خبرگزاری اهل بیت (ع) / ابنا:
پرسش: آیا کینه مطلوب هم داریم؟ یعنی می توانیم نسبت به برخی افراد مثل دشمنان کینه و نفرت داشته باشیم یا نه؟
پاسخ: انسان
دارای حالات روحی مختلفی است. بعضی وقت ها حب و محبت بر دل انسان غالب می شود و
بعضی وقت ها بغض و عداوت غالب می شود. کاری نیست که انسان انجام دهد و بدون محبت
یا عداوت باشد.
یکی از این حالات روحی، کینه و دشمنی است که عبارت از عداوت و دشمنی دیگری
در دل داشتن و منتظر فرصت مناسب برای ابراز آن بودن، است.
باید توجه داشت که کینه فقط یک حالت قلبی است و اگر به این کینه در خارج ترتیب اثر
دهد، عداوت و دشمنی گفته می شود؛ و این ثمره ظاهری کینه است؛ اما برای اینکه
بفهمیم کینه ممدوح یا مطلوب داریم یا نه باید به مطالبی توجه کنید.
کینه به معنای نگه داشتن دشمنی و نفرت در دل از مؤمنان است که اصلاً
جایز نیست و در روایات آمده است که متأسفانه کینه ورزی و دشمنی می تواند انسان
را وادار به گناهان مختلفی نسبت به دیگران کند تا بخشی از عقده های خود را بدین وسیله
جبران کرده و به افراد ضربه بزند.
در روایتی از پیامبر (ص) چنین نقل شده است: «أَشْرَارُ النَّاسِ مَنْ یُبْغِضُ
الْمُؤْمِنِینَ وَ تُبْغِضُهُ قُلُوبُهُمْ، الْمَشَّاءُونَ بِالنَّمِیمَه،
الْمُفَرِّقُونَ بَیْنَ الْأَحِبَّهِ، الْبَاغُونَ لِلْبُرَآءِ الْعَنَت؛
بدترین مردم آن کسی است که دشمنی مؤمنین را در دل دارد و مؤمنین هم دشمنی او را
در دل دارند، این فرد کسی است که به سوی سخن‌چینی می دود، کسی که بین دوستان
جدایی می اندازد و کسی که از افراد پاک عیب جویی می کند.»
این ها نمونه هایی از گناهانی است که کینه می تواند زمینه ساز آن باشد. بنابراین
کینه نسبت به مؤمنان که اصلاً جایز نیست.
اما نسبت به کافران و دشمنان دین بغض و دشمنی در منابع دینی داریم؛
یعنی بغض و دشمنی نسبت به دشمنان دین شایسته و رواست ولی کینه به معنای نقشه و
انتظار فرصت برای ضربه زدن که در تعریف اول بحث مطرح کردیم شاید روا نباشد.
روایات زیادی در مورد دشمنی و بغض دشمنان خدا و رسول و اهل بیت در قرآن و روایت داریم
که شکی در آن نیست. علت این موضوع مرز بندی با کفار و دشمنان و نزدیک نشدن به آن ها
و دینشان و عدم انحراف است؛ یعنی دشمنی و کینه شخصی با کفار هم نداریم.
از دوست گرفتن آن ها در قرآن نهی شده است، به این دلیل که شبیه آن ها آلوده
نشویم. خدا در قرآن می فرماید: «یا أَیُّهَا الَّذینَ
آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا عَدُوِّی وَ عَدُوَّکُمْ أَوْلِیاءَ تُلْقُونَ إِلَیْهِمْ بِالْمَوَدَّهِ
وَ قَدْ کَفَرُوا بِما جاءَکُمْ مِنَ الْحَقِّ یُخْرِجُونَ الرَّسُولَ وَ إِیَّاکُمْ
أَنْ تُؤْمِنُوا بِاللَّهِ رَبِّکُم»؛
«اى کسانى که ایمان آورده اید! دشمن من و دشمن خودتان را دوست نگیرید! شما نسبت به
آنان اظهار محبت مى کنید، در حالى که آن ها به آنچه از حقّ براى شما آمده کافر شده
اند و رسول الله و شما را به خاطر ایمان به خداوندى که پروردگار همه شماست از
شهر و دیارتان بیرون مى رانند»
در روایات نیز بغض دشمنان ممدوح محسوب شده آنجا که کینه و دشمنی شخصی نباشد، بلکه
مکتبی و روی حساب دشمنی باخدا و اهل بیت و دین باشد.
امام صادق (ع) می فرماید: «مَنْ أَحَبَّنَا وَ أَبْغَضَ عَدُوَّنَا فِی اللَّهِ مِنْ
غَیْرِ وَتِیرَهٍ وَتَرَهَا إِیَّاهُ لِشَیْءٍ مِنْ أَمْرِ الدُّنْیَا ثُمَّ مَاتَ
عَلَى ذَلِکَ وَ عَلَیْهِ مِنَ الذُّنُوبِ مِثْلُ زَبَدِ الْبَحْرِ غَفَرَهَا اللَّهُ
لَه؛
«هر کس خدا را دوست بدارد و با دشمن او به خاطر خدا دشمنی ورزد و این دشمنى او به
خاطر جنایت و ستمى نباشد که [آن شخص] در دنیا به او کرده است (یعنى به خاطر کینه
شخصى نباشد)، چنانچه از دنیا بروید با همین محبت و بغض و روز قیامت با گناهانى به اندازه
کفِ دریا مبعوث شود، خداوند، همه آن‌ها را بر او می‌بخشد»
یعنی دشمنی با دشمنان خدا داریم و این دشمنی اولاً به خاطر خداست و با در نظر
گرفتن خداست که انسان از خدا دور نشود، شبیه دشمنان خدا نشود، منحرف نشود و ثانیاً
به خاطر کینه شخصی نباشد. از این نتیجه می گیریم که کینه به معنای انتظار ضربه
زدن به دشمن به معنای کینه شخصی نداریم.
در واقع در مقابل دشمن، بغض و دشمنی برای خدا در منابع دینی داریم و این به خاطر آمادگی در برابر دشمن و جلوگیری از آسیب زدن است و اگر آسیب زد با استفاده از خشم مقدس مقابله به مثل می کنیم، ولی تجاوز و ستم نخواهیم کرد.
منابع:
1. نراقی، احمد، معراج¬السعاده، ناشر کشف¬الغطاء،
چاپ اول، 82، ص 200.
2. طوسى، محمد بن الحسن، الأمالی، قم، دارالثقافه، چاپ اول، 1414 ق، ص 462.
3. سوره ممتحنه، آیه 1.
4. ابن‌بابویه، محمد بن على، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، قم، دارالشریف الرضی للنشر،
چاپ دوم، 1406 ق، ص 170.
5. سوره انفال آیه 60.
6. سوره شوری، آیه 40.
7. سید رضى، محمد بن حسین، نهج¬البلاغه، قم، هجرت، چاپ اول، 1414 ق، ص
442.