خبرگزاری اهل بیت(ع) / ابنا: یکى از مراحل سیر الى الله، اراده است و به سه رکن، متکى است:
الف) علم به مراد
ب) کمال بودن مراد براى مرید
ج) در اختیار نبودن مراد برای مرید
آن جا که سالک چیزى نمى‌داند، نمى‌تواند ارادت بورزد؛ آن جا که چیزى مى‌داند؛ ولى به کمال مراد آگاهى ندارد، نمى‌تواند مرید او باشد و آن جا که مى‌شناسد و کمال او را هم مى‌داند؛ ولى او را از دست نداده است، جا براى اراده نیست. وقتى شخص در بین راه به مشکلى برخورد کند و این اراده با مفارقت مراد همراه شود، شوق درد آورى براى سالک پیش مى‌آید. این جاست که او هم شوق دارد و هم باید صبر کند. اگر سالک بر اثر پیمودن راه، اثرى از محبوب و مقصود دریافت کند، به او محبت پیدا مى‌کند و بنابراین، محبت مزبور بر اثر وصول اثر محبوب و مقصود است. پس در منازل سیر، اول اراده، بعد شوق و سپس محبت قرار دارد.
الف) دسته‌اى که هدف آنان پرهیز از آتش است،
ب) عده‌اى که شوق به بهشت دارند.
ج) گروهى که محبت خدا مقصود آنهاست. گروه اول و دوم که از خدا غیر خدا را مى‌خواهند، نسبت به گروه سوم در حقیقت دنیا طلبند؛ زیرا هر چه غیر خداست، گرچه وصول به بهشت و یا نجات از دوزخ باشد، دنیا است. این معناى لطیف را از آیه ذیل مى‌توان استفاده کرد:
«و اصبر نفسک مع الذین یدعون ربهم بالغدوة و العشى یریدون وجهه و لا تعد عیناک عنهم ترید زینة الحیاة الدنیا» (کهف/28)
«با کسانی باش که پروردگار خود را هر صبح و عصر می‌خوانند و تنها رضای او را می‌طلبند و هرگز به خاطر زیورهای دنیا چشمان خود را از انان برمگیر.»
در این آیه «دنیاطلبى» در مقابل «اراده وجه خدا» قرار گرفته است. آنان از این تذکر صبح و شام، فرار از دوزخ یا قرار در بهشت را طلب نمى‌کنند، بلکه «وجه الله» را طلب مى‌کنند. سالک راستین، کسى است که چیز زوال ناپذیر را طلب کند و آن «وجه الله» است.
عدم انقطاع اراده
منبع :
الف) علم به مراد
ب) کمال بودن مراد براى مرید
ج) در اختیار نبودن مراد برای مرید
آن جا که سالک چیزى نمى‌داند، نمى‌تواند ارادت بورزد؛ آن جا که چیزى مى‌داند؛ ولى به کمال مراد آگاهى ندارد، نمى‌تواند مرید او باشد و آن جا که مى‌شناسد و کمال او را هم مى‌داند؛ ولى او را از دست نداده است، جا براى اراده نیست. وقتى شخص در بین راه به مشکلى برخورد کند و این اراده با مفارقت مراد همراه شود، شوق درد آورى براى سالک پیش مى‌آید. این جاست که او هم شوق دارد و هم باید صبر کند. اگر سالک بر اثر پیمودن راه، اثرى از محبوب و مقصود دریافت کند، به او محبت پیدا مى‌کند و بنابراین، محبت مزبور بر اثر وصول اثر محبوب و مقصود است. پس در منازل سیر، اول اراده، بعد شوق و سپس محبت قرار دارد.
درجات آخرت طلبان
در حدیث معروف تثلیث امیرالمؤمنین (ع) آخرت طلبان را به سه دسته تقسیم کرده‌اند:الف) دسته‌اى که هدف آنان پرهیز از آتش است،
ب) عده‌اى که شوق به بهشت دارند.
ج) گروهى که محبت خدا مقصود آنهاست. گروه اول و دوم که از خدا غیر خدا را مى‌خواهند، نسبت به گروه سوم در حقیقت دنیا طلبند؛ زیرا هر چه غیر خداست، گرچه وصول به بهشت و یا نجات از دوزخ باشد، دنیا است. این معناى لطیف را از آیه ذیل مى‌توان استفاده کرد:
«و اصبر نفسک مع الذین یدعون ربهم بالغدوة و العشى یریدون وجهه و لا تعد عیناک عنهم ترید زینة الحیاة الدنیا» (کهف/28)
«با کسانی باش که پروردگار خود را هر صبح و عصر می‌خوانند و تنها رضای او را می‌طلبند و هرگز به خاطر زیورهای دنیا چشمان خود را از انان برمگیر.»
در این آیه «دنیاطلبى» در مقابل «اراده وجه خدا» قرار گرفته است. آنان از این تذکر صبح و شام، فرار از دوزخ یا قرار در بهشت را طلب نمى‌کنند، بلکه «وجه الله» را طلب مى‌کنند. سالک راستین، کسى است که چیز زوال ناپذیر را طلب کند و آن «وجه الله» است.
عدم انقطاع اراده
در سخنان محقق طوسى و دیگران آمده است که اراده با وصول به مراد، منقطع مى‌شود، ولى چنین نیست، بلکه اراده با وصول به مراد، کامل مى‌شود. اوصافى که در بین راه لازم است وقتى به مقصد رسید به «کمال» مى‌رسد.
منبع :
جوادی آملی، عبدالله؛ مراحل اخلاق در قرآن، قم، انتشارات مؤسسه اسراء، ص 315