به گزارش خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت(ع) ابنا - حجت الاسلام و المسلمین محمد حسین امین، نویسنده و پژوهشگر دینی، به مناسبت سالروز ولادت باسعادت حضرت زینب سلام الله علیها و روز پرستار، در نوشتاری اختصاصی برای ابنا، به مساله (اهمیت و جایگاه پرستار و پرستاری) از نگاه دین پرداخته اند.
پرستاری در اسلام؛ رسالتی فراتر از شغل
محمد حسین امین / نویسنده و پژوهشگر دینی
پرستاری در اسلام تنها یک حرفه نیست؛ بلکه تجسمی از مفاهیمی چون ایثار، شفقت، و خدمت به خلق است. متون دینی اسلام، به‌ویژه در منابع معتبر شیعه، بارها به اهمیت و ارزش این شغل اشاره کرده‌اند و آن را با فضائل اخلاقی برتر پیوند داده‌اند. در این مقاله، نگاهی می‌اندازیم به جایگاه پرستار در آموزه‌های دینی و ارزش‌هایی که به این شغل نسبت داده شده است.
در دین اسلام، رسیدگی به حال بیماران و حمایت از آنان به عنوان عملی ارزشمند شناخته می‌شود. از پیامبر اسلام (ص) نقل شده است که ایشان فرموده‌اند: «هرکس به عیادت بیماری برود، تا زمانی که بازگردد در رحمت خداوند غوطه‌ور خواهد بود» . این روایت نشان می‌دهد که خدمت به بیمار نه تنها یک عمل انسانی و اجتماعی است، بلکه به عنوان عبادتی معرفی شده که موجب رضایت خداوند می‌شود. این نکته در احادیث ائمه معصومین نیز تکرار شده و خدمت به بیمار را به عنوان راهی برای تقرب به خداوند معرفی کرده‌اند.
در تاریخ و سیره اهل بیت (ع)، نمونه‌های برجسته‌ای از رفتارهای پرستارانه و شفقت‌ورزانه وجود دارد. از جمله این نمونه‌ها، رفتار امام علی (ع) در زمان بیماری اصحاب و اطرافیانشان است. روایت شده است که ایشان شخصاً به عیادت بیماران می‌رفتند، احوال آنان را جویا می‌شدند و در صورت نیاز به کمک، خودشان به آنان یاری می‌رساندند . چنین رفتارهایی از امام علی (ع) نشان‌دهنده اهمیت ویژه‌ای است که ایشان به پرستاری و حمایت از بیماران قائل بودند و الگویی بی‌نظیر برای مسلمانان در این زمینه محسوب می‌شود.
در متون اسلامی، زنان نیز به عنوان پرستاران برجسته معرفی شده‌اند و نقش آنان در مراقبت از بیماران و مجروحان، به‌ویژه در زمان جنگ‌های صدر اسلام، مثال‌زدنی است. حضرت زینب (س) از جمله بانوانی است که در حادثه کربلا، علاوه بر ایفای نقش رهبری، به مراقبت از بیماران و مجروحان پرداختند. این نقش پرستارانه حضرت زینب (س) به گونه‌ای بود که حتی در سخت‌ترین شرایط هم از این مسئولیت الهی دست نکشیدند. نمونه بارز این خدمت در شب عاشورا و روزهای پس از آن مشاهده می‌شود که ایشان با فداکاری از امام سجاد (ع) مراقبت کردند .
یکی از احادیث مهم در این زمینه از امام صادق (ع) نقل شده است که می‌فرمایند: «هرکس که بر بیماری صبر کند و از او مراقبت نماید، پاداش او همچون مجاهد فی سبیل الله است» . در روایات دیگر نیز به اهمیت این مساله اشاره شده است که به عنوان نمونه چند مورد را ذکر می کنیم:
قال الإمام الصادق (ع): «مَن قامَ على مَريضٍ يوما وليلةً بَعثَه الله مع إبراهيم الخليل (ع) يَجوزُ على الصّراط كالبرقِ الخاطِفِ». امام صادق (ع) فرمودند: «کسی که یک شبانه‌روز در کنار بیماری باشد و از او مراقبت کند، خداوند او را با حضرت ابراهیم خلیل (ع) محشور می‌کند و او همانند برق از پل صراط عبور خواهد کرد» ./ بحارالانوار، ج ۷۸، ص ۱۸۴
قال رسول الله (ص): «مَن عادَ مَریضًا بَکرًا، صَلّى عَلَیهِ سَبعُونَ ألفَ مَلَكٍ، وإذا عادَهُ عَشیةً، صَلّى عَلَیهِ سَبعُونَ ألفَ مَلَكٍ، وكانَ لَهُ خریفٌ في الجَنَّةِ».پیامبر اسلام (ص) فرمودند: «کسی که صبح هنگام به عیادت بیماری برود، هفتاد هزار فرشته بر او درود می‌فرستند و اگر عصر هنگام عیادت کند، هفتاد هزار فرشته دیگر نیز بر او درود می‌فرستند و برای او میوه‌ای در بهشت خواهد بود» / اصول کافی، ج ۳، ص ۱۲۰
قال الإمام الصادق (ع): «مَن صَبَرَ على مَرَضِ المَریضِ كانَ كَمَن استُشهِدَ في سَبيلِ اللّه».امام صادق (ع) فرمودند: «کسی که در برابر سختی‌های پرستاری از بیمار صبر پیشه کند، مانند کسی است که در راه خدا به شهادت رسیده است». / وسائل الشیعه، ج ۲، ص ۵۴۱
این احادیث نشان‌دهنده ارزش والای پرستاری و مراقبت از بیماران در اسلام است. چنین بیاناتی می‌توانند الهام‌بخش پرستاران امروز باشند و به آنان یادآوری کنند که کارشان تنها یک وظیفه حرفه‌ای نیست؛ بلکه یک رسالت معنوی و اخلاقی نیز محسوب می‌شود.
در دیدگاه اسلامی، پرستاری تنها یک عمل فیزیکی و حرفه‌ای نیست؛ بلکه کاری مقدس است که پاداشی بزرگ در نزد خداوند دارد. این فضیلت‌ها در برخی از آیات قرآن نیز به‌صورت ضمنی مورد اشاره قرار گرفته‌اند. مثلاً آیه‌ی «وَتَعَاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَالتَّقْوَى» به مسلمانان توصیه می‌کند که در کارهای خیر و تقوا به یکدیگر یاری رسانند. پرستاری از بیماران، به دلیل محتوای خیرخواهانه و نیازمند صبر و محبت بودن، نمونه‌ای بارز از تحقق این آیه به‌شمار می‌آید.
یکی از داستان‌های معروف در این زمینه، داستان پرستاری حضرت فاطمه زهرا (س) از همسرشان امام علی (ع) است. در زمانی که امام علی (ع) پس از مجروح شدن در جنگ احزاب به خانه بازگشتند، حضرت فاطمه (س) با عشق و مراقبت فراوان از ایشان پرستاری می‌کردند. ایشان همواره در کنار همسرشان بودند و با تمام توان به مراقبت از ایشان پرداختند. این داستان، نمونه‌ای از نقش پرستارانه حضرت فاطمه (س) و عشق و ایثار ایشان به عنوان همسر و پرستار به تصویر می‌کشد و نشان می‌دهد که پرستاری در نگاه اسلامی از چه ارزشی برخوردار است .
اسلام به پرستاران توصیه‌های خاصی دارد که رعایت آن‌ها باعث تعالی روحی و معنوی آن‌ها می‌شود. برخی از این توصیه‌ها عبارتند از:
صبوری و مهربانی: پرستاران باید با صبر و مهربانی به بیماران خود خدمت کنند. این ویژگی‌ها نه تنها برای آرامش بیمار، بلکه برای پیشرفت معنوی خود پرستار نیز لازم است.پاکدامنی و رعایت حریم: در اسلام، پرستاران به حفظ حریم و عفت توصیه شده‌اند، زیرا این امر بخشی از اخلاق حرفه‌ای و دینی محسوب می‌شود.خلوص نیت: پرستاران باید کار خود را با نیت خالص انجام دهند و هدفشان خدمت به خلق و رضایت خداوند باشد. این خلوص نیت باعث می‌شود تا کار آن‌ها به عبادت تبدیل شود و خداوند نیز به آن‌ها پاداش دهد.در مجموع، پرستاری در اسلام جایگاهی فراتر از یک شغل و حرفه دارد. این کار به عنوان عملی مقدس، ارزشی بالا و پاداشی الهی به همراه دارد. از دیدگاه شیعه، پرستاران با داشتن الگوهایی همچون حضرت زینب (س) و حضرت فاطمه (س)، نه تنها در مسیر حرفه‌ای خود بلکه در راه رسیدن به کمال اخلاقی و انسانی قرار دارند. آن‌ها با صبر و عشق، به بیماران خدمت می‌کنند و به عنوان مثال‌هایی زنده از ایثار و شفقت در جامعه شناخته می‌شوند.
منابع و پاورقی‌ها:
۱. ابن شعبه حرانی، تحف العقول – حدیثی از پیامبر اسلام (ص)
۲. نهج البلاغه – شرح رفتارهای امام علی (ع)
۳. تاریخ طبری – واقعه کربلا و نقش حضرت زینب (س)
۴. الکافی، جلد دوم – حدیثی از امام صادق (ع) درباره فضیلت پرستاری
۵. قرآن کریم، سوره مائده، آیه ۲
۶. بحار الانوار، علامه مجلسی – داستان پرستاری حضرت فاطمه (س) از امام علی (ع)