خبرگزاری اهل بیت (ع) / ابنا: اسلام در مورد حقوق همه موجودات حساس است. در قرآن و روایات اهل‌بیت (ع) نکات زیادی در مورد حیوانات مطرح شده که یکی از آن وظایف و حقوق، محافظت از آن ها در برابر آفات و عدم اذیت و آزار آنان است که به برخی از این موارد اشاره می کنیم:
قرآن حیوانات را دارای شعور و عواطف معرفی کرده است؛ یعنی اگرچه حیوانات مانند انسان عاقل نیستند، ولی عواطف و ادراک دارند.
در قرآن مجید، تمام جنبندگان، پرندگان و چرندگان را «امت» هایی مانندِ جوامع انسانی دانسته و فرموده است: «هیچ جنبنده ای در زمین نیست و هیچ پرنده ای که با دو بال خود پرواز می کند، مگر اینکه امت هایی مانند شما هستند. ما هیچ چیز را در این کتاب، فروگذار نکردیم؛ سپس همگی به سوی پروردگارشان محشور می شوند.»
در آیه دیگری به فراهم کردن نیاز های ضروری و احتیاج های حیاتی حیوان ها اشاره کرده و آن را در کنار انسان ها ذکر نموده و فرموده است: «چه بسا جنبنده ای که قدرت حمل روزی خود را ندارد، خداوند او و شما را روزی می دهد؛ و او شنوا و داناست.»
بنابراین تمام موجودات، مانند انسان نظام اجتماعی دارند. البته با توجه به تفاوت های ذاتی انسان و حیوان، ساختار اجتماعی آنان نیز با هم فرق دارد.
در قرآن هرگونه آزار و اذیت کردن حیوان ها، مانند بریدن گوش و دُم و... کاری زشت و شیطانی شمرده شده است؛ شیطان گفت: «و آنان را گمراه می کنم و به آرزو ها سرگرم می سازم و به آنان دستور می دهم که (اعمال خرافی انجام دهند و) گوش چارپایان را بشکافند و آفرینش (پاک) خدایی را تغییر دهند.» خدای متعال مُثله کردن و بریدن اعضای حیوانات را کاری شیطانی شمرده است.
بدیهی ترین حقوق آن ها که مقتضای حق حیات آن هاست، آماده سازی آب، غذا، مکان مناسب و تامین آرامش و امنیت شبانه است.
مصون داشتن حیوان از آزار و اذیت در بهره برداری و وارد نکردن صدمه و آسیب بر پیکر حیوان و حرمت گذاری حیوان از حقوقی است که شرع مقدس اسلام با تعبیر های گوناگون و در قالب احکام تکلیفی به آن ها سفارش کرده و حمایت از این حقوق را از مسلمانان خواسته است و رعایت آن ها بر مالک حیوان و دیگران و در مواردی بر حاکم شرع نیز واجب است.
در روایات نیز مطالبی در حقوق حیوان در زمینه نگه داری، حقوق در بهره برداری، حقوق در صدمات آمده است که به خاطر دوری از طولانی شدن کلام فقط دو نمونه ذکر می کنیم.
از پیامبر اکرم (ص) نقل شده که ایشان از داغ کردن صورت چهارپایان منع کرده است و در روایت دیگری ایشان فرمود: «به‌صورت حیوانات نزنید، چون هر موجودی، تسبیح گوی خداست.»
اهمیت حمایت از حیوانات شیرده
توجه به حیوانات شیرده اهمیت بیشتری دارد، زیرا مراعات حقوق آن، ادای
حق دو حیوان است و شیر خوار حیوان بر اثر ضعف جسمانی و خطر هایی که او را تهدید می
کند و آسیب پذیری نیاز به حمایت بیشتری دارد.
یکی از یاران پیامبر نقل کرده است که شتری شیر ده را به رسول خدا (ص) هدیه کردند. ایشان فرمودند تا آن را بدوشم من نیز آن را سخت دوشیدم. آن حضرت که زیاده روی مرا در دوشیدن آن حیوان دید فرمود: «این گونه ندوش برای بچه او نیز سهمی بگذار. گاهی دوشیدن تمام شیر حیوان موجب اذیت خود حیوان نیز می شود.»
حمایت از حیوان شیر ده تنها به حیوان حلال گوشت اختصاص ندارد بلکه هر حیوانی مانند سگ که نگهداری آن اجمالا نهی شده، اگر شیر ده باشد مورد حمایت است.
هنگام عزیمت سپاه اسلام برای فتح مکه، رسول خدا (ص) سگی را دید که به خاطر بچه هایش زوزه می کشد و آن ها شیر مادرشان را می خوردند، به جعبل بن سراقه فرمود تا در برابر آن حیوان بایستد و از آن مراقبت کند تا مبادا سپاهیان که از آنجا می گذرند به آن حیوان و بچه هایش آسیبی برسد.
بنابراین اگر نسبت به حیوانی آزار و اذیتی داشته اید و دیگر فرصت جبران آن نیست، باید علاوه بر توبه و استغفار و طلب مغفرت از خداوند سعی کنید با عبادت و نیکی به انسان ها یا جانداران دیگر این خطا را جبران کنید.
منابع:
۱. سوره نور، آیه ۴۱.
۲. سوره انعام، آیه ۳۸.
۳. سوره عنکبوت، آیه ۶۰.
۴. سوره نساء، آیه ۱۱۹.
۵. شیخ صدوق، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، چاپ دوم، ۱۴۱۳ ق، ج۴، ص۹.
۶. برقی، احمد بن محمد بن خالد، المحاسن، دارالکتب الإسلامیه - قم، چاپ: دوم، ۱۳۷۱ ق، ج۲، ص۶۳۳.