب استفاده کند.
پذیرش، هماهنگی و درک شما به او کمک خواهد کرد تا آرامشی را که او برای کسب تجربه و یادگیری آزادانه نیازمند است، به دست بیاورد.
به طور کلی؛ برای پرورش ابتکار در کودکان و کمک به توسعه مهارت های منطقی آن ها، والدین و معلمان باید کودکان را به استفاده از ذخایر حافظه خود آموزش دهند.
حافظه و استدلال در جهت دستیابی به حل مشکلات به کار گرفته می شوند. از این رو؛ پرورش و توسعه استدلال منطقی در کودکان در سنین اولیه به بهبود عملیات ذهنی آن ها کمک می کند.
در نتیجه باعث افزایش سطح فعالیت های شناختی و توانایی حل مشکلات فکری توسط آن ها می شود.
پی نوشت ها و منابع:
1- اصول کافی: ج 2، ص 55، باب تفکر، ح 3 .
2- اسناد داخلی میم، زینب سخائی