خبرگزاری اهل بیت (ع) / ابنا: اگر از عبادت لذت نمی بریم اول به خاطر این است که در بخش تخلیه نفس و نفی موانع خوب عمل نکرده ایم و لذت و هوا های نفسانی و گناه در قلب ما مانعیت ایجاد کرده است و دوم هم به خاطر این است که در بخش اثباتی خودسازی در معرفت خداوند و عشق به او و حضور قلب نکوشیده ایم.
ما دو نوع لذت داریم؛ لذت های دنیوی و مادی و لذت های معنوی. این دو نوع لذت در مقابل هم قرار دارند. اگر کسی بخواهد از معنویت لذت ببرد، باید از دنیازدگی دور و از لذت های افراطی و نادرست مادی فاصله بگیرد.
وقتی ما با گرایش افراطی به دنیا و لذت های آن از خدا دور می شویم، نتیجه طبیعی آن این است که دیگر از انس با خدا و قرب به او لذت نمی بریم.
گرایش افراطی به دنیا و لذت طلبی افراطی و در نتیجه آن گناه، بزرگترین مانع و حجاب انسان در کسب لذت های معنوی خواهد بود.
اوج لذت های معنوی بستگی به اوج عبادت و عشق انسان به خداوند دارد. عرفا و اولیای خدا چون در اوج بندگی و عبادت و ریاضت نفس بودند، بیشترین لذت را از خدای متعال می بردند، آنچنان که حاضر نبودند حتی یک لحظه از این حالات خود را با تمام دنیا عوض کنند.
بنابراین یکی از مهمترین و مؤثر ترین عواملی که باعث می شود لذت مناجات از انسان گرفته شود گناه است. همان گونه که انجام هر کاری مستلزم فراهم کردن مقدمات آن کار است، امور عبادی نیز همچون نماز یک سری مقدماتی دارد که اساسی ترین مقدمه، ترک معاصی در عقیده و عمل است.
علامه جوادی آملی می فرمایند: «کسی که جز حلال نمی خورد و جز به حلال نمی اندیشد، حتما از عبادت لذت می برد. چنان که انسان گرفتار سرما خوردگی و گرفتگی بینی , از بوی خوش لذت نمی برد و...، انسان گنهکار نیز از عبادت لذت نمی برد.»
کسی که در خارج از عبادت، محوریت همه امورش خدای رحمان باشد مسلما در حین انجام عبادت، بهترین حال را دارد. به هر میزان که انسان از معاصی اجتناب کند، مسلما بهتر می تواند عظمت خالق و معبود خویش را درک کرده و از هم صحبتی با او لذت ببرد.
اگر انسان اهل مراقبه باشد احوال قبل و بعد از عبادت را مراقبت و مواظبت نماید، به طور قطع از عبادت حظ و بهره خواهد برد.
اگر بخواهیم کامل شویم، چاره ای جز تهذیب روح نیست و تهذیب روح راه ندادن بیگانه به حریم دل است؛ وقتی هر گونه سخنی را می گوییم، به هر جایی نگاه کرده، به هر چیزی گوش فرا می دهیم، هر غذایی را خورده و...، بدانیم که بیگانه را در دل خود جای داده ایم.
گاهی اوقات گرفتاری و مشکلات زیاد، انسان را به خدا نزدیک تر می کند و حالت تضرع و مناجات در انسان قوی تر می شود و با رفع گرفتاری و حل مشکل، انسان غالبا ً دچار غفلت شده و کمتر حال مناجات می یابد.
«فاذا رکبوا فی الفلک دعوالله مخلصین له الدین فلما نجاهم الی البر اذا هم یشرکون؛ هنگامی که سوار بر کشتی شوند خدا را با اخلاص می خوانند (و غیر او را فراموش می کنند) اما هنگامی که خدا آنان را به خشکی رساند و نجات داد باز مشرک می شوند.»
مشغولیات ذهنی مختلف، که انسان در روزمره با آن ها درگیر است می تواند یکی از موانع ارتباط صحیح با معبود باشد؛ همان طور که قبلا ً نیز اشاره شد، اگر انسان همه ی مشغولیات و امورش در راستای عبودیت و بر محور خدا باشد از عبادات لذت خواهد برد.
قلب انسان ها با توجه به مراتب شان دچار اقبال و ادبار می شوند. به عبارت دیگر، انسان در برخی مواقع بسیار شور و اشتیاق انجام عبادات رادارد و گاهی اوقات، ممکن است خدای ناکرده حتی برای عبادات واجب هم کسالت داشته باشد. البته هر چه انسان در مسیر بندگی و عبودیت بیشتر طی طریق کرده باشد لحظات اقبال و نشاطش بیشتر خواهد بود.
برخی عواملی که می تواند عبادت را برای انسان لذت بخش کند چند چیز است:
الف) قبل از عبادت انسان خود را مستعد و مهیا سازد؛ یعنی قدری به خود تلقین کند من در صدد نیایش و نماز هستم و سعی کند افکار متفرق را از ذهنش دور کند.
ب) حتی الامکان در بهترین وقت عبادت کند؛ مثلاً با کسالت، خستگی و خواب آلودگی وارد نماز نشود. "لاتقربوا الصلوة و انتم کسالی"
ج) در محیط پر سر و صدا و آشوب به مناجات نایستد، بلکه محیط آرام و با فراغتی را انتخاب کند.
د) در حین عبادت مصمّم بر مراقبت باشد و اگر احیانا افکار دیگری به او هجوم آورد، همین که متوجه شد، سعی کند خود را از دام آن افکار برهاند.
منابع:
۱- علامه جوادی آملی / تفسیر موضوعی قرآن کریم / ج ۱۰ / ص ۵۹
۲- نهج البلاغه / حکمت ۹۴
۳- نهج البلاغه / حکمت ۴۶
۴- نهج البلاغه / حکمت ۳۱۲