خبرگزاری اهل بیت(ع) / ابنا: درروایتی نورانی امام حسن عسکری (ع) میفرمایند «رسیدن به خدا سفری است که جز با مرکب شب پیموده نمیشود. إِنَّ الْوُصُولَ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ سَفَرٌ- لَا يُدْرَكُ إِلَّا بِامْتِطَاء اللَّيْلِ » [1]
چند نکته دراین روایت وجود دارد:
1:سفری در پیش داریم.
2:در این سفر نیاز به مرکبی داریم.
3:وسیله ومرکب این سفر شب است.
نکته اول و دوم روشن است اما نکته سوم نیاز به اندکی توضیح دارد.
در شب چه خصوصیتی نهفته است که امام (ع) آنرا به عنوان وسیله رسیدن به خدا معرفی میکند ؟
در روایتی که عبادت کنندگان را به سه دسته تقسیم فرموده اند آورده اند که عده ای خدا رابرای شوق بهشت وعده ای هم برای رهایی ازجهنم وگروهی هم خدا را از روی شوق ومحبت (نه به طمع بهشت ونه ترس ازدوزخ) عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عَلَيْهِ السَّلَامُ، قَالَ: «إِنَّ الْعِبَادَةَ ثَلَاثَةٌ: قَوْمٌ عَبَدُوا اللَّهَ- عَزَّ وَ جَلَّ- خَوْفاً، فَتِلْكَ عِبَادَةُ الْعَبِيدِ؛ وَ قَوْمٌ عَبَدُوا اللَّهَ- تَبَارَكَ وَ تَعَالى- طَلَبَ الثَّوَابِ، فَتِلْكَ عِبَادَةُ الْأُجَرَاءِ؛ وَ قَوْمٌ عَبَدُوا اللَّهَ- عَزَّ وَ جَلَّ- حُبّاً لَهُ، فَتِلْكَ عِبَادَةُ الْأَحْرَارِ، وَ هِيَ أَفْضَلُ الْعِبَادَةِ» [2]
این شب را که امام بیان فرمودند منظور عبادت در شب است وکسانیکه در شب
قیام میکنند که البته آنها هم اندک اند چون کسانیکه خدا را از روی حب عبادت
میکنند کم اند.
نماز شب از جمله اعمالی است که حب به معبود باعث انجام آن میشود چون ترک آن
عقابی در پی ندارد لذا یک انگیزه ی مضاعفی برای انجامش لازم است که این
انگیزه همان محبت الهی است، بنابراین آن خصوصیت در شب که به آن عظمت داد
همان نماز شب است یعنی انسان بوسیله ی نماز شب از مرکب شب استفاده میکند و
سیر می نماید.
اما اینکه عظمت این عمل مستحبی تا چه مقدار است که امام حسن عسکری(ع) آنرا وسیله سلوک الی الله دانسته اند چند نمونه بیان میکنیم.
خدای متعال در قرآن کریم به رسولش دستور میدهد که شب را بپاخیز واهل
قیام باش «قُمِ اللَّيْلَ إِلاَّ قَليلاً »[مزمل2] با در نظر گرفتن اينكه
خطاب به خصوص رسول خدا (ص) است- اين معنا را میرساند كه اگر گفتيم شب
زنده دارى كن، و در شب با خواندن نماز متوجه درگاه ما شو، براى اين بود كه
خود را براى كرامت قرب و شرف حضور، و افتخار همكلامى با ما آماده سازى، تا
ما قول ثقيلى را بر تو القاء كنيم .بنا بر اين، نماز شب راهى است كه آن
حضرت را به چنين موقعى كريم منتهى مى سازد.
در جاى ديگر هم خداى سبحان نماز شب را راه به سوى خدا خوانده، می فرمايد:«
إِنَّ هذِهِ تَذْكِرَةٌ فَمَنْ شاءَ اتَّخَذَ إِلى رَبِّهِ سَبِيلًا این
هشدار و تذكّرى است، پس هر كس بخواهد راهى به سوى پروردگارش برمىگزيند»
[مزمل19]
چرا خداوند دستور این نماز را در شب داده است؟ چون خداى تعالى شب را مايه آرامش قرار داده، و نتيجه اين آرامش اين است كه خاطر انسان از شواغل معيشت فارغ، و دست انسان از اسباب ظاهرى بريده است[3]
در روایتی از امام صادق (ع) آمده است که رسول خدا (ص) در سفارشی به امیرالمومنین(ع) فرمودند:
«عَلَيْكَ بِصَلَاةِ اللَّيْلِ يُكَرِّرُهَا أَرْبَعاً.برتو باد نماز شب و این جمله را چهار بار تکرار فرمودند» [4]
درروایتی دیگر امام صادق(ع) میفرماید: «خدای سبحان به موسی بن عمران خطاب کرد: «يابن عمران كذب من زعم أنه يحبني فإذا جنه الليل نام عني أ ليس كل محب يحب خلوة حبيبه؟؛ ای فرزند عمران دروغ میگوید کسی که می پندارد مرا دوست دارد اما شب تا صبح را در خواب است آیا هر محبی دوست ندارد با محبوبش خلوت کند؟»[5]
درپایان، خاطره ای از صاحب تفسیر المیزان بیان میکنیم:
علامه طباطبایی می فرمود: «چون در نجف اشرف برای تحصیل مشرف شدم، از نقطه نظر قرابت و خویشاوندی، گاه گاهی به محضر مرحوم قاضی شرفیاب می شدم؛ تا یک روز در مدرسه ای ایستاده بودم که مرحوم قاضی از آن جا عبور می کردند. چون به من رسیدند، دست خود را روی شانه من گذاردند و گفتند: ای فرزند! دنیا می خواهی، نماز شب بخوان؛ آخرت می خواهی، نماز شب بخوان! [6]
پی نوشت
[1]بحارالأنوار (ط - بيروت) / ج75 / 380 / باب 29 مواعظ أبي محمد العسكري ع و كتبه إلى أصحابه ..... ص : 370
[2]كافي (ط - دار الحديث) / ج3 / 216 / 42 - باب العبادة ..... ص : 214
[3]ترجمه تفسیر المیزان ج 20 ازصفحه 97 الی 100
[4] وسائل الشيعة / ج8 / 158 / 39 - باب تأكد استحباب المواظبة على صلاة الليل ..... ص : 145
10301- 40- وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ بْنِ بَزِيعٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع فِي وَصِيَّةِ النَّبِيِّ ص لِعَلِيٍّ ع وَ عَلَيْكَ بِصَلَاةِ اللَّيْلِ يُكَرِّرُهَا أَرْبَعاً
[5] روضة المتقين في شرح من لا يحضره الفقيه (ط - القديمة) / ج13 / 144 / مواعظ النبي صلى الله عليه و آله و الأئمة عليهم السلام ..... ص : 99