خبرگزاری اهل بیت (ع) / ابنا:
يکی از تعاليم و حقايقي که اسلام و قرآن ما را به آن فرا خوانده است
آموزه تولی و تبری است که انسان مسلمان و مؤمن بايد آن را پذيرفته و زندگی دينی و ايمانی خود را بر آن اساس شکل دهد.
يعنی انسان مؤمن نه تنها بايد خدا و پيامبر و اولياء الهی را دوست داشته باشد،
بلکه بايد آن ها را ولی خود قرار دهد و نه تنها بايد شيطان و اولياء شيطان و
طاغوت را دشمن بدارد، بلکه بايد از آنان جدا شود و بين خود و آن ها فاصله ايجاد
کند.
توضيح بيشتر اينکه در اسلام و در شيعه صرف دوست داشتن، تصديق و تبعيّت و پذيرش ولايت
خدا و پيامبر و ائمه (ع) کفايت نمی کند، بلکه از دشمنان خدا و مشرکان و طاغوت ها
نيز بايد دوری کرد و اين دوری و عدم همراهی و نزديکی با آن ها را اعلام نمود که
در اصطلاح دينی به آن تبری گفته می شود.
در منابع دينی اسلامی و شيعی اين واژه به معنای بيزاری جستن و فاصله گرفتن از
طاغوت، باطل، بت ها، پيشوايان باطل و گمراه، شرک و بت پرستی، بيزاری از دشمنان
اولياء الهی به کار می رود.
از اين رو دستور به تبری می تواند فلسفه ها و دلايل مختلفی داشته باشد که جهت اختصار، تنها به دو مورد اشاره خواهد شد:
تکامل معنوی
انسانی که تولی اولياء الهی و تبری دشمنان آن ها را با عمق جان به دست آورد خود
را به ويژگی های مثبت اولياء الهی می آرايد و از زشتی دشمنان آن ها دوری می کند
و در قيامت نيز با اولياء الهی محشور می شود.
از اين رو پيامبر فرمود: «المرء مع من احبّ؛ انسان با محبوب خويش همراه است و با او
محشور می شود.» و اين همراهی در عمل به همراهی با آن ها در رفتار منتهی خواهد شد.
انسجام اجتماعی و مصونيت از آسيب دشمنان
انسانی که دارای تولی و تبری است از سویی با انسان هایی که دارای اين ويژگی هستند
متحد شده و در پرتو اتحاد، انسجام اجتماعی ايجاد شده که نتيجه آن پيروزی است.
و از سويی با تبری به دشمنان حق نزديک نشده و آن ها را به اسرار خود راه نمی دهد
و در نتيجه بيگانگی با دشمن را حفظ و به صورت بيگانه با او برخورد می کند که پیامد
آن مصونيت از آفات و آسيب های دشمنان است.
از اين رو قرآن کريم می گويد اولاً کفار را اولياء خود قرار ندهيد و ثانياً آن ها
را از اسرار خود آگاه نکنيد و ثالثاً بدانيد کسی که با آن ها دوستی کند از آن ها
خواهد بود:
«يا ايّها الذين آمنوا لاتخذوا بطانة من دونکم لايألونکم خبالا و دوّاماعنتم قد
بدت البغضاء من افواهم و ما تخفي صدورهم اکبر قد بيّنا لکم الآيات ان کنتم تعقلون؛
ای کسانی که ايمان آورده ايد، محرم اسرار از غير خود انتخاب نکنيد، آن ها از
هرگونه شر و فسادی درباره شما کوتاهی نمی کنند، آن ها دوست دارند شما در رنج و
زحمت باشيد، نشانه های دشمنی آنان از دهان و کلامشان آشکار شده و آن چه در دل هايشان
پنهان می دارند از آن مهم تر است. ما آيات و راه های پيشگيری از شرّ آن ها را
برای شما بيان کرديم اگر انديشه کنيد.»
از اين رو بخاطر کمال معنوی يافتن مسلمانان و حفظ انسجام اجتماعی و تقويت جامعه اسلامی،
به برائت از مشرکان دستور داده شده است.
البته توجه داشته باشید که اين برائت ورزيدن، منافاتی با نوع دوستی و ديگر دوستی ندارد
و مسلمانان دستور دارند در عين دوری و تبری عقيدتی با ديگر اديان، در رفتار با آن ها
به عدالت و مهربانی برخورد کنند.
به عبارت ديگر يک مسلمان به جهت اعتقادی نبايد مشرکان و کافران را به خاطر کفر و
شرکشان دوست داشته باشد و به همين جهت هم بايد از آن ها دوری کند تا احياناً موجب
تأثير اعتقادی و يا تسلط آن ها بر مسلمانان نشود.
در عين حال اسلام دستور داده است که با حفظ فاصله اعتقادی و مراوده ای، مسلمانان
با غير مسلمانان و بخصوص افراد غير مسلمانی که در پناه و کشور اسلامی قرار دارند،
به نيکی رفتار کنند و به هيچ وجه آن ها را مورد تعدی و تجاوز قرار ندهند؛ تا
جايی که به مسلمانان دستور داده شده که به مقدسات آن ها نيز توهين نکنند و به آن
ها ناسزا نگويند.
اين دستورات نشانگر اين امر است که با وجود دستور بر برائت و دوری اعتقادی از مشرکان
و جلوگيری از هر گونه تسلطی از سوی آن ها بر مسلمانان، نوع دوستی و ديگر دوستی در مورد غير مسلمانان و بخصوص افرادی که تحت حمايت اسلام هستند، از جمله دستورات
مؤکد اسلام است که بر هر مسلمانی تبعيت از آن لازم است.
منابع:
1- شيخ
طوسي، محمد بن حسن، الامالي، بيروت، دارالثقافه، 1414 ق، ج 1، ص 889.
2- آل‌عمران
(3)، آيه 118.
3- شريف
رضي، نهج‌البلاغه، قم، دارالهجره، بي‌تا، نامه 53.
4- ممتحنه
(60)، آيه 8 و 9.
5- انعام
(6)، آيه 108.