خبرگزاری اهل بیت (ع) / ابنا:
پرسش: عفو و مغفرت الهی چه نشانه هایی دارد تا مطمئن شویم بخشیده شدیم؟
پاسخ: یکی از مهم ترین دغدغه های انسان، بخشش گناهان و نجات از
عذاب الهی است که زمینه ساز دست یافتن به کمال و سعادت حقیقی است.
علاوه بر دخالت فطرت کمال خواه انسان، در آیات و روایات بسیاری، راه هایی برای
مغفرت خواهی و جبران گناهان و خطا ها ارائه و بر پی جویی آن تشویق شده است؛ اما
تشخیص اینکه آیا فرد مورد مغفرت و رحمت خداوند متعال قرار گرفته است یا خیر، در
گرو فراهم آوردن شرایط و زمینه های آن و نیز دارای آثار و پیامد هایی است.
مغفرت، وعده حتمی الهی
مغفرت از غفر است که در لغت به معنی پوشیدن چیزی است که انسان را از
زشتی حفظ می کند و در اصطلاح قرآنی به این معنى است که خداوند عیوب و گناهان
بندگان پشیمان خود را می پوشاند و آن ها را از عذاب و کیفر حفظ کرده و اثر گناه
را محو می نماید.
خداوند متعال از سویی فرموده است: «وَعَدَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا
الصَّالِحاتِ لَهُمْ مَغْفِرَهٌ وَ أَجْرٌ عَظِیم؛ خداوند، به آن ها که ایمان
آورده و اعمال صالح انجام داده اند وعده آمرزش و پاداش عظیمی داده است.»
و از سوی دیگر فرموده است: «إِنَّمَا تُوعَدُونَ لَوَقِع؛ آنچه به شما وعده داده
شده، حتماً واقع خواهد شد.» بنابراین وعده مغفرت الهی، حتمی و قطعی است، اما برای
تحقق این وعده و امید به آن، انسان باید شرایط و زمینه های آن را فراهم آورد و
موانع آن را رفع نماید.
توجه به آثار و پیامدها
عفو و مغفرت الهی همراه با برخی نشانه ها است که وقتی بروز و ظهور
پیدا کرد انسان می تواند امید داشته باشد که مورد مغفرت الهی قرار گرفته است. سروری
که در قلب انسان از توبه به وجود می آید، نیز دوری از گناه، انس و الفت با دعا و
مناجات با خدا از این نشانه ها است.
علاوه بر این ها، با بررسی روایات می توان به برخی از این نشانه ها
دست یافت که به چند مورد اشاره می شود:
1- توفیق اشک
خشکی چشم، نشانه شقاوت دل بر اثر گناه است و در عوض توفیق اشک و گریه
از خوف الهی، نشان دهنده رحمت خداوند متعال است. در روایتی از امیر مؤمنان علی (ع)
نقل شده که فرمود: «البُکاءُ مِن خَشیَهِ اللَّهِ مِفتاحُ الرَّحمهِ؛ گریستن از
ترس خدا، کلید رحمت است.»
در حدیث دیگری پیامبر خدا (ص) فرموده است: «مَن خَرَجَ مِن عَینَیهِ مِثلُ
الذُّبابِ مِن الدَّمْعِ مِن خَشیَهِ اللَّهِ آمَنَهُ اللَّهُ بهِ یَومَ الفَزَعِ
الأکبَرِ؛ هر کس از ترس خدا به اندازه مگسى اشک از چشمش خارج شود، خداوند او را
در آن روزِ ترس بزرگ، ایمن مى گرداند.»
2- تبعیت از احکام و حدود الهی
اگر انسان توفیق تبعیت از احکام الهی دارد، بدان معنا است که مورد
عنایت خداوند متعال است چرا که توفیق تبعیت از حدود الهی، موجب سعادتمندی دانسته
شده است و سعادتمند مورد غفران خداوند متعال است.
در روایت آمده است: «لا یَسعَدُ أحَدٌ إلاّ بِإقامَهِ حُدودِ اللّه وَ لا یَشقى
أحَدٌ إلاّ بِإِضاعَتِها؛ هیچ کس جز با اجراى حدود و احکام خدا خوشبخت نمی شود و
جز با ضایع کردن آن بدبخت نمی گردد.»
3- خوف الهی
فردی که خوف از خدا دارد به معنای آن است که به مقام بیداری از گناه
رسیده است. می فرماید: «سَیذَّکرُ مَنْ یخْشی؛ به زودی کسی که از خدا می ترسد،
متذکر خواهد شد.» و بیداری، مقدمه جبران گناه و خطا است و از همین جهت منزلگاه
خائفان، بهشت نامیده شده است.
در سوره نازعات فرموده است: «وَ أَمَّا مَنْ خافَ مَقامَ رَبِّهِ وَ نَهَی
النَّفْسَ عَنِ الْهَوی فَإِنَّ الْجَنَّهَ هِی الْمَأْوی؛ و اما کسی که از مقام
پروردگارش بترسد و نفس را از هوی [و هوس] جلوگیری کند، در نتیجه، بهشت منزلگه
نهایی اوست.»
در حقیقت امید به رحمت خدا و دیدن نشانه های آن به معنای خوف از خدا نداشتن نیست
بلکه خوف الهی در دل داشتن، از لوازم و نشانه های مغفرت الهی است و انسان مؤمن و
مقبول درگاه حضرت حق هیچ گاه از مقام خوف الهی خارج نمی شود.
4- احساس نشاط و توانایی
خدای متعال در قرآن فرموده است: «وَیَا قَوْمِ اسْتَغْفِرُواْ
رَبَّکُمْ ثُمَّ تُوبُواْ إِلَیْهِ یُرْسِلِ السَّمَاء عَلَیْکُم مِّدْرَارًا
وَیَزِدْکُمْ قُوَّهً إِلَى قُوَّتِکُمْ؛ و اى قوم من! از پروردگارتان طلب آمرزش
کنید، سپس به سوى او بازگردید تا باران را پی در پی بر شما بفرستد؛ و نیرویى بر
نیرویتان بیفزاید.»
منابع:
1- راغب اصفهانی، ابوالقاسم حسین بن محمد، معجم مفردات الفاظ قرآن،
تهران، المکتبه المرتضویه، 1416 ق، ص ۶۰۹.
2- سوره مائده، آیه 9.
3- سوره مرسلات، آیه 7.
4- تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد، غررالحکم و درر الکلم، مصحح: سید
مهدی رجایی، تهران، دارالکتب الإسلامیه، چاپ دوم، 1410 ق، ح 2051.
5- مجلسی، محمدباقر، همان، ج ۹۳ ص
۳۳۶.
6- نوری طبرسی، حسین بن محمدتقی، مستدرک الوسائل ومستنبط المسائل،
بیروت، مؤسسه آل البیت (ع) لإحیاء التراث، 1408 ق، ج 18، ص 9.
7- سوره اعلی، آیه 10.
8- سوره نازعات، آیات 40 و 41.
9- سوره هود، آیه 52.