خبرگزاری اهل بیت (ع) / ابنا: مقوله تربیت از ابتدایی ترین و اساسی ترین نیاز های زندگی بشری است. انسان تنها در پرتو تربیت صحیح است که به عنوان موجودی هدفمند و اندیشه ورز به اهداف و آرمان های خود دست می یابد و قله رفیع سعادت مطلوب خویش را فتح می نماید.
تحقق هدف آفرینش انسان، تنها در پرتو تعلیم و تربیت میسر است؛ به این منظور، خداوند متعال انسان را به نیروی عقل و ابزار معرفت تجهیز کرد و پیامبرانی را با براهین روشن و احکام و قوانین متین برانگیخت و رسالت سنگین تعلیم و تربیت انسان را به آنان سپرد.
ویژگی های نظام تربیتی اسلام
یکی از مهم ترین ویژگی های نظام تعلیم و تربیت اسلامی، جنبه هدایتی آن است. پاره ای از مربیان، هدایت را رسالت اساسی تعلیم و تربیت می دانند. هدایت کردن یعنی کمک به فرد برای شناختن خود و محیط خود؛ و هدایت فرد از جنبه های مختلف رشد شخصیت در ابعاد عقلانی، اجتماعی، عاطفی و بدنی.
دومین جنبه نظام تربیت اسلام، پویایی است؛ به این معنا که مکتب تربیتی اسلام، قابل تغییر یا انعطاف پذیر است. در این نظام فکری، اصول، هدف ها، روش ها و محتوا به طور منطقی در یک طرح قرار می گیرند و رابطه این امور با هم و با کل نظام، رابطه ای چند جانبه است.
سوم، جنبه عقلانی نظام تربیت اسلامی است. در مکتب دینی اسلام، به جنبه عقلانی نظام فکری یا ایدئولوژی، بیشتر از مکتب های دیگر اهمیت داده می شود. وجهه عقلانی، در اعتقادات و توصیه ها و در آموزش های پیامبران، پیشوایان و معصومین قویا دیده می شود.
تکیه بر عقل و تأیید وجهه عقلانی، از ویژگی های تربیت اسلامی است. مسلمان باید اصول و مبانی اعتقادات خود را با تعقل بپذیرد. حضرت علی (ع)در نهج البلاغه می فرمایند: «هیچ بی نیازی یا ثروتی مانند برخورداری از عقل نیست.» یا در جای دیگر می فرمایند: «عقل برای تو کافی است؛ زیرا راه های گمراهی تو را از راه های رستگاریت متمایز می سازد.»
چهارم، جنبه انقلابی مکتب اسلام است. مکتب اسلام، نظام فکری پویا است و وجهه عقلانی دارد. این آرمان الهی قادر است در نظام ارزشی، اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و تربیتی، دگرگونی بنیادی فراهم آورد؛ برای فرد و جامعه، هدف هایی مطرح سازد که هم وسیع باشد آن چنان که رشد فرد و جامعه را محدود نسازد و هم فعالیت های روزمره را هدایت کند.
ویژگی پنجم تربیت اسلامی، استمرار آن است؛ چنان که پیامبر (ص) می فرمایند: «ز گهواره تا گور دانش بجوی.» بر این مبنا، کسب علم و در نتیجه تعلیم و تربیت، امری دائمی است. در اسلام، بر پرورش تفکر تأکید می شود و وظیفه مسلمانان است که پیوسته در پرورش قدرت تفکر خود اقدام کنند.
ویژگی ششم، همگانی بودن تعلیم و تربیت در نظام تربیتی اسلام است. اسلام با وجود طبقات و اختصاص دادن امتیازاتی خاص به طبقه ای معین مخالف است. برتری افراد بر هم بر اساس فضیلت و تقوای آن ها است؛ بنابراین در جامعه اسلامی، تأمین ضروریات زندگی و فرصت آموزش برای همه افراد، جزء وظایف دولت اسلامی است.
منابع:
1. قرآن کریم. ترجمه محمدمهدی فولادوند. تهران: دارالقرآن الکریم.
2. نهج البلاغه (١٣٧٩). ترجمه محمد دشتی. چ هفتم. قم: نشر مشرقین.
3. ابن بابویه، محمد بن علی (١٣٧٠). من لایحضره الفقیه. چ دوم. قم: انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
4. ابوطالبی، مهدی (١٣٨٦). تربیت دینی از دیدگاه امام علی (ع). چ دوم. قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
5. احمدی، احمد (١٣٨٤). اصول و روشهای تربیت در اسلام. چ پنجم. اصفهان: انتشارات دانشگاه اصفهان.
6. اعرافی، علیرضا؛ موسوی، سید نقی (١٣٩١). تعریف تربیت و تطبیق آن بر حرکت فلسفی. دوفصلنامۀ علمی - پژوهشی تربیت اسلامی. ٧ (١٤): ٢٨ - ٧.
7. امینی، ابراهیم (١٣٨١). اسلام و تعلیم و تربیت. چ پنجم. تهران: انتشارات انجمن اولیا و مربیان.