خبرگزاری اهل بیت (ع) / ابنا:
شبهه: مشرکان به بت ها متوسل می شدند و ما شیعیان به پیامبر (ص) و ائمه (ع)! چه فرقی بین این دو توسل وجود دارد؟!
بر اساس آیات قرآن، مشرکان به خداوند معتقد بودند و بت ها را تنها وسیله ها و شفیعانی نزد خدا می پنداشتند.
آیا ما شیعیان در مورد ائمه (ع) همین باور را نداریم؟! اگر به طلب مغفرت فرزندان یعقوب (ع) از پدرشان استناد کنید، آن مورد، تنها درخواستی از شخص زنده است.
بنابر این ما فقط از امام عصر(عج) می توانیم درخواست کنیم. آیا خدایی که همه جا حضور دارد و همه چیز را فراگرفته است، لازم است کسی را در سخن گفتن با او شریک کنیم؟!
پاسخ: اعتقاد شیعیان به شفاعت پیامبر (ص) و اهل بیت (ع)، با اعتقاد برخی از مشرکان مکه در مورد شفاعت بت ها تفاوت های اساسی دارد که به برخی از آن ها اشاره می کنیم:
بت پرستان برای بت های خود، استقلال قائل بودند. آن ها معتقد بودند خداوند بعد از آفرینش نظام هستی، خود از مدیریت زمین کناره گیری کرد و تدبیر موجودات زمینی را به اجرام آسمانی دارای روح، یا به فرشتگان، جنیان و قدیسان واگذاشته است!
از دیدگاه بت پرستان، بت ها، فرشتگان و جنیان، فرزندان خدا و واجد بخشی از حقیقت او بودند.
برخی از مشرکان نیز معتقد بودند هر نوع از مخلوقات، خدایان ویژه به خود را دارند؛ مانند خدای آسمان، خدای زمین و خدای دریا. و ذات خداوند، هیچ دخالتی در تدبیر عالم و شئون آن ندارد!
آن ها همچنین معتقد بودند که بت ها قدرت آمرزش گناهان را دارند.(1)
این در حالی است که هیچ مسلمانی در مورد پیامبران (ع) و ائمه (ع)، چنین عقیده ای ندارد.
مسلمانان، قدرت پیامبران و اولیای الهی را محدود و در طول قدرت خدای تعالی می دانند، و معتقدند خداوند به آن ها هیچ گونه استقلالی هدیه نداده، بلکه هر اعمال قدرت آنان بستگی به رضایت خداوند دارد.
بت پرستان، بت ها را عبادت می کردند: إِنَّ الَّذِینَ تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ لا یَمْلِکُونَ لَکُمْ رِزْقا؛(2) آن بت هایی که غیر از خدای یکتا می پرستید، نمی توانند شما را روزی دهند. از خدای یکتا روزی بجویید و او را عبادت کنید و سپاس گویید؛ زیرا به سوی او بازگردانیده می شوید.
از دیدگاه همه مسلمانان و از جمله شیعیان، عبادت غیر خدا شرک است، در حالی که بت پرستان، بت ها را می پرستیدند، عبادت می کردند و در برابر آن ها خضوعی می کردند که مانند خضوع در برابر خدا بود.
بت پرستان به الوهیت بت ها معتقد بودند. خداوند در قرآن فرموده است:
وَ اتَّخَذُوا مِنْ دُونِ اللَّهِ آلِهَةً لِیَکُونُوا لَهُمْ عِزًّا، کَلاَّ سَیَکْفُرُونَ بِعِبادَتِهِمْ وَ یَکُونُونَ عَلَیْهِمْ ضِدًّا؛(3)
و آنان غیر از خدا، معبودهایی برای خود برگزیدند تا مایه عزتشان باشد. هرگز چنین نیست! به زودی [معبودها] منکر عبادت آنان خواهند شد؛ [بلکه] بر ضدشان قیام خواهند کرد.
خداوند متعال در مورد مشرکان نیز می فرماید:
إِنَّهُمْ کانُوا إِذا قِیلَ لَهُمْ لا إِلهَ إِلاَّ اللَّهُ یَسْتَکْبِرُونَ، وَ یَقُولُونَ أَ إِنَّا لَتارِکُوا آلِهَتِنا لِشاعِرٍ مَجْنُونٍ؛(4)
هر زمان به مشرکان گفته می شد کلمه توحید (لا اله الا الله) را بگویید، نمی گفتند و می گفتند: خدایانمان را به حرف شاعری دیوانه ترک نمی کنیم.
این در حالی است که کلمه توحید همواره ورد زبان شیعیان بوده و به طور کلی، توسل کنندگان به انبیا و امامان معصوم (ع) هیچ اعتقادی به الوهیت انبیا و ائمه ندارند؛(5) بلکه آن ها را بندگان مخلص خداوند می دانند که با عبودیت و بندگی، بنده مقرب خدای متعال شدند.
در تأیید این مطلب که بندگان مخلص خداوند با عبودیت و بندگی، نزد خداوند قرب و منزلتی پیدا می کنند، روایت و حدیث قدسی است که شیعه و اهل سنت آن را نقل کرده اند:
خدای متعال فرمود: بنده من به چیزی مانند انجام واجبات به من نزدیک نمی شود و همانا با انجام مستحبات و نافله ها به گونه ای نزد من قرب و منزلت پیدا می کند که دوست من محسوب می شود، اگر من بنده ای را دوست بدارم، گوش شنوا و دست گیرا و پای رونده او می شوم.
این حدیث قدسی، کمال نزدیکی پیامبران و اولیا به خداوند را عبادت بسیار آنان می داند که باعث می شود همه کارهایشان تحت نظارت و با اجازه پروردگار باشد و همین می تواند دلیلی برای توسل به آنان باشد.
در نتیجه، میان دیدگاه مشرکان نسبت به بت ها و دیدگاه شیعیان نسبت به انبیا و اولیای الهی، تفاوت جوهری وجود دارد و میان این دو دیدگاه، هیچ ارتباطی وجود ندارد.(6)
پی نوشت ها و منابع:
1- طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج7، ص 55؛ ج13، ص251؛ ج15، ص 61، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، 1417ق.
2- عنکبوت، 17.
3- مریم، 81- 82.
4- صافات، 35- 36.
5- ر. ک: «نفى الوهیت بت‌ها»
6- ر. ک: کوفى اهوازى، حسین بن سعید، المؤمن، ص 32، قم، مؤسسة الإمام المهدی (عج)، 1404ق؛ بخاری، محمد بن اسماعیل، الجامع المسند الصحیح المختصر من أمور رسول الله (ص) و سننه و أیامه (صحیح بخاری)، محقق، الناصر، محمد زهیر بن ناصر، ج8، ص105، بیروت، دار طوق النجاة، چاپ اول، 1422ق.