خبرگزاری اهل بیت (ع) / ابنا:
شبهه: چرا خداوند گفته است قرآن را واضح و روشن آفریدیم اما با این حال آن را تفسیر می کنیم؟
پاسخ: باید در جواب این سوال گفت که همان قرآن به این نیز اشاره کرده است که در قرآن دو دسته آیه وجود دارد؛ آیاتی که مفهوم و معنی آن ها دقیقا مشخص است و آیاتی که مفهوم آن ها به تنهایی قابل فهم نیست و در آن از کنایه، تشبیه و ... استفاده شده است.
در دسته دوم اگر ما فقط به ظاهر آیه توجه کنیم و کاری به باطن آن نداشته باشیم به اشتباه میفتیم. قرآن جواب سوال "این نوع آیات را چگونه بفهمیم و متوجه شویم" را دارد: باید آیاتی که را که ظاهرشان واضح نیست با آیات دسته اول مطابقت بدهیم و با استفاده از فن بلاغت به مفهوم اصلی این آیات برسیم.
به عنوان مثال در آیه 72 سوره اسراء گفته شده شخصی که در این دنیا نابیناست در آخرت هم نابیناست. مفهوم اصلی این آیه این است: "شخصی که در این دنیا کوردل و گمراه بوده است، در آن دنیا هم گمراه است". پس در این آیه شخص گمراه به نابینا تشبیه شده است.
حال مواردی در قرآن را بررسی می کنیم که در آن ها به ظاهر گفته می شود خداوند جسم دارد!
دست (ید) داشتن خداوند
در آیه 75 سوره صاد خداوند می فرماید که آدم را با دستان خودم آفریدم. اینجا منظور از دست، دست های جسمانی نیست؛ بلکه کنایه از قدرت کامل خداوند در آفرینش انسان است.
یعنی چون بین ما آدم ها دست نماد قدرت است (مثل دست یاری برسان، فلان کشور در دست فلان کشور است و ...) و ما کارهای مهم را با دو دستمان انجام می دهیم، اینجا هم دست کنایه از عنایت مخصوص خدا و اعمال قدرت مطلقش در آفرینش انسان است.
چشم (عین) خداوند
در آیه 14 سوره قمر به چشم داشتن خدا اشاره شده است. طبیعتا منظور این نیست که خداوند چشم دارند؛ بلکه به محافظت خدا اشاره دارد. یعنی ما زیر نظر خدا هستیم. مانند عبارت عامیانه «چشمت به کلاس باشه» یعنی مراقب کلاس باش!
صورت (وجه) خداوند
خداوند جسم نیست و مثل انسان چهره و صورت ندارد. برای کلمه وجه در آیات قرآن معانی مختلفی وجود دارد. مثلا «وجه الله» در یک سری از آیات به معنی ذات خداست و در گروه دیگری از آیات قرآن این کلمه به معنی رضایت خداست. وجه در این آیات به معنی توجه کردن و رو نمون خدا و به معنی کنایی رحمت و رضایت الهیه.
نظر دیگری که درباره تفسیر معنای وجه الله گفته شده است نموده و جلوه خداست. صفاتی که خداوند با ان ها با بندگانش رو به رو می شود؛ نظیر رحمت، رزق، هدایت و ... را می شود وجه خداوند دانست.
شنوا (سمیع) و بینا (بصیر) بودن خداوند
اینجا نیز منظور این نیست که خداوند مانند انسان چشم و گوش دارد. منظور اصلی علم و آگاهی خداوند نسبت به همه پدیده های شنیدنی و دیدنی است؛ چون جهان هستی با همه تصاویر و صداها پیش خدا حاضر است، خدا نسبت به تمام جهان احاطه و آگاهی دارد و درکش از هر نوع شنوایی و بینایی برتر است.
خشنود و خشمگین شدن خداوند
خشمگین شدن خدا به معنی این است که وقتی انسان کار بد و گناهی را انجام می دهد، عقوبت می شود و به سزای عملش می رسد. از طرفی وقتی انسان کار خوبی را انجام می دهد، خداوند به او پاداش و ثواب می دهد و این نشانه لطف و عنایت خداوند به بنده هایش است. پس اینجا به جهت نزدیک بودن به ذهن مخاطب گفته شده که خدا خشمگین و یا خشنود میشود.
منابع:
1- ترجمه تفسیر المیزان، علامه طباطبایی
2- تفسیر نمونه، مکارم شیرازی
3- التوحید، الشیخ الصدوق
4- مجموعه رنشا