خبرگزاری اهل بیت (ع) / ابنا:
پرسش: رهبر عزیزمان در سخنرانی با اهل سنت و هفته وحدت فرمودند: «موضوع وحدت نه یک تاکتیک بلکه یک اصل قرآنی است.» من تاکنون مثل بسیاری از افراد دیگر تصور می کردم موضوع وحدت بیشتر تقیه ای و تاکتیکی است ولی ایشان فرمودند یک اصل قرآنی است. لطفاً در این زمینه و اصل قرآنی بودن توضیح دهید که یعنی چه؟ و نیز از چه آیاتی می توان این اصل بودن را فهمید یعنی مستندات قرآنی آن را می خواستم.
پاسخ: وحدت یعنی مسلمانان باید از طریق گفت و گو و ارتباط با هم، افکار و احساساتشان را به هم نزدیک و افزون بر زندگی مسالمت آمیز در کنار هم، در زمینه های مختلف ازجمله بهره برداری از ظرفیت های موجود، خنثی سازی تهدیدات مشترک و ... با هم همکاری و همیاری کنند. چنین وحدتی نه تنها مورد اهتمام و تأکید قرآن قرار گرفته، بلکه از اصول ثابت و همیشه پابرجای این کتاب آسمانی است.
اصل
قرآنی
اصل در لغت به معنای پایین ترین نقطه هر چیز، ریشه، پایه و بُن است و در
اصطلاح یعنی امری که پایه و اساس است و امور دیگر متفرّع و مبتنی بر آن هستند.
منظور از اصل قرآنی قوانین و قواعد ثابت و بنیادی قرآن هستند که شالوده و مبنای
فکری و عملی زندگی مسلمانان می باشند.
بنابراین،
منظور از اصل قرآنی بودن وحدت، این است که این مسئله دائمی و بنیادی است و نباید
به آن همانند ابزار و راه حل موقت نگاه کرد.
به عبارت دیگر، وحدت هدف است و نه تاکتیک. تاکتیک به
اقدامات و روش هایی گفته می شود که برای دستیابی به هدف استفاده می
شوند و
معمولاً کوتاه مدت و انعطاف پذیر هستند، بر
اساس شرایط تغییر می کنند و پس از رسیدن به هدف کنار گذاشته می
شوند.
مستندات
قرآنی اصل بودن وحدت
همان گونه که مشخص شد اصل قرآنی یعنی واجبی قرآنی که خودش هدف است و مقدمه رسیدن
به هدف دیگری نیست. در این بخش به برخی از آیات قرآنی که حاکی از اصل بودن وحدت
هستند، اشاره می شود.
مطابق قرآن کریم مؤمنان موظف اند که در انجام کارهای خوب با هم همکاری کنند: «... وَ تَعاوَنُوا عَلَی
اَلْبِرِّ وَ اَلتَّقْوی...؛ ... و یکدیگر را بر انجام کارهای خیر و پرهیزکاری یاری نمایید...»
وحدت و دوری از تفرقه از نگاه قرآن واجب است و همگان ملزم به رعایت آن هستند: «وَ اِعْتَصِمُوا بِحَبْلِ
اَللّهِ جَمِیعاً وَ لا تَفَرَّقُوا...؛ و همگی به ریسمان خدا چنگ زنید، و پراکنده
و گروه گروه نشوید...»
تلاش برای حل اختلافات مؤمنان، اصلاح بین آنان و از میان بردن تفرقه نیز یکی دیگر از
واجبات قرآنی است: «وَ إِنْ طائِفَتانِ مِنَ اَلْمُؤْمِنِینَ اِقْتَتَلُوا فَأَصْلِحُوا
بَیْنَهُما... إِنَّمَا اَلْمُؤْمِنُونَ إِخْوَهٌ فَأَصْلِحُوا بَیْنَ أَخَوَیْکُمْ
وَ اِتَّقُوا اَللّهَ لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ؛ و اگر دو گروه از مؤمنان با یکدیگر
بجنگند میان آن ها صلح و آشتی برقرار کنید... جز این نیست که همه مؤمنان با هم
برادرند؛ بنابراین [در همه نزاع ها و اختلافات] میان برادرانتان صلح و آشتی
برقرار کنید، و از خدا پروا نمایید که مورد رحمت قرار بگیرید.»
اهتمام قرآن به وحدت به اندازه‌ای است که نه تنها وحدت را واجب و تفرقه را حرام
کرده بلکه از اموری که اتحاد مسلمانان را خدشه دار می کنند و منجر به اختلاف و
تفرقه می شوند نیز نهی کرده است:
«یا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا لا یَسْخَرْ قَوْمٌ
مِنْ قَوْمٍ عَسى أَنْ یَکُونُوا خَیْراً مِنْهُمْ وَ لا نِساءٌ مِنْ نِساءٍ عَسى أَنْ
یَکُنَّ خَیْراً مِنْهُنَّ وَ لا تَلْمِزُوا أَنْفُسَکُمْ وَ لا تَنابَزُوا بِالْأَلْقابِ
بِئْسَ اَلاِسْمُ اَلْفُسُوقُ بَعْدَ اَلْإِیمانِ وَ مَنْ لَمْ یَتُبْ فَأُولئِکَ هُمُ
اَلظّالِمُونَ؛ ای اهل ایمان! نباید گروهی گروه دیگر را مسخره کنند، شاید مسخره شده
ها از مسخره کنندگان بهتر باشند، و نباید زنانی زنان دیگر را [مسخره کنند] شاید مسخره
شده ها از مسخره کنندگان بهتر باشند، و از یکدیگر عیب جویی نکنید و با لقب های زشت
و ناپسند یکدیگر را صدا نزنید؛ بد نشانه و علامتی است این که انسانی را پس از ایمان
آوردنش به لقب زشت علامت گذاری کنند؛ و کسانی که [از این امور ناهنجار و زشت]
توبه نکنند، خود ستمکارند.»
منظور قرآن از وحدت، مسئله ای ظاهری نیست و حتی شامل دل های مؤمنان نیز می شود:
«وَ اَلَّذِینَ
جاؤُ مِنْ بَعْدِهِمْ یَقُولُونَ رَبَّنَا اِغْفِرْ لَنا وَ لِإِخْوانِنَا اَلَّذِینَ
سَبَقُونا بِالْإِیمانِ وَ لا تَجْعَلْ فِی قُلُوبِنا غِلاًّ لِلَّذِینَ آمَنُوا رَبَّنا
إِنَّکَ رَؤُفٌ رَحِیمٌ؛ و نیز کسانی که پس از آنان [انصار و مهاجرین]
آمدند در حالی که می گویند: پروردگارا! ما و برادرانمان را که به ایمان بر ما پیشی
گرفتند بیامرز، و در دل هایمان نسبت به مؤمنان، خیانت و کینه قرار مده.
پروردگارا! یقیناً تو رئوف و مهربانی.»
توجه به این آیات و همچنین دقت در سیاق آن ها نشان می دهد که فرمان خداوند به
همکاری با هم، دوری از تفرقه و کوشش برای رفع اختلافات، خودش هدف است؛ نه اینکه
خداوند هدف دیگری داشته و چون رسیدن به آن هدف، جزء از طریق اتحاد ممکن نبوده، به
وحدت دعوت کرده است.
منابع:
1- ابن
منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دار الفکر للطباعه و النشر و التوزیع،
چاپ اول، ج ۱۱، ص ۱۶؛ ازهری، محمد بن احمد، تهذیب اللغه،
بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ اول، 1421 ق، ج ۱۲، ص ۱۶۸؛ مرتضی زبیدی، محمد بن محمد، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت، دار
الفکر، چاپ اول، 1414 ق، ج ۱۴، ص ۱۸.
2- جرجانی،
علی بن محمد، التعریفات، تهران، ناصر خسرو، چاپ اول، 1370 ش، ص ۱۲.
3- مظفر،
محمد رضا، أصول الفقه، قم، انتشارات اسماعیلیان، چاپ پنجم، 1383 ش، ج ۲، ص ۲۶۲.
4- سوره
مائده، آیه 2.
5- سوره
آل‌عمران، آیه 103.
6- سوره
حجرات، آیه‌های 9 و 10.
7- سوره
حجرات، آیه 11.
8- سوره
حشر، آیه 10.